Καθώς διανύουμε το δεύτερο εξάμηνο του '97, εντείνονται οι διεργασίες σε όλες τις χώρες - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στην τελική ευθεία των προγραμμάτων "σύγκλισης". Οπως έχει ήδη αποφασιστεί, οι οικονομικοί δείκτες, που θα διαμορφωθούν στις 31 Δεκέμβρη 1997, θα κρίνουν το ποιες χώρες θα πάρουν μέρος στη "ζώνη του ΕΥΡΩ", θα συμμετέχουν δηλαδή στο λεγόμενο σκληρό πυρήνα της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, ο οποίος θα διαμορφώσει το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Με βάση αυτούς τους δείκτες, την 1η Μάη 1998 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποφανθεί ποιοι θα είναι οι "τυχεροί" και ποιοι οι "άτυχοι" αυτής της ιστορίας.

Είναι λογικό, επομένως, οι κυβερνήσεις των χωρών - μελών να βάλουν τώρα τα δυνατά τους, για να καλύψουν την απόσταση που τους χωρίζει από τα κριτήρια της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Στα πλαίσια αυτά, αναμένεται κύμα μέτρων ακόμη σκληρότερης λιτότητας για τους εργαζόμενους, σε συνδυασμό με μέτρα φοροεισπρακτικά. Εξάλλου, ο μεγάλος πονοκέφαλος των περισσοτέρων κυβερνήσεων, μη εξαιρουμένης της γερμανικής, είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα, που θα πρέπει να κυμαίνεται στο τέλος του χρόνου στο επίπεδο του 3% του ΑΕΠ. Ετσι λοιπόν, στην πλειοψηφία των χωρών - μελών, οι κυβερνήσεις προσανατολίζονται σε πακέτα "λύσεων", που θα έχουν σαν στόχους αφ' ενός τη μείωση των δαπανών και αφ' ετέρου την αύξηση των εσόδων. Και στις δυο περιπτώσεις, τα βάρη θα πέσουν κατά κύριο λόγο στους μισθωτούς, τους συνταξιούχους, τους αγρότες και τους μικροεπαγγελματίες. Αυτή η "τελική έφοδος", που προαναγγέλθηκε στο Αμστερνταμ, άρχισε ήδη σε πολλές χώρες.

Ενώ, όμως, έχουν μείνει λιγότερο από έξι μήνες μέχρι την "ημέρα της κρίσεως", κανείς δε γνωρίζει με ποιον τρόπο θα αξιολογηθούν οι οικονομικές επιδόσεις των χωρών - μελών. Αν, όπως υποστηρίζεται επισήμως, η αξιολόγηση γίνει αυστηρά στη βάση των κριτηρίων του Μάαστριχτ, χωρίς εκπτώσεις, τότε υπάρχει κίνδυνος, ο "σκληρός πυρήνας" της ΟΝΕ να είναι μονομελής, δηλαδή μόνο το Λουξεμβούργο να έχει δικαίωμα να περάσει στη "ζώνη του ΕΥΡΩ", αφού είναι η μόνη χώρα που εκπληρώνει και τους τέσσερις δείκτες του προγράμματος "σύγκλισης". Φυσικά, μια τέτοια εκδοχή κρίνεται καταστροφική, με συνέπειες διαλυτικές για την Ευρωπαϊκή Ενωση, γιατί κανείς δεν μπορεί στα σοβαρά να υποστηρίξει ότι είναι δυνατόν να πάρει το Δουκάτο την οικονομική και πολιτική τύχη της Ευρώπης στα χέρια του...

Οι συζητήσεις, λοιπόν, στρέφονται στην αναζήτηση ενός τρόπου ερμηνείας των κριτηρίων που θα οδηγήσει στο να πάρουν μέρος στη "ζώνη του ΕΥΡΩ" αυτοί που πρέπει να πάρουν μέρος,έστω κι αν αυτό γίνει με καταστρατήγηση των συγκεκριμένων κριτηρίων. Κανείς βέβαια δε θέλει να παραδεχτεί ότι η τελική διαμόρφωση του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα είναι αποτέλεσμα παζαριών και παρασκηνιακών διαβουλεύσεων. Σ' αυτά τα πλαίσια, εξετάζονται δυο "σενάρια": Στο πρώτο κυριαρχεί η ιδέα να μην μετρηθούν οι δείκτες με ακρίβεια εκατοστού, δηλαδή αν μια χώρα έχει έλλειμμα 3,3%, ή 3,2% (και όχι 3%, όπως ορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ) να μην αποκλειστεί από το επόμενο στάδιο. Με λίγα λόγια, αυτή η εκδοχή συνιστά την "ελαστική" ερμηνεία των κριτηρίων. Αν επικρατήσει αυτό το "σενάριο", αρκετές χώρες - μέλη που βρίσκονται κοντά στο "μαγικό" 3% θα ευεργετηθούν, πρώτη απ' όλους η Γερμανία. Ομως κανένας δε θέλει να παραδεχτεί ότι ακόμη και η "ατμομηχανή" της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως αυτοανακηρύχτηκε η Γερμανία, χρειάζεται "σπρώξιμο" για να φτάσει στον προορισμό της.

Με τη δεύτερη εκδοχή, προτείνεται, όχι η "ελαστική", αλλά η "πολιτική" ερμηνεία των κριτηρίων και των επιδόσεων. Δηλαδή, να μην ερμηνευτούν στενά οικονομικά οι δείκτες των οικονομιών, αλλά να ληφθεί υπόψη και η προσπάθεια που καταβάλλεται από τις χώρες - μέλη για την επίτευξη των δεικτών. Και ακόμη, προτείνεται να ληφθούν υπόψη και οι πολιτικοί λόγοι για τη συμμετοχή κάποιων χωρών στη "ζώνη του ΕΥΡΩ". Αυτό το δεύτερο "σενάριο", το οποίο σιωπηρά υποστηρίζει και η ελληνική κυβέρνηση, έχει μόνο έναν ισχυρό υποστηρικτή, την Ιταλία. Η Ιταλία, μαζί με την Ελλάδα είναι οι δυο χώρες που βρίσκονται μακρύτερα απ' τις υπόλοιπες. Η διαφορά που τις χωρίζει από τους συγκεκριμένους δείκτες και ειδικότερα το δείκτη του ελλείμματος δεν μπορεί να καλυφθεί σε καμιά περίπτωση στο διάστημα που απομένει. Ετσι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην επίσημη πρόβλεψή της, πριν λίγους μήνες, ανέφερε κατηγορηματικά ότι ούτε η Ιταλία, ούτε η Ελλάδα θα μπορέσουν να πάρουν μέρος στο επόμενο στάδιο της ΟΝΕ. Μπροστά στο φάσμα του αποκλεισμού, η Ιταλία και η"κεντροαριστερή" της κυβέρνηση ανέσυραν ένα κατ' εξοχήν πολιτικό επιχείρημα, για να ζητήσουν την κατ' εξαίρεση έστω συμμετοχή στο "σκληρό πυρήνα". Είμαστε, λένε οι Ιταλοί, ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ταυτόχρονα είμαστε και μέλη της Ομάδας των 7 πλουσιότερων χωρών του κόσμου, επομένως είναι αδύνατον να μείνουμε έξω απ' το παιχνίδι. Τώρα, γιατί η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει έστω και σιωπηρά αυτή την πρόταση;

Επισήμως βέβαια, κανείς στην Αθήνα δεν υποστηρίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει μια διαφορετική από την ισχύουσα ερμηνεία των κριτηρίων. Απλώς σημειώνεται ότι αν το θέμα τεθεί από κάποιον άλλο, τότε και η ελληνική κυβέρνηση θα τοποθετηθεί. Φυσικά, η κυβέρνηση απεύχεται να ισχύσει το πρώτο "σενάριο", γιατί μ' αυτό θα ευνοηθούν οι χώρες που βρίσκονται λίγο ή πολύ κοντά στους δείκτες του Μάαστριχτ, η ελληνική οικονομία βρίσκεται όμως πολύ μακριά και επομένως όσο "ελαστική" κι αν είναι η ερμηνεία των κριτηρίων η Ελλάδα θα είναι "εκτός" και πιθανότατα μόνη της. Ετσι λοιπόν, η Αθήνα δεν κρύβει ότι θα προτιμούσε την "πολιτική" ερμηνεία,για να επικαλεστεί το υψηλό ποσοστό των αμυντικών δαπανών (το μεγαλύτερο σε όλη την ΕΕ), λόγω των σχέσεων με την Τουρκία και έτσι να ζητήσει μια ευνοϊκή κρίση από τους "εταίρους".

Τα γεγονότα δείχνουν ότι οι "δεκαπέντε" θα υιοθετήσουν τελικά το πρώτο "σενάριο", ανοίγοντας, όμως, ένα "παραθυράκι", που θα χωράει μόνο την Ιταλία.

Καθώς, λοιπόν, οι κυβερνήσεις των χωρών - μελών έχουν περάσει στην "τελική ευθεία" για την ολοκλήρωση των προγραμμάτων "σύγκλισης", καταφεύγουν όλο και πιο συχνά σε "αλχημείες" και αθέμιτες ρυθμίσεις, για να παρουσιάσουν πλασματικές επιδόσεις, που θα τους επιτρέψουν να εισέλθουν στη "ζώνη του ΕΥΡΩ". Παραδείγματα υπάρχουν πολλά, με κορυφαίο το "κόλπο" του Χέλμουτ Κολ, ο οποίος, αντιμετωπίζοντας το ενδεχόμενο να μην εκπληρώνει η Γερμανία το κριτήριο του ελλείμματος, προωθεί την ανατίμηση των αποθεμάτων χρυσού. Υπολογίζει ότι με αυτό το λογιστικό τέχνασμα θα αντισταθμιστεί το έλλειμμα, για να φτάσει τελικά στο 3%. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Γερμανίας, της γνωστής Μπούντεσμπανκ, ο Γερμανός καγκελάριος φαίνεται ότι πήρε το "πράσινο φως" από τους τραπεζίτες της χώρας του, αφού τους εξασφάλισε με το "Σύμφωνο Σταθερότητας" την απόλυτη ηγεμονία στην ΟΝΕ και στην παντοδύναμη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που από την 1η Γενάρη 1999 θα καθορίζει, χωρίς να δίνει λόγο σε κανέναν, τη νομισματική και πιστωτική πολιτική ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των κρατών - μελών της.

Η κατάσταση που δημιουργείται δεν αφήνει πλέον καμιά αμφιβολία ότι για την τελική διαμόρφωση του "σκληρού πυρήνα" της ΟΝΕ τις αποφάσεις θα τις πάρουν αυτοί που "μπορούν", δηλαδή οι ισχυρές οικονομικά χώρες και θα συμμετέχουν αυτοί που "πρέπει". Με λίγα λόγια, τα κριτήρια του Μάαστριχτ, που είχαν σαν συνέπεια την εξαθλίωση εκατομμυρίων εργαζομένων, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από το άλλοθι που κατασκεύασε το "Διευθυντήριο", για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των πολυεθνικών επιχειρήσεων, με όραμα, τάχα, την οικονομική ενοποίηση και τον "παράδεισο" του κοινού νομίσματος. Τώρα λοιπόν, που όλα αυτά αποδείχτηκαν για τους λαούς της Ευρώπης πραγματική κόλαση και ενόψει ενός νέου γύρου σκληρής λιτότητας και επίθεσης κατά των στοιχειωδέστερων κατακτήσεων, οι "δεκαπέντε" καλούν τους εργαζόμενους να αναζητήσουν, στο λίγο χρόνο που απομένει, μια θέση για να στριμωχτούν στην "κοινωνία των δύο (;) τρίτων", αλλιώς θα βρεθούν αποκλεισμένοι στο μόνιμο περιθώριο της εξαθλίωσης. Αυτό που στο Μάαστριχτ εμφανιζόταν σαν όραμα και υπόσχεση γίνεται τώρα εφιάλτης και μέσον εκβιασμού.

Δάνης ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ