Κανένα σημάδι δε διαφαίνεται στον ορίζοντα σχετικά με έναν τερματισμό της νομισματικής κρίσης, που καιρό τώρα συγκλονίζει τη γειτονική μας Βουλγαρία. Το νόμισμά της, το λέβα, συνεχίζει ασταμάτητα να χάνει την αξία του, παρά τις πρόσφατες αυξήσεις των επιτοκίων. Ετσι, λοιπόν, από την αρχή αυτού του χρόνου, η πρώην αυτή σοσιαλιστική χώρα καταβάλλει απεγνωσμένες προσπάθειες, προκειμένου να χαλιναγωγήσει τη διαρκή πτώση του νομίσματός της. Και να ποιες θεωρούνται ως οι βασικές αιτίες: Κρατικές και ιδιωτικές τράπεζες στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων έχουν χορηγήσει τεράστιες πιστώσεις, οι οποίες ποτέ δεν έγινε δυνατόν να εξοφληθούν... Ενα δε μέρος των πιστώσεων αυτών χορηγήθηκε για σχέδια κατασκευής έργων, τα οποία δεν είχαν καμιά προοπτική. Το υπόλοιπο παραχωρήθηκε σε επιχειρήσεις και φίρμες, οι οποίες, στα πλαίσια μιας οικονομικής κρίσης που περνά η χώρα, δεν είχαν καμιά δυνατότητα να ορθοποδήσουν.

Προκειμένου να βελτιωθεί αυτή η πολύ άσχημη κατάσταση, η Βουλγαρική Εθνική Τράπεζα χρηματοδότησε με μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια εκείνα τα χρηματιστικά ινστιτούτα, τα οποία είχαν περιέλθει σε δυσμενή οικονομική θέση. Ταυτόχρονα, στη διάρκεια των τελευταίων τριών μηνών αγόρασε δυο ιδιωτικές τράπεζες, καθώς και την Αγροτική Πιστωτική Τράπεζα "Βίτοσα". Μπροστά, όμως, στις τράπεζες αυτές πολύ γρήγορα σχηματίστηκαν ουρές χιλιομέτρων από Βούλγαρους πολίτες, οι οποίοι απαίτησαν πίσω τις καταθέσεις τους. Παράλληλα, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, από τη "Βίτοσα", τη δεύτερη μεγαλύτερη ιδιωτική τράπεζα της Βουλγαρίας, αποσύρθηκε το σοβαρό ποσό των τριών δισεκατομμυρίων λέβα.

Κι όμως, η κρίση συνεχίζεται... Φήμες ότι άσχημη κατάσταση κυριαρχεί και σ' άλλες τράπεζες, είχαν ως αποτέλεσμα, πολλοί καταθέτες, οι οποίοι δεν αισθάνονταν ασφαλείς για τα χρήματά τους, αναγκάστηκαν να μετατρέψουν τις οικονομίες τους σε "σκληρό" νόμισμα. Ταυτόχρονα, άλλες δυο τράπεζες σταμάτησαν τις πληρωμές τους. Ομως, για καταθέσεις ιδιωτών και ιδιωτικών επιχειρήσεων ύψους 250.000 λέβα, θα πρέπει να υπάρχει εγγύηση από ένα ειδικό κρατικό φόντο. Με τη λήψη όλων αυτών των μέτρων η Εθνική Τράπεζα καταβάλλει προσπάθειες ν' απαλύνει τη χρηματιστική κρίση, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εξαλείψει τις αιτίες. Κι αυτό, γιατί το βουλγαρικό κράτος δε διαθέτει τη χρηματιστική δυνατότητα, η οποία θα του επέτρεπε να διασώσει όλες εκείνες τις τράπεζες, που σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρότατες οικονομικές δυσκολίες.

Σε σύνδεση μ' όλα τα παραπάνω, θα πρέπει ιδιαίτερα να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι η σημερινή κυβέρνηση της Βουλγαρίας, με επικεφαλής το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, έχει κληρονομήσει μια πολύ βαριά κατάσταση από τα τέσσερα προηγούμενα Υπουργικά Συμβούλια, τα οποία σχηματίστηκαν στη χώρα, μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος το 1989. Μια, όμως, κάποια αναζωογόνηση της οικονομίας, που σημειώθηκε στις αρχές του τελευταίου χρόνου και μια ανάλογη αύξηση των νομισματικών εφεδρειών κατά 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια, είχαν ως αποτέλεσμα να της προσδώσουν κάποιο μικρό αίσθημα ασφάλειας. Η διάλυση μη κερδοφόρων επιχειρήσεων, που είχε απαιτηθεί από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δεν έγινε δυνατό να πραγματοποιηθεί, εξαιτίας του φόβου που διακατείχε την κυβέρνηση ενόψει της σίγουρης καταστροφής εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας. Σχετικά, θα πρέπει ν' αναφερθεί ότι από καιρό τώρα η μαζική ανεργία έχει προσλάβει δραματικές διαστάσεις στη Βουλγαρία, ξεπερνώντας τα 400.000 άτομα και αντιστοιχεί με το 12% περίπου του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας. Ετσι, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η σημερινή κυβέρνηση πρόθεση είχε να δώσει μια προτεραιότητα στον κοινωνικό τομέα.

Κι όμως, η αναμενόμενη οικονομική και κοινωνική σταθερότητα δεν ήρθε... Οι υψηλοί τόκοι, βέβαια, είχαν προσελκύσει ξένο κεφάλαιο, αλλά η επένδυσή του δεν έγινε σε παραγωγικούς τομείς. Ετσι, λοιπόν, δεν έγινε κατορθωτό να πραγματοποιηθεί η αναδιάρθρωση της οικονομίας, πάντα βέβαια προς την καπιταλιστική κατεύθυνση. Στο μεταξύ, οι διαπραγματεύσεις με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συνεχίζονται εδώ και δυο χρόνια. Ηδη, το φθινόπωρο του 1994, έξι μήνες μετά την υπογραφή, μια πίστωση που επρόκειτο να χορηγηθεί από το ΔΝΤ, τελικά "πάγωσε"... Κι από τότε, η Βουλγαρία δεν έχει πάρει καθόλου πιστώσεις από το εξωτερικό.

Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν χρέη τα οποία θα πρέπει να εξοφληθούν. Ετσι, λοιπόν, αυτή τη στιγμή, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται, το κράτος, οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις απειλούνται να πνιγούν από ένα βουνό χρεών. Μόνο το κράτος, στα τέλη του 1995, είχε να παρουσιάσει ένα εξωτερικό χρέος της τάξης των 10,36 δισεκατομμυρίων δολαρίων και στο τέλος του περασμένου Απρίλη ένα εσωτερικό χρέος 3,8 δισ. δολαρίων. Ηδη, αυτή τη στιγμή η Υπηρεσία Χρεών καταβροχθίζει το 30% του σταθερού προϋπολογισμού. Μόνο στη διάρκεια αυτού του χρόνου, οι πληρωμές που έχουν ανασταλεί γι' αυτό το χρόνο φθάνουν ήδη στο ποσό των 1,3 δισ, δολαρίων. Οι εφεδρείες, όμως, σε ξένο συνάλλαγμα έχουν συρρικνωθεί και ανέρχονται σε περίπου 700 εκατομμύρια δολάρια. Γι' αυτό, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται, είναι περισσότερη και από πιθανή η αναγκαιότητα πώλησης ενός τμήματος των αποθεμάτων χρυσού, που σήμερα ανέρχονται σε 35 τόνους.

Τις μέρες αυτές, η Παγκόσμια Τράπεζα συνεδρίασε προκειμένου ν' αποφασίσει τη στρατηγική που θα ακολουθήσει στη διάρκεια των επόμενων τριών χρόνων απέναντι στη Βουλγαρία. Αφετηρία αποτέλεσε η πεσιμιστική εκδοχή, η οποία προβλέπει έναν περιορισμό των σχεδιαζόμενων έργων κατά 125 εκατομμύρια δολάρια. Και το γεγονός αυτό δυσκολεύει ακόμα πιο πολύ τις προοπτικές για το κλείσιμο μιας συμφωνίας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ύψους 235 εκατομμυρίων δολαρίων, για τη βαλκανική αυτή χώρα. Στη συγκεχυμένη αυτή εικόνα έρχεται να προστεθεί η απόφαση της γνωστής αγγλικής αυτοκινητοβιομηχανίας "Ρόβερ", η οποία σταμάτησε τις οικονομικές της σχέσεις με τη Βουλγαρία, λόγω του μη ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος, που επικρατεί στη χώρα αυτή. Ετσι, λοιπόν, το εργοστάσιο που βρίσκεται στη Βάρνα, θα κλείσει τις πύλες του μέχρι το τέλος του Μάη. Μια πάρα πολύ σοβαρή αιτία για το κλείσιμο της επιχείρησης είναι και το γεγονός ότι από τα 2.000 αυτοκίνητα που έχουν κατασκευαστεί έχουν πωληθεί μόνο τα 200.

Κατά τα άλλα, στη διάρκεια αυτού του χρόνου, η κυβέρνηση της Βουλγαρίας ελπίζει να πετύχει μια οικονομική άνοδο της τάξης του 3,5%, μια μείωση του υψηλού πληθωρισμού κατά 20% και ένα περιορισμό του αριθμού των ανέργων. Ακόμα, θα πρέπει ιδιαίτερα να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι η σημερινή κυβέρνηση ελάχιστα έχει ακολουθήσει την τακτική των προηγούμενων Υπουργικών Συμβουλίων, που είχαν εγκαινιάσει τη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων του κρατικού τομέα και τη φιλελευθεροποίηση των τιμών και του εξωτερικού εμπορίου. Πριν απ' όλα, όμως, η σημερινή κυβέρνηση κατόρθωσε να ματαιώσει τις συνεχιζόμενες ιδιωτικοποιήσεις στον κρατικό τομέα. Σήμερα, ο ιδιωτικός τομέας στη Βουλγαρία ισοδυναμεί με το 30% του Ακαθάριστου Κοινωνικού Προϊόντος.

Η Βουλγαρία, λοιπόν, εδώ και έξι χρόνια βαδίζει στο δρόμο της οικονομίας της αγοράς. Κι όπως έδειξαν τα πράγματα, ο δρόμος αυτός αποδείχτηκε μια στενωπός για την πρώην αυτή σοσιαλιστική χώρα, αφού τα διεθνή χρηματιστικά ινστιτούτα απαιτούν απ' αυτήν την καταβολή ενός υψηλού κοινωνικού τιμήματος.

Νίκος ΗΛΙΑΔΗΣ - ΗΛΙΟΥΔΗΣ