Ομολογώ ειλικρινά ότι με βαριά καρδιά αποφάσισα να ασχοληθώ με το θέμα αυτό, αν και ήξερα πως δε θα μπορέσω να μην το γράψω, διότι παρά πολλές αναμνήσεις μου ξαναζωντάνεψε το πρόσφατο δημοσίευμα στην "Πράβντα" (12 Μάρτη) του ανταποκριτή της Νικολάι Μουσιένκο με τίτλο "Εγκαύματα από τα άστρα του Κρεμλίνου". Λόγος γίνεται για το Ουζμπεκιστάν, τη Δημοκρατία, που με συνδέουν πενήντα μεταπολεμικά χρόνια ζωής. Σήμερα τα "δημοκρατικά" ΜΜΕ δεν παύουν να κοπανούν ότι επί Σοβιετικής Ενωσης δεν υπήρχε, τάχα, ποτέ φιλία ανάμεσα στους λαούς. Ως άνθρωπος, που πέρασα ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου ακριβώς σε μια ενωσιακή εθνική Δημοκρατία, διαβεβαιώνω ότι όχι απλώς υπήρχε φιλία, που δοκιμάστηκε σκληρά στα χρόνια του πολέμου, αλλά υπήρχε πράγματι ΜΕΓΑΛΗ ΦΙΛΙΑ, ικανή να υπερνικήσει όλα τα εμπόδια.

Εύκολη και ευχάριστη ήταν η δουλιά στο Ουζμπεκιστάν. Κανένας εκεί δε σκεφτόταν ποιον είχε δίπλα του - Ρώσο, Ουζμπέκο, Αρμένιο ή Τάταρο. Και γίνονταν κάτι θορυβώδεις, γεμάτοι κέφι, πολυπληθείς διεθνικοί γάμοι! Ζούσαν και αποκτούσαν αγαθά οι αγαπημένες πολυεθνικές οικογένειες. Αρκεί να θυμίσουμε τον διάσημο σιδερά από την Τασκένδη, που μαζί με τη γυναίκα του υιοθέτησαν 14 παιδιά των πιο διαφορετικών εθνικοτήτων!

Κι αν ο Πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Ισλάμ Καρίμοφ, πιθανόν να ξέχασε κιόλας πώς αναγεννήθηκε η ωραία Τασκένδη, ύστερα από το φοβερό σεισμό το 1966, θα μπορούσε, όμως, να θυμηθεί τη θρυλική "στρατιωτική - υγειονομική" αμαξοστοιχία 159, στα βαγόνια της οποίας ταξίδευαν, διασχίζοντας τα πύρινα μέτωπα του εμφυλίου πολέμου, οι απεσταλμένοι των επιστημόνων της Ρωσίας για να ιδρύσουν στο Τουρκεστάν το πρώτο στην Ανατολή πανεπιστήμιο. Δεν πήγαιναν, μάλιστα, με άδεια χέρια, αλλά είχαν πάρει μαζί τους κιμωλίες και μολύβια, τριμμένα σχολικά βιβλία και απλά σχολικά τετραδιάκια... Η Ρωσία μοιραζόταν τα λίγα πράγματα που είχε. Ο σημερινός ηγέτης του Ουζμπεκιστάν, ίσως, δε θυμάται και το διάταγμα του Λένιν για το άνοιγμα πανεπιστημίου στην Τασκένδη, το διάταγμα δηλαδή που είχε ημερομηνία Σεπτέμβρης 1920 και το κείμενο του οποίου χαράχτηκε στο παλιό κτίριο αυτού του ανωτάτου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Διατηρήθηκε, άραγε, αυτή η αναμνηστική πλάκα; Το όνομα, πάντως, του Λένιν έχει ήδη αφαιρεθεί από το πανεπιστήμιο.

Μήπως ο Ι. Καρίμοφ, κρίνοντας από τις δημόσιες δηλώσεις του, έχει πράγματι τόσο "κοντή" μνήμη και δε θυμάται ότι ακριβώς μετά το διάταγμα του Λένιν, το Μάη 1918, άρχισε η συνολική αξιοποίηση της άγονης στέπας; Δε θυμάται πώς και με τη βοήθεια τίνος κατασκευάστηκαν οι πρώτες βιομηχανικές επιχειρήσεις του Ουζμπεκιστάν, το χημικό και υφαντουργικό συγκρότημα στο Τσιρτσίκ και την Τασκένδη, το μεταλλουργικό εργοστάσιο του Ουζμπεκιστάν; Και πώς, με τίνος σχέδιο και υλοποίηση εμφανίστηκαν στο χάρτη της Δημοκρατίας τέτοιες πόλεις, όπως η Ναβόι, το Αλμαλίκ, το Ζαραφσάν και στη θέση των παλιών πλινθόκτιστων χωριών ανεγέρθηκαν οι σύγχρονοι ωραίοι συνοικισμοί με μέγαρα πολιτισμού, αθλητικά κέντρα, που θα αποτελούσαν καύχημα οποιασδήποτε πόλης...

Οι πρώην κομματικοί λειτουργοί ξέχασαν καταπληκτικά γρήγορα όλα αυτά. Οι άνθρωποι του μόχθου, όμως, ξέρουν και θυμούνται ότι όλα τα αγαθά, που απολαμβάνουν σήμερα, τα χρωστούν στη σοβιετική εξουσία και στο κομμουνιστικό κόμμα.

Τα λόγια του Καρίμοφ ότι ο ουζμπέκικος λαός δεν αποδέχεται ούτε το σοσιαλισμό, ούτε τον κομμουνισμό, ότι όλα αυτά τού επιβλήθηκαν από τα έξω, τα έχω ακούσει και παλιότερα, όπως λέγεται, από πρώτο χέρι, αλλά δεν μπόρεσα να συμφωνήσω μ' αυτά ούτε τότε, ούτε τώρα. Πριν από τη διάλυσή του το ΚΚ

Ουζμπεκιστάν αριθμούσε 650.000 μέλη, ενώ στο προεδρικό "λαϊκοδημοκρατικό" κόμμα εντάχθηκε μόνο το 1/10. Ο λόγος βασικά είναι ένας: Οι κομμουνιστές δεν μπορούσαν να προδώσουν τα ιδανικά τους, δεν μπορούσαν να μπουν στη νέα αυτή οργάνωση, η οποία ούτε στο πρόγραμμα, ούτε στο καταστατικό της δεν κάνει καμία αναφορά στη σοσιαλιστική επιλογή και τη σοσιαλιστική προοπτική. Μπορούμε να αναφέρουμε και συγκεκριμένα παραδείγματα. Ενας ντόπιος κάτοικος, που πολέμησε στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, βετεράνος κομμουνιστής, άφησε στην οικογένειά του τη διαθήκη: Επί πέντε χρόνια μετά το θάνατό του να πληρώνουν τη συνδρομή του ως μέλους του κόμματος. Οι δικοί του εκπλήρωσαν τη θέλησή του. Σε μένα παρέδιδαν τα χρήματα αυτά. Τα έπαιρνα, σε αντίθεση με τις κομματικές οδηγίες και το καταστατικό, γιατί δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά! Δεν αναφέρω το επώνυμό του, απλώς γιατί η οικογένειά του ζει στην Τασκένδη και δε θέλω να της κάνω κακό...

Αλλο ένα παράδειγμα. Ο καθοδηγητής των κομμουνιστών της Σαμαρκάνδης, βουλευτής του Ανωτάτου Σοβιέτ της Δημοκρατίας, Καχραμόν Μαχμούντοφ, έστελνε τις κομματικές συνδρομές του στη σύνταξη της "Πράβντα", μέχρι που έμαθε τη διεύθυνση της Οργανωτικής Επιτροπής για τη δημιουργία του ΚΚ Ουζμπεκιστάν, στο οποίο, φυσικά, εντάχθηκε. Πώς, όμως, αντέδρασε η τοπική εξουσία στα "μη εισαχθέντα απ' έξω"; Κατόπιν "προσωπικής υπόδειξης" ο κομμουνιστής Μαχμούντοφ "ανακλήθηκε" από βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ και απαλλάχτηκε από το αξίωμα του προέδρου του τοπικού Σοβιέτ. Ποια είναι σήμερα η τύχη του Καχράμον δεν ξέρω, αλλά θα πω ευθέως φοβούμαι γι' αυτόν, διότι άλλο ένα στέλεχος της Οργανωτικής Επιτροπής, ο καθοδηγητής των κομμουνιστών του Ναμαγκάν, Α. Τουχταχοτζάγεφ, συνελήφθη και φυλακίστηκε. Η αιτία είναι μία - ανήκει στο ΚΚ. Και το σενάριο παρόμοιων ενεργειών είναι, επίσης, το ίδιο: Ερευνα στο διαμέρισμα και υποχρεωτική "ανακάλυψη" ναρκωτικών, όπλων, πυρομαχικών...

Δεν ξέρω ποια από τα "υποχρεωτικά αντικείμενα" βρήκαν κατά την έρευνα στο σπίτι του πρώην γραμματέα της Ενωσης Συγγραφέων της Δημοκρατίας, Μαμανταλί Μαχμούντοφ. Βρήκαν, λοιπόν, την εφημερίδα "Ερκ" ("Θέληση"), στην οποία αναφερόταν ότι ο Πρόεδρος Καρίμοφ χάρισε στον συμπέθερό του - Αμερικανό εκατομμυριούχο ουζμπέκικης καταγωγής Μαξουντί - το εργοστάσιο μπίρας, που βρίσκεται στο Μπες - Αγκάτς της Τασκένδης και ο συγγραφέας βρέθηκε πίσω από τα σίδερα.

Η αντιπολίτευση διώκεται άγρια τώρα στο Ουζμπεκιστάν. Εφυγε από τη χώρα μαζί με την οικογένειά του ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου κόμματος "Ερκ", πρώην βουλευτής του Ανωτάτου Σοβιέτ και αντίπαλος του Καρίμοφ στις προεδρικές εκλογές, Μουχαμάντ Σαλίχ. Ξυλοκοπήθηκαν άγρια, και για να σωθούν, εγκατέλειψαν το Ουζμπεκιστάν οι ηγέτες του άλλου κόμματος της αντιπολίτευσης "Μπερλίκ" ("Ενότητα"), διδάκτορες επιστημών αδελφοί Αμπντουραχίμ και Αμπντουβαχάμπ Πουλάτοφ.

Ούτε εγώ, ούτε πολλοί άλλοι στο Ουζμπεκιστάν δε συμμεριζόμαστε τις απόψεις και τις προγραμματικές θέσεις των δύο αυτών κομμάτων, διότι στη βάση τους έχουν τον ίδιο αχαλίνωτο εθνικισμό, αλλά απλώς χωρίς ρετουσαρίσματα και καμουφλάζ. Η πραγματική δημοκρατία, όμως, για την οποία τόσο κόπτεται ο Καρίμοφ, προϋποθέτει την ύπαρξη διαφόρων κομμάτων, γνωμών, προγραμμάτων και πολιτισμένης πάλης μεταξύ τους! Με τι λογής "μεθόδους" διεξάγεται η πάλη κατά των ετερόδοξων, φαίνεται καλά από τα προαναφερόμενα παραδείγματα. Κι αν συνέβαινε, βέβαια, αυτό μόνο με τους ετερόδοξους!

Ο Ισλάμ Καρίμοφ πήγε στις προεδρικές εκλογές "χέρι χέρι" με τον πρώην δήμαρχο της Τασκένδης, πρόεδρο του Υπουργικού Συμβουλίου της Δημοκρατίας, Σουκούρλο Μιρσαϊντοφ. Ομως, αργότερα, όπως όλα δείχνουν, ο Πρόεδρος δεν τα βρήκε με τον αντιπρόεδρό του και πρώτα υποβλήθηκε σε εξοστρακισμό από τα υποτελή του ΜΜΕ, έπειτα με "πάταγο" τον απέπεμψε από το αξίωμά του και "προς διδαχή στους ανυπάκουους" τον ξυλοκόπησαν άγρια μαζί με το γιο του στο κέντρο της πρωτεύουσας.

Οι σημερινές αρχές του Ουζμπεκιστάν δεν μπορούν να ανεχθούν, αν έστω και κάτι το σκοτεινό, το αρνητικό, που χαρακτηρίζει τη σημερινή ζωή της χώρας, δει το φως της δημοσιότητας, διαπερνώντας τον πληροφοριακό αποκλεισμό. Δεν μπορώ να ξεχάσω το πανδαιμόνιο που ξεσηκώθηκε ύστερα από τη συνέντευξή μου στο Πρακτορείο ΙΝΤΕΡΦΑΞ, το οποίο μετέδωσαν κατόπι τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία του κόσμου. Αμέσως, στη δουλοπρεπή, αυλική εφημερίδα "Χαλκ Σούζι" ("Λαϊκός Λόγος") δημοσιεύτηκε μια οργισμένη επιστολή της "δημιουργικής διανόησης", με το αίτημα να ασκηθεί ποινική δίωξη ενάντια στους "δυσφημούντες τη Δημοκρατία", συγγραφείς Σ. Αζίμοφ και Γ. Κοβαλιόφ, οι οποίοι είναι επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής για την ίδρυση του ΚΚ Ουζμπεκιστάν.

Η κεντρική τηλεόραση μετέδωσε πρόσφατα δύο ειδήσεις για την τύχη του ανταποκριτή του ΙΝΤΕΡΦΑΞ στο Ουζμπεκιστάν. Στην πρώτη αναφερόταν ότι χάθηκε χωρίς ν' αφήσει ίχνη, και στη δεύτερη, ότι το πτώμα του βρέθηκε στη διώρυγα Καρασού, που διασχίζει την Τασκένδη. Ο δημοσιογράφος αυτός - Σεριόζα Γκρεμπενιούκ - ήταν ένας από κείνους που είχε πάρει από μένα και τη συνέντευξη, που προκάλεσε θόρυβο, και άλλες...

Μεγάλη αγανάκτηση μού προκάλεσαν τα κυνικά λόγια του Ι. Καρίμοφ για "κάποιον" Αζίμοφ, που "ήθελε να πεθάνει κομμουνιστής". Και του έδωσαν "μια τέτοια "δυνατότητα"... Πρέπει να διευκρινίσω αμέσως ότι όχι μόνο του έδωσαν "μια τέτοια δυνατότητα", αλλά και συνέβαλαν παντοιοτρόπως στον ξαφνικό θάνατό του! Συνεχής παρακολούθηση, υποκλοπή μέρα - νύχτα των τηλεφωνικών συνομιλιών του, άνοιγμα ή εξαφάνιση της αλληλογραφίας του, απειλές, αλλά και άμεση δίωξη όσων διατηρούσαν οποιεσδήποτε επαφές μαζί του. Ολα αυτά τα δοκίμασε πλήρως και ο συγγραφέας του άρθρου αυτού.

Και τώρα για τον ίδιο το χαρακτηρισμό "κάποιος"... Αν, λοιπόν, γινόταν λόγος για "κάποιον" Καρίμοφ, τότε με το χαρακτηρισμό αυτό θα μπορούσε, μάλλον, και να συμφωνήσει κανείς - ένας άσημος χρηματιστής ανέβηκε ξαφνικά σε τέτοια ύψη της εξουσίας, που δεν μπορούσε να ονειρευτεί ούτε και ο εμίρης της Μπουχάρας. Ο Σαρβάρ Αζίμοφ είναι αδελφός του Χαμίντ Αλιμντζάν, ενός από τους θεμελιωτές της ουζμπέκικης σοβιετικής λογοτεχνίας, το όνομα του οποίου μόνο στην Τασκένδη έχε δοθεί σε σταθμό του μετρό, σε πλατεία, οδό, στο Σπίτι των Λογοτεχνών κλπ. Μα και ο ίδιος είναι διακεκριμένος συγγραφέας του λαού και παράγοντας των τεχνών του Ουζμπεκιστάν, δυο φορές σε διάφορες περιόδους ήταν επικεφαλής της Ενωσης Συγγραφέων της Δημοκρατίας και, μάλιστα, πρόκειται για χρυσά χρόνια για τους λογοτέχνες διαφόρων γενεών. Υπήρξε υπουργός Πολιτισμού, υπεύθυνος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚ Ουζμπεκιστάν, αντιπρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της Δημοκρατίας, κάπου 15 χρόνια διατέλεσε πρεσβευτής σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας. Υπήρξε, επίσης, ο Σαρβάρ Αζίμοφ μέλος καθοδηγητικών οργάνων διάφορων διεθνών οργανώσεων. Και ύστερα από όλα αυτά είναι απλώς "κάποιος"; Παρόλο που και επί Προεδρίας Καρίμοφ ήταν υπουργός Εξωτερικών του Ουζμπεκιστάν;

Οσον αφορά τις "ελαφρύνσεις" προς τους ρωσόφωνους του Ουζμπεκιστάν, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει και ούτε προβλέπεται! Συνεχίζεται ο συστηματικός περιορισμός των παιδικών σταθμών, των σχολείων, των ομάδων σπουδών στις τεχνικές σχολές και στα ΑΕΙ με ρωσική γλώσσα διδασκαλίας. Ολα τα έγγραφα στα ιατρικά ιδρύματα πρέπει να συντάσσονται στην "επίσημη γλώσσα του κράτους", πράγμα αδύνατο για το μεγαλύτερο μέρος του ιατρικού προσωπικού. Δεν υπάρχουν σε άλλες γλώσσες οι ανακοινώσεις στο μετρό, αν και χρησιμοποιείται, εκτός από τον ντόπιο ρωσόφωνο πληθυσμό, και από χιλιάδες επισκέπτες της πρωτεύουσας. Εχουν καταργηθεί οι προηγούμενες ονομασίες οδών και πλατειών, γκρεμίζονται τα μνημεία της πρόσφατης ιστορίας και, μάλιστα, τα πτυχία των Ρώσων αποφοίτων των ΑΕΙ του Ουζμπεκιστάν δίνονται μόνο στην ουζμπέκικη και... την αγγλική γλώσσα. Γι' αυτό και αυξάνει ο αριθμός αυτών που επιθυμούν να πάρουν τη ρωσική υπηκοότητα και να εγκαταλείψουν το γρηγορότερο το Ουζμπεκιστάν.

Για τους Ρώσους τα πράγματα είναι απλά - έχουν τη Ρωσία, έχουν πού να πάνε... Αλλά τι να κάνουμε εμείς - οι γηγενείς της Δημοκρατίας αυτής; Δεν έχουμε πού να πάμε! Γι' αυτό και αναγκαζόμαστε να περάσουμε τις τελευταίες μέρες της ζωής μας στο αστυνομικό αυτό κράτος, με τη χειρότερη, μεσαιωνική, φεουδαρχική παραλλαγή του... Υποχρεώνουν τα κοριτσάκια να πηγαίνουν στο σχολείο με άσπρες μακριές μαντίλες... Οπου να 'ναι θα φορέσουν στις γυναίκες φερετζέ...

Τα λόγια αυτά, όταν μπήκα στο τρένο για τη Μόσχα, μου τα είπε μια Ουζμπέκα, ειδικός επιστήμονας σ' έναν πρωτοπόρο κλάδο της οικονομίας...

"Πράβντα", 13.4.1996 Γιούρι ΚΟΒΑΛΙΟΦ

Συγγραφέας, πρώην αντιπρόεδρος

της Οργανωτικής Επιτροπής για την ίδρυση

του ΚΚ Ουζμπεκιστάν, διακεκριμένος παράγοντας

του πολιτισμού της ΣΣΔ Ουζμπεκιστάν.