"Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο εκδημοκρατισμός στην Ελλάδα, αλλά και στην Τουρκία, δεν οδήγησε στη διευθέτηση της διαφοράς τους, μείωσε όμως στο ελάχιστο τον κίνδυνο στρατιωτικής σύρραξης των δύο χωρών".

Λακωνική, αλλά σημαντική η αναφορά του σημερινού πρωθυπουργού του Ισραήλ. Σημαντική, κυρίως για τις ανακρίβειες και τις απλουστεύσεις της.

Το ελλαδικό πραξικόπημα και η επέλαση του Αττίλα στο νησί της Αφροδίτης συνέβησαν το 1974, όχι το 1975. Δεν επρόκειτο για "ελληνο-τουρκικό πόλεμο" - η χούντα είχε φροντίσει να αποσύρει τα ελληνικά στρατεύματα από το νησί - αλλά για διπλή ΝΑΤΟική εισβολή και διαμελισμό της αδέσμευτης Κυπριακής Δημοκρατίας. Και η γνωστή θεωρία του "εκδημοκρατισμού" και της άρρηκτης σχέσης του με την ειρήνη, παραμένει θεωρία με πολλά και σοβαρά κενά. Στο θρίλερ του τουρκικού εκδημοκρατισμού, το ατελείωτο αυτό θρίλερ γενεών, το μόνο βέβαιο είναι ότι πρωταγωνιστές παραμένουν οι στρατηγοί. Και ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι αναλυτές διστάζουν να υποστηρίξουν, ότι αυτού του είδους ο εκδημοκρατισμός έχει ..."μειώσει στο ελάχιστο" τον κίνδυνο τουπολέμου. Η Τουρκία βρίσκεται στο χείλος ενός γενικευμένου εμφυλίου πολέμου και η κούρσα των ελληνο-τουρκικών εξοπλισμών τρέχει με ταχύτητα ιλιγγιώδη.

Οι ανακρίβειες και οι απλουστεύσεις του κυρίου Νετανάχιου πρόσκαιρη μόνο θα είχαν σημασία, αν δεν ήταν, όπως φαίνεται ότι είναι, ενδεικτικές της γενικότερης αντίληψης που επικρατεί στο Ισραήλ για τα ελληνοτουρκικά.

Η αντίληψη αυτή χαρακτηρίζεται κυρίως από την ευρύτατη πεποίθηση, ότι η ενίσχυση της τουρκικής ισχύος είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την "ασφάλεια" στη Μέση Ανατολή.

Οι δημαγωγικές διακηρύξεις και η μεγάλη εκλογική δύναμη των ισλαμιστών, λίγο έως καθόλου επηρεάζουν τη βασική αυτή αρχή της ισραηλινής πολιτικής, που, με την άνοδο του κυρίου Νετανάχιου στην εξουσία, απέκτησε μεγαλύτερη σημασία, καθώς η κυβέρνησή του δείχνει αδιάφορη να διαπραγματευτεί με τη Συρία.

"Η κυβέρνησή μας συνεχάρη τον κύριο Ερμπακάν μόλις αυτός ανέλαβε την πρωθυπουργία", μου είπε Ισραηλινός ερευνητής στη Σχολή Πολεμικών Σπουδών του Κινγκς Κόλετζ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. "Κι αν, όπως φαίνεται, το ισραηλινο-τουρκικό σύμφωνο (που υπέγραψαν οι δύο χώρες τον περασμένο Φεβρουάριο) παραμείνει σε ισχύ στις μέρες της κυβέρνησης Ερμπακάν, η γενικότερη εκτίμησή μας για την Τουρκία θα επιβεβαιωθεί περισσότερο από ποτέ".

Οσο για την Ελλάδα και την Κύπρο, οι περισσότεροι Ισραηλινοί παρατηρητές εξακολουθούν να τις θεωρούν "λιγότερο σημαντικές από την Τουρκία". Σε κάθε περίπτωση, πιστεύει ο Ισραηλινός συνομιλητής μου, που προτιμά να παραμείνει ανώνυμος, "είναι σαφές ότι το ισραηλινο-τουρκικό σύμφωνο δε στρέφεται εναντίον των χωρών αυτών".

Αν όμως το συγκεκριμένο σύμφωνο δεν αφορά άμεσα την Ελλάδα και την Κύπρο, δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο για το συνεχή εξοπλισμό της Τουρκίας, που τα τελευταία δύο χρόνια είναι ένας από τους καλύτερους πελάτες της εξαιρετικά δυναμικής, ισραηλινής στρατιωτικής βιομηχανίας.

Τον περασμένο Μάρτιο, η ισραηλινή Βουλή, Κνέσετ, ενέκρινε πιστώσεις 410 εκατομμυρίων δολαρίων,για την εφαρμογή συμφωνίας ύψους 600 εκατομμυρίων,με αντικείμενο την αναβάθμιση 54 τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών Μακ Ντόνελ - Ντάγκλας F - 4E από την Ισραηλινή Αεροδιαστημική Βιομηχανία (ΙΑΙ). Ανάμεσα στ' άλλα, τα αεροσκάφη αυτά θα εφοδιαστούν με πυραύλους αέρος - εδάφους "Ποπάι", που κατασκευάζει η ιδιωτική ισραηλινή εταιρία "Ραφαέλ". Η ΙΑΙ και ιδιωτικές ισραηλινές στρατιωτικές βιομηχανίες, όπως η ΕΛΒΙΤ, διαπραγματεύονται μια ακόμα μεγάλη συμφωνία για τον εκσυγχρονισμό 40 τουρκικών αεροσκαφών F - 5A/B, μαζί με βρετανικές, αμερικανικές και καναδικές εταιρίες.

Οι κερδοφόρες δραστηριότητες της ισραηλινής στρατιωτικής βιομηχανίας, που συμμετέχει στις συνολικές ισραηλινές εξαγωγές με ποσοστό που προσεγγίζει το 20% του συνόλου, είναι η δεύτερη βασική διάσταση της ισραηλινής πολιτικής στην περιοχή μας, όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου.

"Το εμπόριο όπλων έχει τη δική του, διεθνή δυναμική",λέει ο Ισραηλινός ερευνητής στο Κινγκς. "Υπάρχουν γενικά δύο τρόποι να προσεγγίζεις εύφλεκτες περιοχές: είτε επιβάλλεις γενικό εμπάργκο είτε πουλάς, πουλάς όπλα και στις δύο πλευρές. Το Ισραήλ κάνει το δεύτερο, όπως και πολλές πολλές άλλες χώρες".

Σαν χώρα όμως της περιοχής, το Ισραήλ έχει ιδιαίτερα συμφέροντα που διακυβεύονται από ενδεχόμενη ελληνο-τουρκική σύρραξη. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο - φοβούνται οι Ισραηλινοί - θα δημιουργούσε μεγάλα εμπόδια στην υποστήριξη που ο αμερικανικός 6ος Στόλος παρέχει στο Ισραήλ. Μεγάλο μέρος των ισραηλινών εξαγωγών, προσθέτουν διεθνείς παρατηρητές, περνά μέσα από την Κύπρο, που, μαζί με την Ελλάδα και την Τουρκία, έχει μεγάλη σημασία για το ισραηλινό εμπόριο στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη.

"Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά", συμπληρώνει ο Ισραηλινός συνομιλητής μου, "είναι ότι το Ισραήλ είναι τελικά μικρή χώρα, που ούτε θέλει ούτε και μπορεί να ανατρέψει τη στρατηγική ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο. Για τέτοιες δυνατότητες, να ψάξετε αλλού, στην Ευρώπη ίσως".

"Αυτό που έχει σημασία είναι ότι εδώ μιλάμε για όπλα επιθετικά, μεγάλης γεωγραφικής εμβέλειας, που δίνουν τη δυνατότητα διεξαγωγής πολέμου, όχι μόνο μέσα, αλλά και πέραν των ελληνο-τουρκικών συνόρων", μου είπε ο Τάσος Κοκκινίδης, αναλυτής στο γραφείο του Λονδίνου του Βρετανικού - Αμερικανικού Συμβουλίου Ενημέρωσης για την Ασφάλεια (BASIC).

Η κύρια ευθύνη, η επιλογή που τελικά θα κρίνει τις εξελίξεις, ανήκουν πάντα στην Αγκυρα και στην Αθήνα, τονίζει ο κύριος Κοκκινίδης. "Είναι σοβαρή - το λιγότερο - αντίφαση, να διαπραγματεύονται απ' τη μια μέτρα για την αποκλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο και να αγοράζουν από την άλλη τέτοιου τύπου όπλα".

Αλλά το ζήτημα δεν είναι μόνο ελληνοτουρκικό. Οσο αφορά στο Ισραήλ, οι μεγάλες πωλήσεις όπλων τείνουν να το καταστήσουν "νέο ανεξέλεγκτο παράγοντα στη Νοτιοανατολική, όπως και στην Κεντρική Ευρώπη", λέει ο αναλυτής του BASIC.

Ο ζήλος με τον οποίο η ισραηλινή στρατιωτική βιομηχανία εφαρμόζει το δόγμα της "ελεύθερης αγοράς" είναι εντυπωσιακός στις περιοχές αυτές, όπως και στη Νοτιοανατολική Ασία. Και έχει φαίνεται αρχίσει να προβληματίζει την Ουάσιγκτον και τις δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα μετά την εκλογή του κυρίου Νετανάχιου, που είναι ενθουσιώδης οπαδός του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και διακηρύσσει τη δυνατότητα οικονομικής "αυτονομίας" του Ισραήλ από τις ΗΠΑ.

Αλλά βέβαια, η Ουάσιγκτον και οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι αυτές που και σήμερα τροφοδοτούν κυρίως την ελληνοτουρκική κούρσα των εξοπλισμών. Το Ισραήλ, έτσι, δεν κατάφερε να κλείσει συμφωνία ύψους 309 εκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή τουρκικών αεροσκαφών - τάνκερ, το 1995. Η Αγκυρα "νοίκιασε" τελικά αεροσκάφη για το σκοπό αυτό από τις ΗΠΑ - παρά το γεγονός ότι η ισραηλινή προσφορά ήταν οικονομικά πιο συμφέρουσα και χωρίς δεσμεύσεις για την Τουρκία.

Το νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα της Ελλάδας, αλλά και της Κύπρου, στην οποία οι Ισραηλινοί είναι πρόθυμοι να πουλήσουν όπλα σε αντίθεση με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς, αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον από τους κύκλους του διεθνούς εμπορίου όπλων και από τους αντιπάλους τους.

* Ο Σέργιος Ζαμπούρας είναι πολιτικός επιστήμονας, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ