Πόσα δολάρια κάνει; | ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Πόσα δολάρια κάνει;

Μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, που υπήρξε ο αιματηρότερος της ιστορίας, μια κατηγορία ανθρώπων του πνεύματος, κυρίως λογοτεχνών, είδε τη ζωή παράλογη. Ο Σαρτρ πρόσθεσε στο παράλογο και τη "φρίκη του να ζεις". Ετσι είχαμε μια πλούσια συγκομιδή έργων του παραλόγου, ιδίως θεατρικών.

Σήμερα, που η ανθρωπότητα έχει περιπέσει σε μια κρίση πρωτοφανή, κρίση κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, ποια θα είναι η αντίδραση του πνεύματος, συγκεκριμένα της τέχνης; Δεν ξέρουμε. Εκείνο, που διαπιστώνουμε, είναι, ότι άνθρωποι, που πριν από λίγα χρόνια πίστευαν ότι η αστική κοινωνία διατηρεί ορισμένες αξίες, και ήλπιζαν ότι αυτές οι αξίες θα εδραιώνονταν και θα διευρύνονταν, τώρα έχουν απογοητευτεί. Κι εκφράζουν την απογοήτευσή τους κι επιπλέον την αγωνία τους, με κείμενά τους και με ομιλίες τους. Θα επιχειρήσω μια ανθολόγηση τέτοιων κειμένων και ομιλιών, που συνεχώς πληθαίνουν.

Ο αστισμός κατάντησε υποκρισία, εκμετάλλευση, κυνηγητό του κέρδους. Σήμερα κυριαρχούν οι ομάδες συμφερόντων και έχουμε οδηγηθεί σε μια τερατωδία. Οι οικονομικές δυνάμεις αλώνουν κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, έθνη ολόκληρα. Εχει δημιουργηθεί ένα άγριο κοινωνικό τοπίο, που κανείς κοινωνικός προφήτης δεν πρόβλεψε. Το κενό του πολιτισμού επεκτείνεται τρομακτικά. Η λησμονιά του πνεύματος καθίσταται εφιαλτική.

Μια κατηγορία κειμένων και ομιλιών αναφέρεται στα σκάνδαλα, που έχουν περιπτύξει, σαν τεράστιοι πύθωνες, την ανθρώπινη ζωή και απειλούν, να την πνίξουν. Θα παραθέσω και μερικά τέτοια αποσπάσματα.

Ζούμε τις δύο τελευταίες δεκαετίες σε μια ατμόσφαιρα τεράστιων σκανδάλων. Ατμόσφαιρα ασφυκτική, πνιγηρή, αγχωτική. Ακούμε για μίζες ποσών αστρονομικών. Διαπιστώνουμε καταπάτηση όλων των ηθικών κανόνων. Η ελευθεροαγορική πιάτσα είναι ένας κόσμος τεράστιων αλληλοσυγκρουομένων συμφερόντων, παγκόσμιας μαστροπείας, κερδοδιψών δεινοσαύρων. Εχουμε περιπέσει στη νεοκαπιταλιστική ζούγκλα...

Τέτοια και πολλά άλλα παρόμοια γράφονται ή εκστομίζονται από πνευματικούς ανθρώπους, καλοπροαίρετους, που τώρα διαπιστώνουν τον τρομακτικό κατήφορο που έχει πάρει η ανθρωπότητα. Κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί δείχνει ότι η παγκόσμια συνείδηση, που εκπροσωπείται από τους ανθρώπους του πνεύματος, ιδίως της τέχνης, βρίσκεται σε αναταραχή. Και το παγκόσμιο πνεύμα καθαρίζεται από πολλές θολούρες, καθώς καταυγάζεται από το σκληρό φως της πραγματικότητας. Ετσι βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα φαινόμενο, τόσο παρήγορο και τόσο ελπιδοφόρο!

Οι καλοπροαίρετοι πνευματικοί άνθρωποι, που ανέφερα, επισημαίνουν, με την ιδιαίτερη ικανότητα που διαθέτουν, και την αιτία αυτής της παγκόσμιας κατάπτωσης, ή μάλλον την πηγή, από την οποία προήλθε. Και η πηγή αυτή είναι ο αμερικανισμός. Ιδού τι διάβασα πρόσφατα, σε σχετικά δημοσιεύματα:

Ο μόνος τρόπος ζωής σήμερα είναι ο αμερικανικός. Ο εξαμερικανισμός της οικουμένης απλώνεται, σαν πυρκαγιά, προς όλες τις κατευθύνσεις. Και κατακαίει ό,τι του αντιστέκεται. Κι ελάχιστοι του αντιστέκονται. Κι αυτός ο εξαμερικανισμός προσλαμβάνει, ιδίως στις περιθωριακές κοινωνίες, όπως είναι η δική μας, μορφή κακοήθη, κακοηθέστατη!

Αυτές οι σκέψεις και αυτά τα λόγια δείχνουν την πνευματική και διαισθητική δύναμη της τέχνης. Φέρνουν στη μνήμη έναν ποιητή μας, που πρόσεξε, πριν από αρκετές δεκαετίες, αυτή την αμερικανική νοοτροπία, που θα απλωνόταν, σαν ολέθρια μάστιγα, σ' όλη σχεδόν την υδρόγειο, και την περιέγραψε με αξιοθαύμαστη πνευματική και ψυχική διαύγεια. Μιλάω για τον Καρυωτάκη, ο οποίος, αντικρίζοντας νοερά το μεγάλο άγαλμα της Ελευθερίας, το στημένο στη Νέα Υόρκη, λέει, σ' ένα ποίημά του:

"Λευτεριά, Λευτεριά, σχίζει, δαγκάνει

τους ουρανούς το στέμμα σου - το φως σου,

χωρίς να καίει, τυφλώνει το λαό σου.

Πεταλούδες χρυσές οι Αμερικάνοι

λογαριάζουν, πόσα δολάρια κάνει

σήμερα το υπερούσιο μέταλλό σου!"

Καλέ μας, βασανισμένε ποιητή, μίλησες σαν προφήτης. Ας είσαι ευλογημένος...

Ασημάκης ΓΙΑΛΑΜΑΣ