Στην κυριολεξία ένα SOS για τις δαπάνες φαρμάκων στη χώρα αποτελεί η πρόβλεψη της "Φαρμέτρικα" για το 1995. Υπολογίζει ότι στο τέλος του χρόνου οι δαπάνες στη χώρα μας θα διαμορφωθούν, θα εκτιναχτούν, στα 567,9 δισ. δραχμές.

Πρόκειται για ένα αστρονομικό ποσό και σημαίνει ότι οι δαπάνες αυτές υπερ-εξαπλασιάστηκαν σε σχέση με το 1987. Αν δηλαδή ως "δείκτης κόστους" το 1987 θεωρηθεί το 100, ο δείκτης αυτός το 1995 θα διαμορφωθεί σε 652. Σε σχέση με το 1994 οι δαπάνες για τα φάρμακα θα παρουσιάσουν μια αύξηση της τάξης του 26,7%.

Οι αυξήσεις των δαπανών παρουσιάζουν μια αλματώδη αύξηση μετά το 1990. Τότε σχεδόν διπλασιάζονται σε σχέση με το 1987 και το 1992 τριπλασιάζονται. Το 1992 τριπλασιάζονται, το 1993 τετραπλασιάζονται και το 1994 πενταπλασιάζονται.

Η πρόβλεψη της ΦΑΡΜΕΤΡΙΚΑ για το 1995 γίνεται σε μια περίοδο που στο υπουργείο Εμπορίου λειτουργεί η Επιτροπή για την κοστολόγηση των φαρμάκων και η οποία πέρα απ' το ότι έχει καθυστερήσει τις εργασίες της φαίνεται ότι δε θα μπορέσει να παρουσιάσει ουσιαστική πρόταση για την κοστολόγηση των φαρμάκων, εκτός απ' την καταγραφή των απόψεων των μετεχόντων σ' αυτήν. Αμέτοχος ουσιαστικά στη διαμόρφωση των τιμών είναι ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων - όπως είναι σήμερα - ο οποίος μπορεί να αξιολογήσει το φαρμακευτικό κόστος και να κάνει συγκριτικό με βάση και τα διεθνή δεδομένα καθορισμό των τιμών. Φαίνεται ακόμα ότι η κυβέρνηση και ειδικότερα το υπουργείο Υγείας, ως συναρμόδιο υπουργείο, δεν αξιοποιεί ούτε και αυτές τις προσεγγίσεις τηςΦΑΡΜΕΤΡΙΚΑ, που μπορούν να αποτελέσουν εφόδιο μπροστά στις αξιώσεις των φαρμακοβιομηχάνων. Η ΦΑΡΜΕΤΡΙΚΑ είναι θυγατρική εταιρία του ΕΟΦ και κάνει οικονομικές έρευνες, στατιστικές αναλύσεις και προγραμματισμό.

Οι κύριες αιτίες της εκτίναξης της φαρμακευτικής δαπάνης σε αυτά τα ύψη είναι οι τιμές, η εισαγωγή "νέων" φαρμάκων και η υπερβολική χρήση.

Ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζουν οι τιμές την αύξηση της συνολικής δαπάνης φαίνεται καθαρά απ' τους συγκριτικούς πίνακες της κατανάλωσης των φαρμάκων και των αντίστοιχων αξιών τους.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των αντιβιοτικών και των φαρμάκων για το νευρικό σύστημα που φτάνουν το 30%, δηλαδή το ένα τρίτο της συνολικής δαπάνης για τα φάρμακα. Για να γίνει δυνατή η σύγκριση, οι ποσότητες των φαρμάκων υπολογίστηκαν σε "συμβατικές ημερήσιες δόσεις", σύμφωνα με τις οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Φαίνεται, λοιπόν, καθαρά ότι ενώ στην πενταετία 1987-1992 οι "συμβατικές ημερήσιες δόσεις" παρέμειναν ουσιαστικά σταθερές - διέγραψαν μια ελαφρή καμπύλη - οι αντίστοιχες αξίες ακολούθησαν ανοδική πορεία. Και στις δυο περιπτώσεις τριπλασιάστηκαν.

Τα "νέα" φάρμακα είναι ο τρόπος για να αλλάζει - στην ουσία να αυξάνει - η τιμή του φαρμάκου. Παλιά φάρμακα εισάγονται με καινούρια συσκευασία και έτσι γίνεται αλλαγή της λεγόμενης τιμής βάσης.

Η μέθοδος του "τσεκαρίσματος" των τιμών κάθε φαρμάκου ξεχωριστά χρησιμοποιήθηκε στον καθορισμό των αυξήσεων του 1993 απ' τον τότε υπουργό Υγείας - Πρόνοιας και είχε ένα σχετικά ευεργετικό αποτέλεσμα. Οχι πως αδικήθηκαν οι βιομήχανοι, αλλά έγινε ένας σημαντικός περιορισμός των δαπανών.

Τότε είχαν υποβληθεί αιτήσεις για αυξήσεις σε περισσότερα από 1.300 φάρμακα. Απ' αυτά τα 840 ήταν παλιά φάρμακα και σε 440 φάρμακα δόθηκε αρχική τιμή (τιμή βάσης). Οι αυξήσεις που ζητούσαν οι βιομήχανοι αντιστοιχούσαν σε μια επιπλέον δαπάνη 45 δισ. δραχμών. Οι αυξήσεις που ζητούσαν αφορούσαν και φάρμακα που στη διετία 1990-92 είχαν πάρει αυξήσεις που έφταναν μέχρι και 220%. Δηλαδή μέχρι και έξι φορές περισσότερο απ' τον πληθωρισμό της διετίας.

Με τη μέθοδο του τσεκαρίσματος οι αυξήσεις που δόθηκαν διαμορφώθηκαν στο ύψος των 2,3 δισ. δραχμών αντί των 45 δισ. Το μέσο όρο των συνολικών αυξήσεων του 1993 οι ειδικοί της ΦΑΡΜΕΤΡΙΚΑ τον υπολογίζουν σε 3,2%.

Στην αγορά κυριαρχούν, με σταθερή μάλιστα άνοδο, οι πωλήσεις των εταιριών ξένης ιδιοκτησίας. Ετσι το 1987 οι πωλήσεις των εταιριών ελληνικής ιδιοκτησίας αντιστοιχούσαν στο 46,29% της συνολικής αξίας και το 1993 το ποσοστό έπεσε στο 34,36%. Αντίστοιχα οι πωλήσεις των ξένων εταιριών αυξήθηκαν από 53,71% σε 65,64%.

Την ίδια περίοδο παρατηρείται υπερδιπλασιασμός της αξίας των πωλήσεων των εισαγομένων φαρμάκων. Ετσι, ενώ το 1987 το ποσοστό της αξίας των εισαγομένων ήταν μόλις 18,29%, το 1993 έφτασε 41,98%. Αντίθετα το ποσοστό της αξίας των παραγόμενων στην Ελλάδα φαρμάκων από 75,12% έπεσε σε 51,31%. Το ποσοστό της αξίας των συσκευαζόμενων φαρμάκων από 5,48% το 1987 έφτασε σε 6,48%, ενώ το ποσοστό των χωρίς προέλευση φαρμάκων από 1,11% έπεσε σε 0,23%.

Οπως φαίνεται και απ' τους πίνακες η μεγαλύτερη ποσότητα των φαρμάκων γίνεται απ' τα φαρμακεία.

Η φαρμακευτική δαπάνη των νοσοκομείων περιστρέφεται γύρω απ' το 15%. Στα νοσοκομεία τα φάρμακα πωλούνται με ειδική τιμή - τη νοσοκομειακή τιμή - που είναι χαμηλότερη και απ' τη χοντρική και απ' τη λιανική στα φαρμακεία.Οι δαπάνες κατά θεραπευτική κατηγορία, ως ποσοστό συμμετοχής επί των συνολικών δαπανών, παρουσιάζουν μια απόκλιση του 1-4% στο διάστημα 1987 - 1993. Τις πρώτες θέσεις κατέχουν οι δαπάνες για αντιβιοτικά και για φάρμακα του κυκλοφοριακού συστήματος. Το 1987 το ποσοστό συμμετοχής των δαπανών για αντιβιοτικά ήταν 20,95%, ενώ το 1993 έπεσε σε 18,5%. Αντίθετα το ποσοστό των δαπανών για φάρμακα του κυκλοφοριακού ανήλθε σε 19,33% το 1993 από 15,38% το 1987. Ποσοστό συμμετοχής 13,09% είχαν το 1993 οι δαπάνες για φάρμακα του πεπτικού συστήματος έναντι 15,17% του 1987. Το ποσοστό συμμετοχής όλων των άλλων θεραπευτικών κατηγοριών είναι κάτω από 10%.

Στην Ελλάδα έχουν άδεια κυκλοφορίας 7.500 φάρμακα αλλά στην αγορά κυκλοφορούν 3.500 φάρμακα. Ενα θέμα προς διερεύνηση είναι γιατί υπάρχουν οι επί πλέον 4.000 άδειες και γιατί οι κάτοχοί τους επιμένουν να πληρώνουν για να τις έχουν.

Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ