- Δεν πρέπει να αποδίδουμε την κρίση ανάμεσα στις δυο χώρες σε μια μονάχα αιτία. Υπάρχει μια δομή κρίσεων που κρατάει εδώ και αιώνες και που ολοένα περιπλέκεται.

Πριν απ' όλα πρέπει να τονίσουμε ότι και οι δυο χώρες αντιμετωπίζουν τις δικές τους ξεχωριστές κρίσεις, τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που ιδιαίτερα τις απασχολούν.

Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα, τόσο στο κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα, όσο και στο θέμα της δικαιότερης κατανομής του εθνικού εισοδήματος ξεχωρίζει από την Τουρκία, όμως, και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν κάθε λογής προβλήματα που ολοένα οξύνονται. Στην επίλυση των προβλημάτων, δεν υιοθετούνται μέθοδοι, που να στηρίζονται στον ορθολογισμό, στην ψυχραιμία και τα εθνικά συμφέροντα, κάτι που επηρεάζει τις διεθνείς σχέσεις.

Η κοινή γνώμη και στις δυο χώρες είναι εύθικτη, τα μέσα ενημέρωσης προκαλούν σύγχυση, με αποτέλεσμα τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα να ξεφεύγουν από την τροχιά της λογικής και να δημιουργούνται αντιθέσεις συναισθηματικές.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ανάμεσα στις δυο χώρες, είναι το πελάγωμα στο θέμα της εμπιστοσύνης. Κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη στα λόγια του άλλου. Ετσι επηρεάζεται η κοινή γνώμη και στις δυο πλευρές, και κατά συνέπεια επηρεάζονται και οι κυβερνήσεις. Σήμερα, η κυρία Τσιλέρ ή ο κύριος Σημίτης, και να θέλουν ακόμη, δεν μπορούν να κάνουν ένα θετικό βήμα για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος. Γιατί κάθε βήμα που θα βρίσκεται μέσα στα πλαίσια της λογικής, θα έχει ως αποτέλεσμα τις φωνασκίες "πουλάτε την Κύπρο! "

Οι κυβερνήσεις, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις τις έχουν σαν είδος πρώτης ανάγκης για την εσωτερική τους πολιτική και υποκινώντας τα εθνικά αισθήματα, έβγαλαν το δαίμονα απ' το μπουκάλι. Τώρα αδυνατούν να ξαναβάλουν στο μπουκάλι το δαίμονα αυτό του εθνικισμού, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν τις απειλές του. Αυτό δείχνει ότι οι κυβερνήσεις καθόλου δε διδάχτηκαν από τη μεταπολεμική πολιτική του Βενιζέλου και του Μουσταφά Κεμάλ.

Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά την τελευταία κρίση, οι Τούρκοι στρατιωτικοί φέρθηκαν πιο ψύχραιμα και φιλειρηνικά απ' τους πολιτικούς. Αυτό οφείλεται στις πιέσεις που δοκιμάζουν οι πολιτικοί από τους εθνικιστές και τα μέσα ενημέρωσης.

Πρέπει να πάψουμε να χρησιμοποιούμε τις σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα ως στοιχείο απειλής και προπαγάνδας στην εσωτερική πολιτική. Διαφορετικά, ο κάθε πολιτικός θα βρίσκεται στην ανάγκη να αποδεικνύει ότι είναι πιο δραστήριος και πιο σκληρός.

- Βασική προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της ειρήνης είναι να παραμεριστούν η εθνικιστική οξύτητα και οι συνθήκες ψυχολογικού πολέμου.

Ελάτε τώρα να σκεφτούμε ότι παραιτούμαστε από την ιδέα της φιλίας ανάμεσα στις δύο χώρες. Ας υποθέσουμε ότι οι Ελληνες και οι Τούρκοι δεν έχουν την ανάγκη να καλλιεργήσουν φιλικές σχέσεις. Ούτε καν την υποχρέωση να αγαπιούνται.

Μα οι Γάλλοι μας λένε ότι "ο άνθρωπος είναι σε θέση να διαλέξει τον φίλο του, τον γείτονά του όμως όχι". Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι δυο χώρες γειτονικές και κανένας από τους δυο λαούς δεν είναι δυνατόν να αφήσει το σπίτι του και να φύγει. Κατά συνέπεια έχουμε την υποχρέωση να βρούμε μια λογική φόρμουλα "συμβίωσης", που θα δώσει τη δυνατότητα στα δυο μέρη να βελτιώσουν τις γειτονικές τους σχέσεις. Η ευτυχία των ανθρώπων που ζουν στις δυο όχθες θα στηριχτεί σε μια τέτοια φόρμουλα.

Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία και η Γαλλία μάς έδωσαν νέο χτυπητό παράδειγμα μιας προοδευτικής συνεργασίας. Πιθανόν και τα δύο μέρη να εξακολουθούν να κρατούν στη θύμησή τους τις μέρες που έζησε το Παρίσι κάτω από την μπότα του ναζισμού, μα δεν επιτρέπουν η φοβερή αυτή εικόνα του παρελθόντος να δηλητηριάζει τη ζωή της νέας γενιάς. Ανάμεσά τους δεν υπάρχουν σχέσεις αγάπης και φιλίας. Ομως βρίσκονται μέσα στα πλαίσια μιας συνεργασίας, που έχει για βάση τα κοινά τους συμφέροντα. Αυτό ακριβώς πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Αφήστε, οι Τούρκοι, που, όπως εγώ, αγαπούν τους Ελληνες και την ελληνική κουλτούρα, καθώς και οι φίλοι της Τουρκίας Ελληνες, να συνεχίσουν σύμφωνα με τη θέλησή τους τις φιλικές τους σχέσεις.

Οι δύο λαοί θα μπορούσαν και δίχως ακόμη να έχουν φιλικές σχέσεις να συνεργαστούν, έχοντας για βάση τα κοινά τους συμφέροντα, έτσι θα είναι δυνατόν να απαλειφθεί το κλίμα απειλών, υποψιών και φόβων που δηλητηριάζει τις σχέσεις τους. Πιστεύω ότι έχουμε την υποχρέωση να το επιδιώξουμε και να το πετύχουμε αυτό. Γιατί, καθώς έλεγε ο Φρανσουά Μιτεράν: "Εθνικισμός σημαίνει πόλεμο".

Δεν έχουμε το δικαίωμα να ανοητεύουμε, έχοντας για βάση ξεπερασμένα πείσματα, τώρα που άρχισαν να καταπνίγονται οι εθνικιστικές ιδεολογίες του 19ου αιώνα. Τώρα που τα "εθνικά κράτη" αφήνουν τη θέση τους στα "παγκόσμια δίκτυα", και ακόμα, σ' ένα γεωγραφικό χώρο που ζήσανε δημιουργοί της παγκόσμιας σκέψης όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, θα είναι τραγικό έγκλημα να παρασυρθούμε σ' έναν πόλεμο που θα προκαλέσουν οι έμμονες εθνικιστικές ιδέες. Γι' αυτό ακριβώς λέω: "Ας μη γίνουμε φίλοι, ας γίνουμε όμως καλοί γείτονες". Τις απόψεις μου αυτές τις εξέθεσα και στη στήλη μου στην εφημερίδα "Μιλιέτ".

- Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι δυο χώρες στον κόσμο που αγοράζουν τα περισσότερα όπλα. Τα χρήματά μας, που θα έπρεπε να διατεθούν για την ευτυχία, την υγεία, την παιδεία, την ευημερία των λαών μας, πηγαίνουν στις ξένες εταιρίες όπλων. Η κάθε κρίση ανάμεσα στις χώρες μας πλουτίζει τους εμπόρους όπλων που είναι ξένοι στις κουλτούρες μας, στην περιοχή μας. Πρόκειται για ένα φοβερό παιχνίδι, που παίζεται πάνω στο αίμα των παιδιών μας. Από την άποψη αυτή, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι οι ξένοι συνεταιρισμοί όπλων υποστηρίζουν το ενδεχόμενο ενός τουρκοελληνικού πολέμου.

Μα και πάλι, η επίδραση των εξωτερικών δυνάμεων είναι μηδαμινή μπρος στις ζημιές που προκαλούμε εμείς στους ίδιους τους εαυτούς μας. Την τελευταία κρίση δεν την προκάλεσε η Αμερική, απεναντίας, επενέβη και την εξουδετέρωσε. Αυτό ακριβώς είναι πικρό και αποτελεί ντροπή μας.

Δεν είμαι ειδικός σε θέματα διεθνών σχέσεων. Μα είμαι σε θέση να διαπιστώσω ότι περισσότερο από τις εξωτερικές δυνάμεις, οι δικές μας εσωτερικές δυναμικές μας οδηγούν σε ρήξη.

- Οι φιλειρηνικές δυνάμεις και των δύο χωρών οφείλουν να αγωνιστούν ενάντια στα εθνικιστικά και σοβινιστικά ρεύματα, που υπάρχουν στην περιοχή τους. Εμείς στην Τουρκία, έχουμε ήδη αναλάβει και συνεχίζουμε τον αγώνα αυτό, αντιδρούμε ενάντια στην τάση για τη δημιουργία κοινής γνώμης κατά της Ελλάδας και καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για τη σωστή ενημέρωση του λαού μας. Ξέρω καλά, ότι και στην Ελλάδα, φίλοι μας όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, κάνουν το ίδιο. Επικρίνουμε τις εθνικιστικές πολιτικές των κυβερνήσεών μας.

Δίνω ιδιαίτερη σημασία σ' αυτό και το θεωρώ απαραίτητο για τον κάθε υπεύθυνο πνευματικό άνθρωπο. Και ακόμη κρίνω ότι είναι απαραίτητο τα τουρκοελληνικά θέματα να συζητηθούν σε πλατιά επίπεδα με τη συμμετοχή και ξένων πνευματικών ανθρώπων.

Γι' αυτό την περασμένη εβδομάδα στο Παρίσι, εξέθεσα το θέμα στον Γενικό Διευθυντή της ΟΥΝΕΣΚΟ, το Φεδερίκο Μαγιόρ. Θα ήθελε παρεμπιπτόντως να αναφέρω ότι είμαι ιδιαίτερος σύμβουλος του Μαγιόρ και μέσα στα πλαίσια του προγράμματος Κουλτούρα Ειρήνης εκτελώ καθήκοντα Πρεσβευτή Ειρήνης. Ο Φεδερίκο Μαγιόρ ενδιαφέρθηκε ζωηρά για το θέμα και έδωσε εντολή για τη διοργάνωση, στο τέλος του Μάη, ενός πάνελ στο Παρίσι, με τη συμμετοχή Ελλήνων, Τούρκων και Ευρωπαίων πνευματικών ανθρώπων, δημοσιογράφων και πολιτικών. Το πάνελ θα το διευθύνει ο ίδιος ο Μαγιόρ.

Στη συγκέντρωση κάλεσα και το σημερινό υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Ντενίζ Μπαϊκάλ. Δίνω ιδιαίτερη σημασία στη δραστηριότητα των ατόμων, όσον αφορά στις ειρηνιστικές σχέσεις. Η ειρήνη ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα είναι για μένα βίωμα, είναι ένα σημαντικό στοιχείο που επηρεάζει την υπόστασή μου. Γιατί γνωρίζω στις δύο χώρες χιλιάδες ανθρώπους και ξέρω καλά ότι στις δύο όχθες του Αιγαίου υπάρχουν ωραίοι άνθρωποι, που δικαιούνται να ζουν ειρηνικά και ευτυχισμένα. Συνιστώ περισσότερο από τις συναισθηματικές, απέριττες "φιλικές" σχέσεις, τη δημιουργία μιας ισχυρής ορθολογιστικής συνεργασίας ανάμεσα στους δύο λαούς.

Διά μέσου του "Ριζοσπάστη" υποβάλλω στο μεγάλο ελληνικό λαό τη θερμή αγάπη και τα σέβη μου.