Γρηγοριάδης Κώστας

Η κυβέρνηση είχε ήδη περιλάβει το μέτρο στο επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας που είχε υποβάλλει στην ΕΕ, ακολουθώντας τον αντιλαϊκό δρόμο της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στην υλοποίηση των μεγάλων έργων (Αεροδρόμιο Αθηνών, Γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου, Αττική Οδός). Η ΝΔ επιτάχυνε στην ίδια κατεύθυνση επεκτείνοντας το χώρο άμεσης δράσης των μονοπωλίων στο σύνολο σχεδόν των κοινωφελών υπηρεσιών (Υγεία, Παιδεία, ύδρευση κλπ.).

Τα επιχειρήματα που επικαλείται η κυβέρνηση σχετικά με την ορθή διαχείριση των κρατικών δαπανών, ώστε να διασφαλιστεί συγκράτηση του δημοσίου χρέους και του κόστους των έργων, έγκαιρη ολοκλήρωσή τους και ανάληψη μέρους των κινδύνων από τους ιδιωτικούς ομίλους, δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική.

Το υπουργείο Οικονομίας που επιδοτεί συνεχώς και πολύμορφα το ιδιωτικό κεφάλαιο, με τη μείωση του φορολογικού συντελεστή, τα κίνητρα του αναπτυξιακού νόμου, τη στήριξη των επενδύσεων στα Βαλκάνια, η κυβέρνηση που αγοράζει μέσα σε μια νύχτα 40 προβληματικά «F-16»... θυμάται τη συγκράτηση των δημοσίων δαπανών αποκλειστικά σε σχέση με τις λαϊκές ανάγκες.

Η πείρα των συγχρηματοδοτούμενων μεγάλων έργων επί ΠΑΣΟΚ είναι αποκαλυπτική, σχετικά με τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς.

Η άμεση επίσημη συμμετοχή του ιδιώτη αναδόχου στα μεγάλα έργα κινήθηκε μεταξύ του 8-13% του έργου, ενώ η επιχορήγηση του Ελληνα και Ευρωπαίου φορολογούμενου έφθασε στο 40% του έργου (κρατική και κοινοτική χρηματοδότηση). Ο φορολογούμενος εγγυήθηκε και για τα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που λήγουν μαζί με την περίοδο της ληστρικής εκμετάλλευσης των έργων από τους ομίλους (π.χ. στη γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου το 2039), δηλαδή τα ξεπληρώνουν οι εργαζόμενοι σαν χρήστες.

Αν προσθέσουμε και τις υπερβάσεις που υπερδιπλασίασαν τις κρατικές δαπάνες σε σχέση με τους προϋπολογισμούς, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε γιατί ακόμη και η Εισαγγελία αναγκάστηκε να χαρακτηρίσει ορισμένες συμβάσεις σαν «λεόντειες σε βάρος του Δημοσίου» (π.χ. Αττική Οδός).

Ταυτόχρονα το κράτος διασφάλισε την προηγούμενη περίοδο ελάχιστη απόδοση του μετοχικού κεφαλαίου του ιδιώτη που ξεπερνά το 11,5% καθώς και την απουσία ανταγωνιστικών έργων στην ευρύτερη περιοχή. Ανέλαβε ακόμα τη συνολική δαπάνη των αναγκαίων απαλλοτριώσεων και αποζημιώσεων και των παράλληλων εργασιών για τη στήριξη των συγχρηματοδοτούμενων έργων.

Η ΝΔ επιχειρεί τώρα να αυξήσει λίγο την ιδιωτική συμμετοχή στη φάση της κατασκευής των έργων παραχωρώντας ληστρικούς όρους στην εκμετάλλευση της χρήσης. Οτι δηλαδή γλιτώσουμε σαν φορολογούμενοι στη χρηματοδότηση της κατασκευής, θα το πληρώσουμε στη συνέχεια σαν χρήστες, π.χ. η κοινοπραξία που θα κατασκευάσει 26 χλμ. στο τμήμα Μαλιακός - Κλειδί, θα εκμεταλλεύεται με διόδια τον οδικό άξονα σε μήκος 230 χλμ., πριν καν ολοκληρώσει το έργο!

Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση προσπαθεί να προσελκύσει μεγάλα ιδιωτικά κεφάλαια, διασφαλίζοντας εκ των προτέρων την υψηλή κερδοφορία των επενδύσεων. Ετσι θα βρουν διέξοδο κεφάλαια που είχαν υπερσυσσωρευθεί σε διάφορους τομείς με χαμηλό ποσοστό κέρδους στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Παράλληλα, οι συμπράξεις επιταχύνουν τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου στον κλάδο των κατασκευών, καθώς οι μεγάλοι εγχώριοι και κοινοτικοί όμιλοι θα υλοποιήσουν τη μερίδα του λέοντος από τα προβλεπόμενα έργα. Πέρα από τις ανώτερες οικονομικές δυνατότητες των τραπεζών και των μονοπωλίων των κατασκευών στον ανταγωνισμό συγκριτικά με τις μικρές επιχειρήσεις το νομοσχέδιο προβλέπει τη συνεκτίμηση από την Αναθέτουσα Αρχή οικονομικών και ποιοτικών παραμέτρων των προσφορών, με ακαθόριστη στάθμιση, ώστε να θωρακίζει την επικράτηση του μεγάλου κεφαλαίου, και στα έργα μικρότερου προϋπολογισμού (έως 200 εκατ. ευρώ).

Η κυβερνητική πολιτική επιχειρεί επίσης να φορτώσει στις πλάτες του λαού τη συγκράτηση της αύξησης του δημοσίου χρέους. Διασφαλίζει μια μικρή συμμετοχή του ιδιωτικού κεφαλαίου και την τμηματική καταβολή της μεγάλης κρατικής χρηματοδότησης των έργων, επιβαρύνοντας διπλά και τριπλά τη λαϊκή οικογένεια.

Οπως προκύπτει και από τα τεύχη δημοπράτησης των πρώτων συγχρηματοδοτούμενων έργων που ανακοίνωσε η κυβέρνηση της ΝΔ, αναμένεται άμεσα η αναπροσαρμογή των διοδίων ανά χιλιομετρική πλέον απόσταση, που θα οδηγήσει σε αυξήσεις διοδίων πάνω από 25% μέσα στο 2006. Πρόκειται για συμμόρφωση με την κοινοτική οδηγία, που προβλέπει την καθιέρωση της αναλογικότητας της επιβάρυνσης του χρήστη, ανάλογα με τα χιλιόμετρα διέλευσης. Θα κατασκευαστούν σταθμοί διοδίων σε όλα τα σημεία εισόδου στις εθνικές οδούς. Διόδια θα πληρώνουν πλέον και όσοι χρησιμοποιούν την Εθνική Οδό για μικρές ενδιάμεσες εσωτερικές μετακινήσεις (π.χ. Λιβανάτες μέχρι τον Αγ. Κωνσταντίνο στο τμήμα Μαλιακός - Κλειδί, που σήμερα είναι δωρεάν).

Οι προτεραιότητες κατασκευής των δημοσίων έργων θα διαμορφώνονται αποσπασματικά και σύμφωνα με τη διάθεση των ιδιωτικών ομίλων να μετάσχουν σε συμπράξεις, ανάλογα με τις άμεσες ανάγκες κερδοφορίας τους. Ετσι, αναγκαία επείγοντα έργα (π.χ. αντισεισμική θωράκιση, αντιπλημμυρική προστασία) θα καθυστερούν έναντι πιο προσοδοφόρων για το κεφάλαιο επιλογών ή θα προταχθούν αφού αυξηθεί η λαϊκή επιβάρυνση για την υλοποίησή τους. Η αποσπασματικότητα στο σχεδιασμό των σχετικών έργων είναι ήδη ορατή (π.χ. η κυκλοφοριακή συμφόρηση σε εισόδους και τμήματα της Αττικής Οδού, η οποία είχε παρουσιαστεί σαν «φάρμακο διά πάσαν νόσον» του κυκλοφοριακού προβλήματος στην Αθήνα).

Το συμφέρον του ιδιωτικού κεφαλαίου που μετέχει στις συμπράξεις είναι ιερό και προηγείται ακόμα και σε θέματα που αφορούν στην ασφάλεια των χρηστών των έργων. Χαρακτηριστική ήταν η άρνηση της εταιρίας που διαχειρίζεται τη γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου να αποδεχτεί έλεγχο και γνωμοδότηση αρμοδίων φορέων (Πολυτεχνική Σχολή Πάτρας κλπ.) για σημαντική αστοχία υλικού που παρουσιάστηκε, καθώς και η παράδοση του ενός ρεύματος στην κυκλοφορία πριν ανακοινωθεί το επίσημο πόρισμα σχετικά με την αστοχία αυτή.

Το σύνολο των προαναφερομένων εξελίξεων αναδεικνύει το στρατηγικό ερώτημα: Πρέπει τα δημόσια έργα και οι κοινωφελείς υπηρεσίες να αποτελούν εμπορεύματα ή αντίθετα να αποτελούν κοινωνικά αγαθά, όπως υποστηρίζει το ΚΚΕ;

Η κυβερνητική πολιτική εμπορευματοποιεί ολοκληρωτικά βασικά δικαιώματα των εργαζομένων, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ και τη στρατηγική της Λισαβόνας. Η στήριξη αυτής της κατεύθυνσης από το ΠΑΣΟΚ και το ΣΥΝ είναι γνωστή. Οι δευτερεύουσες διαφωνίες του ΠΑΣΟΚ περί «αδιαφάνειας και ευνοιοκρατίας» που επιτρέπουν οι διατάξεις του κυβερνητικού νομοσχεδίου, δεν μπορούν να συσκοτίσουν τη σύγκλισή του στο στρατηγικό πλαίσιο που θυσιάζει τις λαϊκές ανάγκες στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους. Ενα πλαίσιο που επιτρέπει την καταλήστευση του λαϊκού εισοδήματος από το κράτος και τους ιδιωτικούς ομίλους. Εύγλωττη είναι και η δήλωση του Π. Λαφαζάνη που οριοθετεί το πρόβλημα στην υπερβολική έκταση της κυβερνητικής ρύθμισης (π.χ. σχολεία), και στο χαμηλό αντίτιμο που θα καταβάλουν οι ιδιώτες (ξεπούλημα) χωρίς να αμφισβητεί συνολικά το μέτρο. Ο ΣΥΝ επισήμως δεν εξέδωσε ανακοίνωση.

Το ΚΚΕ προτείνει συγκεκριμένους πολιτικούς όρους που μπορούν να κατοχυρώσουν τα δημόσια έργα και τις υπηρεσίες σαν κοινωνικά αγαθά. Προτείνει τη διέξοδο της λαϊκής οικονομίας όπου θα έχουν κοινωνικοποιηθεί τα βασικά μέσα παραγωγής, και θα λειτουργεί ο εργατικός κοινωνικός έλεγχος.

Συστατικό στοιχείο αυτής της λύσης θα είναι ο ενιαίος κρατικός φορέας κατασκευών, ο οποίος θα κατέχει τα μέσα παραγωγής και θα καλύπτει το σύνολο των φάσεων των δημοσίων έργων, στο πλαίσιο του κεντρικού σχεδιασμού της λαϊκής οικονομίας. Ο συγκεκριμένος φορέας κατανέμοντας σχεδιασμένα τη χρηματοδότηση και το εργατικό δυναμικό, θα αναλάβει την ιεραρχημένη κατασκευή των δημοσίων έργων και των λαϊκών κατοικιών, την αναγκαία ερευνητική δραστηριότητα, την εκπόνηση κανονισμών, προδιαγραφών, ολοκληρωμένων και επικαιροποιημένων μελετών, την ουσιαστική επίβλεψη των έργων. Θα διασφαλίσει την αρμονική συνεργασία με τους αντίστοιχους κρατικούς φορείς της ενέργειας και της παραγωγής δομικών υλικών.

Η διέξοδος που προτείνουμε διασφαλίζει τη συνδυασμένη ικανοποίηση του συνόλου των λαϊκών αναγκών, για ασφάλεια των χρηστών των έργων και των κατοίκων, προστασία του περιβάλλοντος, θωράκιση της πλήρους, σταθερής εργασίας χωρίς εκμετάλλευση, αναβάθμιση της ποιότητας και της ταχύτητας κατασκευής των έργων, με κατοχυρωμένη τη δωρεάν χρήση τους.

Η διέξοδος της λαϊκής εξουσίας είναι ρεαλιστική, παρά το σημερινό αρνητικό συσχετισμό δύναμης, γιατί εδράζεται στο συμφέρον των εργαζομένων. Αυτοί θα την επιβάλλουν με την αγωνιστική τους συσπείρωση και πάλη, έναντι στον πραγματικό τους εχθρό, τα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό.