"Το κύριο καθοδηγητικό νήμα για την εκλογή του επαγγέλματος είναι το καλό της ανθρωπότητας, η κοινωνική μας τελειότητα. (...) Αν θα διαλέξουμε ένα τέτοιο επάγγελμα, που μας διευκολύνει να δουλεύουμε για την ανθρωπότητα, τότε δε θα λυγίσουμε κάτω από το βάρος του, γιατί αποτελεί θυσία για όλους. Τότε δε θα δοκιμάζουμε μια ταπεινωτική, περιορισμένη και εγωιστική χαρά, γιατί η ευτυχία μας ανήκει στα εκατομμύρια των ανθρώπων, τα έργα μας αθόρυβα, όμως θα υπάρχουν αιώνια και πάνω απ' την τέφρα μας θα χύνονται τα θερμά δάκρυα των ανθρώπων με γενναία καρδιά". (1)

Ιδέες γραμμένες από το 17χρονο Μαρξ στο Γυμνάσιο της πόλης που γεννήθηκε, απ' αφορμή το θέμα στην έκθεση ιδεών, "Σκέψεις ενός νέου κατά την εκλογή επαγγέλματος". Ωριμες ανησυχίες ενός εφήβου ακόμη, που τη σκέψη του καθοδηγούσε όχι τόσο η γνώση του κόσμου, αλλά το πώς θα τον αλλάξουμε, ώστε "ο άνθρωπος να φτάσει στην τελειότητα".(2) Οι ίδιες αυτές ανησυχίες οδήγησαν τον Καρλ Μαρξ στην αντίληψη ότι η φιλοσοφία πρέπει να αποτελεί μέσο μελέτης και λύσης των κοινωνικών προβλημάτων και σ' αυτό αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του σαν διανοητής και πρακτικός στην επαναστατική δράση αφήνοντας ιστορική κληρονομιά για της "γης τους κολασμένους" τη μαρξιστική κοσμοθεωρία.

Το παγκόσμιο προλεταριάτο δε "χύνει θερμά δάκρυα πάνω απ' την τέφρα" του θεμελιωτή της πιο πρωτοπόρας σύγχρονης επιστημονικής κοσμοθεωρίας, αλλά ακολουθεί τη δική του ιστορία "με γενναία καρδιά", με το σύνθημα που ο ίδιος έκανε οδηγό της δράσης του, με το "Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε". Η ανθρωπότητα κατέγραψε στην ιστορία της τον επαναστάτη στοχαστή, που όταν γεννιόταν στις 5 Μάη 1818 στο Τρηρ της Ρηνανίας, κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι αυτός έμελλε να γίνει ο άνθρωπος που με τη ζωή και τη δράση του χάραξε το δρόμο προς την κοινωνία της ανθρώπινης τελειότητας.

"Ο Μαρξ συνέχισε και ολοκλήρωσε με μεγαλοφυή τρόπο τα τρία κύρια ρεύματα ιδεών του 19ου αιώνα, που ανήκουν στα τρία πιο προχωρημένα έθνη της ανθρωπότητας: Την κλασική Γερμανική φιλοσοφία, την κλασική Αγγλική πολιτική οικονομία και το Γαλλικό σοσιαλισμό, σε σύνδεση με τις γαλλικές επαναστατικές θεωρίες γενικά".(3) "Το βασικό στη θεωρία του Μαρξ είναι, ότι έχει φέρει στο φως τον παγκόσμιο ιστορικό ρόλο του προλεταριάτου σαν δημιουργού της σοσιαλιστικής κοινωνίας".(4)

Τον Ιούνη του 1847, με τη συμμετοχή του Ενγκελς, οργανώνουν στο Λονδίνο το 1ο συνέδριο της "Ενωσης Κομμουνιστών", το πρώτο διεθνές κόμμα του προλεταριάτου. Η "Ενωση" τους επιφορτίζει με το καθήκον της σύνταξης του προγράμματος του κόμματος και έτσι στις αρχές του 1848 έγραψαν το "Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος". Στο "Μανιφέστο" αναπτύσσεται η θεωρία της ταξικής πάλης, ο ιστορικός ρόλος της εργατικής τάξης, η ιδέα της δικτατορίας του προλεταριάτου και ο προλεταριακός διεθνισμός. Με τον Ενγκελς γνωρίζονται στο Παρίσι το 1844, όπου και οι δυο μαζί παίρνουν ενεργό μέρος στη ζωή των επαναστατικών ομάδων της εποχής. Αποτέλεσμα αυτής της δράσης (πάλη ενάντια στον Προυντόν), είναι "Η Αθλιότητα της Φιλοσοφίας". Ο Μαρξ θητεύοντας σαν συντάκτης και αρχισυντάκτης στην "Εφημερίδα του Ρήνου", συνειδητοποιεί ότι οι γνώσεις του στην πολιτική οικονομία ήταν ανεπαρκείς, και ρίχνεται στη μελέτη της πολιτικής οικονομίας. Απ' αυτή τη μελέτη το 1859 παρουσιάζει το έργο "Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" και το 1867 τον πρώτο τόμο του μνημειώδους έργου του "Το Κεφάλαιο". Σ' αυτό ο Μαρξ έχει μελετήσει το οικονομικό σύστημα της καπιταλιστικής κοινωνίας, αφού διαπίστωσε ότι το οικονομικό σύστημα αποτελεί τη βάση του πολιτικού εποικοδομήματος. Με τη θεωρία της υπεραξίας που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής του θεωρίας, αποδεικνύει επιστημονικά και τη βάση της ανειρήνευτης αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και τεκμηριώνει το νομοτελειακό πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. Ταυτόχρονα μελετάει την επανάσταση του 1848, ενώ το 1864 συμμετέχει στην ίδρυση της "Διεθνούς Ενωσης Εργατών", που έμεινε στην ιστορία ως Πρώτη Διεθνής, παίρνει ενεργά μέρος στη δράση της, παλεύει δραστήρια ενάντια στα μικροαστικά ρεύματα στους κόλπους της (Προυντονισμός, Λασαλισμός, Μπακουνισμός κλπ) και μελετάει, αφού καθοδηγεί άμεσα ο ίδιος, την Κομμούνα του Παρισιού, στο θαυμάσιο έργο του "Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία".

"Ο υλισμός είναι η φιλοσοφία του μαρξισμού. (...) Βαθαίνοντας και αναπτύσσοντας το φιλοσοφικό υλισμό, ο Μαρξ τον έκανε να καταλήξει στο λογικό του τέρμα και τον επεξέτεινε από τη γνώση της φύσης στη γνώση της ανθρώπινης κοινωνίας. Ο ιστορικός υλισμός του Μαρξ υπήρξε η μεγαλύτερη κατάκτηση της επιστημονικής σκέψης. Το χάος και την αυθαιρεσία που βασίλευαν μέχρι τότε στις αντιλήψεις της ιστορίας και της πολιτικής, διαδέχτηκε μια επιστημονική θεωρία αξιοσημείωτα συμπληρωμένη και αρμονική, που δείχνει πώς από μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης, ξεπηδάει και αναπτύσσεται, σαν επακόλουθο της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, μια άλλη μορφή πιο αναπτυγμένη...".(5)

Η ιστορία επιβεβαίωσε τα λόγια του Ενγκελς για τον Μαρξ: "Τ' όνομά του θα ζει στους αιώνες, έτσι όπως θα ζει και το έργο του".

Στέφανος ΛΟΥΚΑΣ

1, 2 Αλ. Κουτσούκαλη: Οι "θεμελιωτές του Μαρξισμού, Κ. Μαρξ - Φ. Ενγκελς"

3, 4, 5 Λένιν: "Ο Καρλ Μαρξ και η Θεωρία του".