Η μανιά η Σουλτάνα ήταν εκεί προχτές το πρωί. Κι είναι σίγουρο πως και πάλι αν νόμιζε πως κάτι έπαθε ο καλός της, θα τον έπαιρνε ζαλίκα, να τον τρέξει κάτω στην πόλη, στο γιατρό, δυο ώρες δρόμο με τα πόδια.

Κι ο έλατος του Λιανού, ο τριακοσίων χρόνων και βάλε κι αυτός εκεί ήτανε. Ψηλός, περήφανος να αγναντεύει μια κατά τον Αι Λιά, μια κατά τον κάμπο, το καινούριο χωριό και κάπου - κάπου κάτι να ψιθυρίζει στο γέρο πλάτανο της βρύσης του Τσιόκι. Για λίγο νόμισε πως έχασε απ' τα μάτια του εκείνον τον πιτσιρίκο που διάβαζε στα δέντρα και ξέχναγε να φάει. Μετά κατάλαβε πως είχε ήδη πάρει τα βουνά. Ενας άλλος γέρο πλάτανος έστειλε μήνυμα με το νερό της "κάτω δέσης" πως πέρασε από κει, στάθηκε, ήπιε λίγο από το παγωμένο νερό και χάθηκε ύστερα μεσ' τα ελάτια, ανέβαινε κατά τον Ιταμο μεριά. Στα Παπαδημητρέικα σκαλίζοντας τις πέτρες κοντά στην καρυδιά, βρήκαν μια μακρόστενη με κάτι χαρακιές απάνω: "Χ. Φλωράκης 1927". Τη φύλαξαν καλά κι όταν αυτός, προχτές, πέρασε πάλι, για να πάει στου Τσιόκι να πιει νερό, του την έδειξαν. Απ' το παλιό το σπίτι των Φλωράκηδων δεν είχε μείνει τίποτα άλλο όρθιο. Η πέτρα και δυο καρυδιές όρθιες από τότε, από το 1914. "Πάρε τα κλειδιά καπετάνιε κι όποτε θες έλα να μείνεις. Εχουμε και γλυκό δροσάτο και ντομάτες απ' το κήπο, να φτιάξουμε και πίτα". Αυτός εκεί, να κλέβει με το μάτι την κορφή του Αι Λιά...

Μα έχει ακόμα δρόμο πολύ για εκεί. Οι χωριανοί τον έχουνε χρεώσει να κατέβει ξανά στον κάμπο. Θέλουν να γίνει ο δρόμος κανονικός, να συνδέει το Ζογλόπι (Ραχούλα) με το παλιοζογλόπι, να ανεβαίνει μέχρι πάνω τον Ιταμο, να φτάνει ως την Καστανιά. Θέλουνε έργα αρδευτικά, τόσα νερά και δεν μπορούν να φτιάξουν κήπους. Θέλουν να λυθεί και το πρόβλημα με τα καστανομερίδια που τους ανήκουν, αλλά η κυβέρνηση δεν τους αφήνει να τα υλοτομήσουν. Τον χρέωσαν, λοιπόν και πάλι, να τρέξει για μία ακόμα φορά αυτός μπροστά, ανακηρύσσοντάς τον πρώτον ανάμεσα στους Αγραφιώτες. Τίτλος τιμής μέγιστος, που δεν αναγράφεται στην τιμητική πλακέτα που του έδωσαν - εκεί αποτύπωσαν μόνο το σύμβολο, τον γέρο έλατο, χαραγμένο δίπλα στο όνομά του: Χαρίλαος Φλωράκης.

Για μας τους ξένους που προσπαθούσαμε να παρακολουθήσουμε από κοντά ό,τι γίνονταν από το βράδυ της Τετάρτης εκεί στα χωριά των Αγράφων, τα πράγματα ήταν λίγο στενάχωρα. Θέλαμε ένα καθαρό ρεπορτάζ, τι έγινε, πού, πότε, ποιος. Κι αντί γι' αυτό, απ' το Βουνέσι, απ' όπου ξεκινήσαμε, ως τον Ιταμο, βλέπαμε να ξετυλίγεται μπροστά μας η ιστορία δεκάδων χρόνων. Ξεφύτρωναν από παντού ειδήσεις για γεγονότα που τα μαρτυρούσαν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές. Ειδήσεις για μάχες, για στιγμές ανείπωτου ηρωισμού, για τον αγώνα ενός λαού να επιβιώσει, να λευτερωθεί και μαζί μικρές ειδήσεις για ένα παιδί που γεννήθηκε, για τον ξάδερφο που έφυγε, για το σχολειό που έκλεισε, ειδήσεις για τον ανήφορο που λέγεται ζωή κι εδώ στ' Αγραφα εξακολουθεί να είναι σκληρή.

Η αφορμή για το ταξίδι ήταν η ομόφωνη απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Ραχούλας να τιμήσει τον επίτημο Πρόεδρο του ΚΚΕ, Χ. Φλωράκη. Να τον τιμήσει ανήμερα της Παναγιάς, με μια εκδήλωση έξω απ' το μοναστήρι στο παλιό χωριό, λίγα μέτρα από εκεί που γεννήθηκε στις 20 Ιούλη του 1914, ανάμεσα στα πλατάνια, με παρόντες όλους τους χωριανούς, με τις σούβλες τις ξύλινες να γυρνάνε απ' το πρωί, με τα κλαρίνα να σέρνουν το "να πάω πάω στ' Αγραφα". Μ' ένα πανηγύρι πραγματικά Αγραφιώτικο, που άρχισε μόλις τέλειωσε τη λειτουργία ο παπά Κώστας, ο οποίος έδωσε και το σύνθημα βγαίνοντας από την εκκλησιά: "Παλικάρι, καλώς ήρθες! "

Μετά, το "θυμάσαι;", έγινε η αφορμή για να ακουστούν δεκάδες ιστορίες. "Είμαι της Γιαννούλας, η αδελφή της Φώνης", "απ' το Παπασωτηρέικο", "είμαι του Κώστα", "θα ειδής πουλλοί σήμερα ιδώ", "καλώς όρισες στον τόπο σου", "του Ζάββατου, του θυμάσαι;", "στο πέρα μαχαλά τράνεψα", "τον παππού μου, τον Ζάχο, τον θυμάσαι;"... Κι αυτός να τα θυμάται όλα! Και να γελά μαζί τους. Σκυθρώπιασε μόνο μια φορά. Οταν στο τέλος της εκδήλωσης χρειάστηκε να πει δυο λόγια μετά από τόσα που είχαν ακουστεί για αυτόν.