Η πρόταξη των στόχων της αστικής τάξης για βελτίωση της παραγωγικότητας της εργασίας, της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και του ρυθμού καπιταλιστικής ανάπτυξης, δεν είναι σίγουρα καινούρια υπόθεση. Οι πολιτικοί εκπρόσωποι του κεφαλαίου προβάλλουν την υλοποίηση αυτών των στόχων ως μια διαδικασία από την οποία εξίσου ωφελούνται μεγάλοι επιχειρηματίες και μισθωτοί εργαζόμενοι, αυτοαπασχολούμενοι. Επιχειρούν γενικά να μεταμφιέσουν σε κοινωνική αναγκαιότητα την ικανοποίηση των αναγκών του κεφαλαίου και να διασφαλίσουν τη συναίνεση της εργατικής τάξης στην επέκταση των σχέσεων ταξικής εκμετάλλευσης.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η προσπάθεια αυτή έχει προσλάβει πιο επιθετική μορφή, με την προβολή της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας του εγχώριου μεγάλου κεφαλαίου, ως μονόδρομου για την επίλυση των λαϊκών προβλημάτων. Ο πρωθυπουργός ανέδειξε αυτή την κατεύθυνση της κυβερνητικής πολιτικής στη φετινή ομιλία του στη Διεθνή Εκθεση θεσσαλονίκης:

«Δώσαμε πρώτα απ' όλα έμφαση σε πολιτικές που βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα της Οικονομίας μας. Διότι η ανταγωνιστικότητα είναι σε τελική ανάλυση εισόδημα για τον εργαζόμενο, δουλιά για τον άνεργο, κέρδος για τον καταναλωτή. Κηρύξαμε το 2005 σαν έτος ανταγωνιστικότητας και συνεχίζουμε σταθερά τα επόμενα χρόνια στην ίδια κατεύθυνση».

Φυσικοί και πολιτικοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης αντιμετωπίζουν ένα υπαρκτό πρόβλημα: την όξυνση του καπιταλιστικού ανταγωνισμού. Στις διαδικασίες επιτάχυνσης της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης, πρώτ' απ' όλα χρειάζονται μεγαλύτερη «συναίνεση» από τους μισθωτούς εργαζόμενους.

Πρωταγωνιστής στη συγκεκριμένη επιχείρηση είναι φυσικά ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ), ο οποίος έθεσε στους εργαζόμενους το ακόλουθο δίλημμα, με την ομιλία του προέδρου του στην ετήσια Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ: «Θαυμάζουμε όλοι το κοινωνικό κράτος άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Αλλά ξεχνούμε ότι το χρηματοδοτούν από την υψηλή τους παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα. Οχι το αντίθετο. Εμείς βέβαια έχουμε απαντήσει στο δίλημμα κοινωνικό κράτος ή ανταγωνιστικότητα, με το δικό μας τρόπο. Εχουμε πει "όχι" και στα δύο. Ως πότε θα υποκύπτουμε στην παθητικότητα και την αναχρονιστική νοοτροπία;».

Η συζήτηση λοιπόν για τους άξονες, τις προτεραιότητες και τα κατάλληλα μέτρα οικονομικής πολιτικής μεταξύ των αστικών κομμάτων και γενικότερα των επιτελείων της αστικής τάξης, διεξάγεται με δεδομένο το πλαίσιο αναζήτησης, το οποίο συνοψίζει ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων της κυβέρνησης, καθηγητής Πλούταρχος Σακελλάρης:

«Διαφαίνεται ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα οφείλεται κυρίως στη χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας που παρουσιάζει. Η χαμηλή παραγωγικότητα συνδέεται με τη χαμηλή εξωτερική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας»¹ (¹ Πλ. Σακελλάρης: «Ανάπτυξη και επενδύσεις». Περιοδικό «Φιλελεύθερη Εμφαση», τ. 23).

Για το ταξικό εργατικό κίνημα έχει επομένως ιδιαίτερη σημασία να τοποθετηθεί αναλυτικά και συγκεκριμένα σχετικά με τις στρατηγικές στοχεύσεις της αστικής τάξης. Διαφορετικά, η παρέμβασή του θα περιοριστεί στην πράξη στο επίπεδο της αντιπαράθεσης με την εφαρμογή των μέτρων της κυβερνητικής πολιτικής. Ο απεγκλωβισμός του λαού από το όραμα της «ανταγωνιστικής Ελλάδας» αποτελεί προϋπόθεση για την αντεπίθεση του εργατικού και λαϊκού κινήματος με διάρκεια και προοπτική.

Η αστική θέση φαίνεται λογικοφανής, είναι όμως απατηλή και επικίνδυνη για τους εργαζόμενους.

Η άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας αποτελεί μια αλλαγή στη διαδικασία της εργασίας, που συντομεύει τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο εργασίας για την παραγωγή ενός εμπορεύματος²(² Κ. Μαρξ: «Το κεφάλαιο», τόμος Ι, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 329). Με την αύξηση της παραγωγικότητας μειώνεται ο χρόνος εργασίας που χρειάζεται για να παραχθεί μια μονάδα εμπορεύματος. Λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας στο σύνολο των κλάδων της παραγωγής, μειώνεται η αξία του συνόλου των εμπορευμάτων που πρέπει να καταναλώνει καθημερινά για να καλύψει - αναπαραγάγει την εργατική του δύναμη, δηλαδή μειώνεται ο αναγκαίος χρόνος εργασίας.

Εφόσον, όμως, ο συνολικός ημερήσιος εργάσιμος χρόνος παραμένει σταθερός και ο αναγκαίος χρόνος εργασίας μειώνεται, αυτό ισοδυναμεί με αύξηση του πρόσθετου απλήρωτου χρόνου εργασίας, δηλαδή του χρόνου που ο εργάτης δουλεύει για να παράγει αξία για τον κεφαλαιοκράτη. Αυτή η αύξηση του πρόσθετου χρόνου εργασίας στο σύνολο του εργάσιμου χρόνου, αποτελεί την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης του εργάτη.

Η συγκεκριμένη αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης δεν προϋποθέτει την εντατικοποίηση της εργασίας του εργάτη. Η αύξηση της παραγωγικότητας μπορεί να επέλθει από τη βελτίωση των μέσων παραγωγής και του επιπέδου εφαρμογής της τεχνολογίας, την αναβάθμιση της οργάνωσης και του συντονισμού της διαδικασίας παραγωγής και άλλους παράγοντες. Ο Μαρξ επισημαίνει συγκεκριμένα:

«Η παραγωγική δύναμη της εργασίας καθορίζεται από ποικίλα περιστατικά, ανάμεσα στα άλλα απ' το μέσο βαθμό δεξιοτεχνίας των εργατών, απ' τη βαθμίδα ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογικής εφαρμογής της, απ' τον κοινωνικό συντονισμό του προτσές παραγωγής, απ' την ένταση και την αποτελεσματικότητα των μέσων παραγωγής και απ' τους φυσικούς όρους»³(³ Κ. Μαρξ: «Το κεφάλαιο», τόμος Ι, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).

Φυσικά, σε αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης οδηγεί και η αύξηση της έντασης της εργασίας, η εντατικοποίηση. Στην περίπτωση αυτή έχουμε αύξηση της ποσότητας εργασίας που ξοδεύει ο εργάτης μέσα σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα για την παραγωγή εμπορευμάτων. Δηλαδή εντονότερη κατανάλωση εργατικής δύναμης στη μονάδα του χρόνου. Ουσιαστικά, η εντατικοποίηση της εργασίας ισοδυναμεί με παράταση της εργάσιμής ημέρας, του πρόσθετου απλήρωτου χρόνου εργασίας.

* Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τεύχος 6 του 2005.

(Συνεχίζεται)