Τι φταίει και δεν μπορούν να "περπατήσουν" οι λύσεις που προτείνονται για τη διαχείριση των απορριμμάτων; Είναι θέμα "παραλογισμού"; Θέμα "αποδοχής"; Είναι τεχνικό πρόβλημα; Ποιος ευθύνεται, τελικά; Ο πολεοδόμος Κώστας Τζατζάνης καταθέτει, με το σημερινό του άρθρο στο "Ρ", ορισμένες σκέψεις για μια πλευρά του προβλήματος, αυτήν που αφορά στη σημερινή πολιτική γης και στον καθοριστικό ρόλο που παίζει αυτή ως εμπόδιο για την εξεύρεση χώρων όχι μόνο για τις αναγκαίες Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων, αλλά και για οποιεσδήποτε άλλες ενοχλητικές χωροθετήσεις.

Τα πρόσφατα γεγονότα με τις χωματερές, ή τις "Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων", τις αντιδράσεις των κατοίκων και φορέων στη Βόρεια και τη Νοτιοανατολική Αττική, τις καταστροφικές διαδοχικές "υποχωρήσεις" και αναβλητικότητα του ΥΠΕΧΩΔΕ, επαναφέρουν στην επικαιρότητα το γενικότερο πρόβλημα της οποιασδήποτε ενοχλητικής μετεγκατάστασης. Πρόβλημα που παρουσιάζεται εδώ και χρόνια και σε άλλες απόπειρες μετεγκαταστάσεων, όπως στα βυρσοδεψεία, στις αποθήκες πετρελαιοειδών κλπ.

Ποιος είναι ο κύριος λόγος που δε δρομολογούνται πραγματικά κάποιες μετεγκαταστάσεις ενοχλητικών δραστηριοτήτων, που δε φεύγουν τα βυρσοδεψεία ή τα χυτήρια από τον πυκνοκατοικημένο πολεοδομικό ιστό δίπλα στα σπίτια, ακόμα και όταν υπάρχουν τα χρήματα και η θέληση για μετεγκατάσταση; Ποιος ο λόγος, που χτίζονται ακόμα και σήμερα σπίτια δίπλα σε εργοστάσια ή τις άλλες ενοχλητικές δραστηριότητες; Γιατί, ακόμα, στον οικιστικό ιστό του λεκανοπεδίου της Αθήνας προστίθενται συνεχώς καινούρια εργαστήρια, βιομηχανίες κτλ., με το "παράθυρο" των "εκσυγχρονισμών" και των επεκτάσεων; Γιατί π.χ. ακόμα και στο Πέραμα, που υπάρχει μακρόχρονη κινητοποίηση και αλλεπάλληλες σαφείς υποσχέσεις απομάκρυνσης των επικίνδυνων αποθηκών πετρελαιοειδών δίπλα στα σπίτια, πρόσφατα δόθηκε σε μια από τις πέντε σχετικές εταιρίες, άδεια "εκσυγχρονισμού";

Ακόμα χειρότερα: Ολο και χτίζονται σπίτια από τους φτωχούς συνεχώς και πιο κοντά σε τέτοιες επικίνδυνες δραστηριότητες, σε νεκροταφεία ή σε χωματερές κλπ.

Και οι εμπρησμοί των δασών είναι ξένοι με αυτά τα φαινόμενα;

Είναι τέτοιο το κλίμα σήμερα που σχετικά με τις μετεγκαταστάσεις υπάρχει και το ενδεχόμενο, να επαναληφθούν καταστάσεις, σαν τη σημερινή και στους νέους τόπους των εγκαταστάσεων, αν βρεθούν αυτοί και υλοποιηθούν, και να επαναληφθεί το πρόβλημα: Να πουλιούνται φτηνά σχετικά οικόπεδα για ασθενέστερα βαλάντια και να κτίζονται σπίτια δίπλα στις νέες βιομηχανικές κτλ. ενοχλητικές ζώνες! Για να ξαναζητάνε και με το δίκιο τους, μετά από κάμποσες δεκαετίες, τα εκεί εγκατεστημένα λαϊκά στρώματα, την απομάκρυνση των ενοχλητικών δραστηριοτήτων!

To πρόβλημα της εξεύρεσης χώρου για τις μετεγκαταστάσεις ενοχλητικών δραστηριοτήτων δεν είναι μόνο θέμα τεχνικής λύσης (και μάλιστα πανάκριβης όπως η καύση, η πυρόλυση κλπ., αντί την ορθολογική ταφή που πάνω της γίνονται γήπεδα γκολφ), ή "αποδοχής" των κατοίκων και "ενημέρωσής" τους, ή "επαναφοράς της αξιοπιστίας της πολιτείας" απέναντί τους, ή "αντισταθμιστικών" κλπ. Οι παράγοντες αυτοί, ακόμα κι αν φαίνονται ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη μετεγκατάσταση δεν είναι οι κύριοι. Ισως σε κάποιες περιπτώσεις να συμβάλουν ακόμα, μερικά και πρόσκαιρα, σε κάποιες λύσεις μέσα από την περιορισμένη θεώρηση και αντιμετώπισή τους, αλλά αυτό θα γίνεται όλο και λιγότερο, όσο θα ανεβαίνουν οι απαιτήσεις για σωστό περιβάλλον των κατοίκων κάθε περιοχής, και θα αυξάνονται οι πιέσεις για επεκτάσεις σχεδίων πόλης, παραθεριστικής κατοικίας, τουριστικών εκμεταλλεύσεων κλπ. Κυρίως, όμως, όσο θα ανεβαίνουν οι πραγματικές ή φανταστικές αξίες της γης στο οικοπεδικό - πελατειακό πλαίσιο και πολιτική, που έχουν βαθιά ριζώσει στην ελληνική κοινωνία και οι προσδοκίες, που δημιουργεί σε κάθε γωνιά της Αττικής και της Ελλάδας αυτή η πολιτική.

Το σημερινό κράτος και όλες οι κυβερνήσεις, που στηρίζονται γενικά στις πελατειακές σχέσεις, έχουν δύο κύριες κατευθύνσεις στην πολιτική γης:

α) Δημιουργία εκλογικής πελατείας σε ευρύτερα λαϊκά στρώματα, που εξαρτούν τη λύση του προβλήματος κατοικίας, αυθαίρετων κτλ. από τις επιλεκτικές παραχωρήσεις σε συλλογικό, αλλά και ατομικό επίπεδο.

β) Στήσιμο "κομπίνων" μεγάλου μεγέθους, όπου οι μεγαλοκαρχαρίες αποκομίζουν τεράστια οφέλη και λαδώνουν αδρά τους πολιτικούς, πρόσωπα και κόμματα.

Αυτά κρύβουν οι εντάξεις στο σχέδιο πόλης, οι υποσχέσεις γι' αυτές, οι ανοχές και οι περιοδικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, οι αναγνωρίσεις συνεταιρισμών κλπ. Οι διαρκείς, δηλαδή, υποχωρήσεις στις σχετικές πιέσεις και η χρησιμοποίησή τους κυρίως τις προεκλογικές περιόδους. Κι όλο αυξάνουν τις δυνατότητες δόμησης νομίμων και μη νομίμων οικοπέδων, κι όλο "βάζουν στο σχέδιο" με χίλια δύο παράθυρα, ΖΟΕ, συνεταιρισμούς κλπ. Και το κράτος και η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι νομαρχίες και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση τώρα.

Ολα αυτά, εκτός από τα άλλα αρνητικά κοινωνικά ή περιβαλλοντικά επακόλουθα, καταστρέφουν και κάθε δυνατότητα να εξυγιανθεί η σημερινή απάνθρωπη πόλη (που δημιουργήθηκε, άλλωστε, έτσι απάνθρωπη από την ίδια αυτή πολιτική), να βρει κάποια σωτηρία κάποτε με μετεγκαταστάσεις ενοχλητικών ή επικίνδυνων δραστηριοτήτων. Οι αρμόδιοι, δηλαδή, σπαταλούν τη λύση, καταστρέφουν εγκληματικά τη λύση, μ' αυτή την πελατειακή τους πολιτική γης. Πρόκειται ουσιαστικά για άρνησή τους να δουν ένα τέτοιο πρόβλημα και να το λύσουν. Για την πιο επιπόλαιη κι εγωιστική αδιαφορία, στο όνομα της εκλογικής πελατείας.

Ετσι, εφ' όσον μοιράζονται υπεραξίες παντού και όλοι ελπίζουν, είναι δυνατόν να βρεθούν κάποιοι, να δεχτούν στην περιοχή τους μια ενοχλητική δραστηριότητα; Ακόμα κι αν βρεθούν κάποιοι καλοπροαίρετοι, ή που δεν έχουν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα και δεν το υποψιάζονται, ή δεν το πιστεύουν ή δεν το 'μαθαν καν, όταν θα γίνουν οι μελέτες, και προχωρήσουν οι δημοπρατήσεις και αρχίσουν τα έργα, αρχίζουν μια στιγμή οι κινητοποιήσεις, οι μαύρες σημαίες κτλ., και σταματάνε οι μπουλντόζες. Και γυρίζει το κράτος σ' αυτούς που 'χουν τα καζάνια ή τα βυρσοδεψεία ή τις χωματερές δίπλα τους και λέει: "Τι να κάνουμε; Δε μας άφησαν. Θα κάνουμε επιτροπή να δει το θέμα"... Ισως και διαπαραταξιακή ή διακομματική! Αλλα δέκα χρόνια αναμονής για τη διαδικασία. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των βυρσοδεψείων, που είναι μάλλον λιγότερης απόρριψης από τα καζάνια...

Καλά, δεν υπάρχουν λύσεις; Πιστεύω πως όχι, όσο δεν αλλάζει αυτή η πολιτική γης. Πιστεύω πως βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα αδιέξοδο της πελατειακής κοινωνίας μας, αυτής της κοινωνίας που στενάζει κάτω από τη χειρότερη έκφραση του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού σε σήψη. Λύσεις υπάρχουν και θα υπάρξουν με τις λαϊκές κινητοποιήσεις προς μιαν άλλη κατεύθυνση, που θα επιβάλουν και κάποιους ορθολογισμούς στην πολιτική γης. Γι' αυτές, τώρα είναι ο καιρός ν' αρχίσουν οι συζητήσεις.

Κώστας ΤΖΑΤΖΑΝΗΣ,δρ. Πολεοδομίας