52ο ΜΕΡΟΣ

Στο κτίριο του Δημαρχείου ήταν όλοι σε αδιάκοπη κίνηση και αναβρασμό. Οταν μπήκαμε στην αίθουσα των συνεδριάσεων μιλούσε ένα από τα μέλη του Συμβουλίου της Δημοκρατίας. Το Συμβούλιο, έλεγε, δε θεωρεί ότι είναι διαλυμένο, αλλά μόνο προσωρινά, ώσπου να βρεθεί καινούρια αίθουσα, δεν έχει τη δυνατότητα να συνεχίσει τη δουλιά του. Το προεδρείο του αποφάσισε in corpore (1) να προσχωρήσει στην επιτροπή σωτηρίας... (Σημειώνω σε παρένθεση πως αυτή είναι η τελευταία φορά στην ιστορία που αναφέρεται το Συμβούλιο της Ρωσικής Δημοκρατίας).

Υστερα ακολούθησε η συνηθισμένη σειρά των αντιπροσώπων: από τα υπουργεία, από τη Βίκζελ, από την Ενωση των ταχυδρομικών και τηλεγραφικών υπαλλήλων. Ολοι αυτοί, για εκατοστή φορά, μιλούσαν για την ακλόνητη απόφασή τους να μη δουλέψουν για τους μπολσεβίκους σφετεριστές. Ενας από τους ευέλπιδες, που υπεράσπισαν τα Χειμερινά Ανάκτορα, διηγιόταν μια αρκετά παραφουσκωμένη ιστορία για τον ηρωισμό το δικό του και των συντρόφων του, καθώς και για την άτιμη συμπεριφορά των κοκκινοφρουρών. Η συνέλευση πίστευε απόλυτα την κάθε λέξη του. Κάποιος διάβασε τον απολογισμό της εφημερίδας των εσέρων "Λαός", που ανέφερε λεπτομερειακά τις καταστροφές και τις λεηλασίες των Χειμερινών Ανακτόρων κι ακόμα πως η ζημιά που προξενήθηκε υπολογίζεται σε 500 εκατομμύρια ρούβλια.

Κατά διαστήματα έφθαναν σύνδεσμοι κι έφερναν νέα που είχαν πάρει τηλεφωνικά. Οι μπολσεβίκοι απόλυσαν από τη φυλακή τέσσερις υπουργούς - σοσιαλιστές. Ο Κριλένκο πήγε στο φρούριο του Πετροπάβλοφσκ κι είπε στο ναύαρχο Βερντερέφσκι, πως ο υπουργός των Ναυτικών το 'σκασε και πως αυτός, ο Κριλένκο, είναι εξουσιοδοτημένος από το Σοβιέτ των Επιτρόπων του Λαού, να τον παρακαλέσει για χάρη της σωτηρίας της Ρωσίας, να αναλάβει τη διεύθυνση του υπουργείου. Ο παλιός ναυτικός συμφώνησε... Ο Κερένσκι επιτίθεται βόρεια της Γκάτσινα κι οι μπολσεβίκικες φρουρές υποχωρούν. Το Σμόλνι εξέδωσε καινούριο διάταγμα που ευρύνει τις αρμοδιότητες των δημοτικών συμβουλίων στον επισιτιστικό τομέα.

Η τελευταία είδηση χαρακτηρίστηκε σαν θρασύτητα και προκάλεσε ασυνήθιστη έκρηξη αγανάχτησης. Ο Λένιν, αυτός ο σφετεριστής, ο εκβιαστής, που οι κομισάριοί του κατέλαβαν το γκαράζ του Δημαρχείου, που μπήκαν στις αποθήκες της πόλης κι ανακατεύτηκαν στις υποθέσεις της επιτροπής ανεφοδιασμού και στη διανομή των τροφίμων, τολμάει να καθορίσει τις αρμοδιότητες της ελεύθερης, της ανεξάρτητης και αυτόνομης αυτοδιοίκησης της πόλης. Ενα από τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, κουνώντας τις γροθιές, έκανε πρόταση να σταματήσει εντελώς η διανομή τροφίμων στην πόλη, αν οι μπολσεβίκοι τολμήσουν ν' ανακατευτούν στις υποθέσεις των επιτροπών ανεφοδιασμού... Αλλος εκπρόσωπος, κάποιας άλλης επιτροπής εφοδιασμού, ανακοίνωσε ότι η επισιτιστική κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη και παρακάλεσε να ξαποστείλουν κομισάριους για να επιταχύνουν τον ανεφοδιασμό.

Ο Ντεντονένκο δήλωσε θριαμβευτικά πως η φρουρά ταλαντεύεται. Το σύνταγμα Σεμιγόνοφ αποφάσισε κιόλας να υποταχθεί σ' όλες τις διαταγές του κόμματος των εσέρων, οι ναύτες των αντιτορπιλικών που σταθμεύουν στο Νέβα δεν καθόρισαν ακόμα τη στάση τους. Αμέσως εφτά μέλη της επιτροπής διορίστηκαν για τη συνέχιση της προπαγάνδας...

Στο βήμα ανέβηκε ο γηραλέος δήμαρχος.

"Σύντροφοι και πολίτες! Μόλις τώρα έμαθα ότι όλοι οι κρατούμενοι στο φρούριο Πετροπάβλοφσκ βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο. Η μπολσεβίκικη φρουρά έγδυσε και υπέβαλε σε βασανιστήρια δεκατέσσερις ευέλπιδες της σχολής Πάβλοφ. Ενας απ' αυτούς τρελάθηκε. Η φρουρά απειλεί να λιντσάρει τους υπουργούς". Ξέσπασαν ουρλιαχτά φρίκης και αγανάχτησης, που δυνάμωσαν ακόμα περισσότερο, όταν πήρε το λόγο μια κοντόχοντρη γυναίκα με γκρίζα ρούχα. Ηταν η Βέρα Σλούτσκαγια, παλιά επαναστάτρια και μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου από μέρους των μπολσεβίκων.

"Αυτό είναι ψέμα και προβοκάτσια!", είπε με κοφτή μεταλλική φωνή, χωρίς να δίνει σημασία στο χείμαρρο από βρισιές. "Η εργατοαγροτική κυβέρνηση, που κατάργησε τη θανατική ποινή, δεν μπορεί να επιτρέψει παρόμοιες ενέργειες. Απαιτούμε να εξακριβωθεί αμέσως η πληροφορία αυτή κι αν υπάρχει κι η παραμικρή δόση αλήθειας, η κυβέρνηση θα πάρει τα πιο αποφασιστικά μέτρα!". Την ίδια στιγμή ορίστηκε ιδιαίτερη επιτροπή από αντιπροσώπους όλων των κομμάτων, μ' επικεφαλής το δήμαρχο και τράβηξε για το φρούριο του Πετροπάβλοφσκ. Ακολουθήσαμε την επιτροπή, ενώ ταυτόχρονα το Δημοτικό Συμβούλιο έβγαλε κι άλλη επιτροπή, για να συναντηθεί με τον Κερένσκι. Η επιτροπή αυτή έπρεπε να προσπαθήσει να εμποδίσει την αιματοχυσία, όταν ο Κερένσκι θα 'μπαινε στην πρωτεύουσα...

Ηταν μεσάνυχτα πια όταν περάσαμε δίπλα από τους σκοπούς που φύλαγαν τις εξωτερικές πύλες του φρουρίου Πετροπάβλοφσκ και μπήκαμε στη μεγάλη αυλή, που μόλις φωτιζόταν από αραιά ηλεκτρικά φανάρια. Περάσαμε δίπλα από την εκκλησία, όπου, κάτω από τους συμμετρικούς χρυσούς τρούλους και τα ρολόγια που ακόμα κάθε μεσημέρι έπαιζαν το "Θεέ, φύλαγε τον τσάρο", βρίσκονταν οι τάφοι των Ρώσων αυτοκρατόρων... Γύρω ήταν ερημιά, στα περισσότερα παράθυρα δεν υπήρχε φως. Πότε - πότε συναντούσαμε κάποιο γεροδεμένο στρατιώτη που κινιόταν αργά στο σκοτάδι και που απαντούσε σε όλα τα ερωτήματα με το συνηθισμένο: "Δεν ξέρω".

Αριστερά αναβόσβηνε η χαμηλή σκοτεινή σιλουέτα του φρουρίου Τρουμπετσκόι, του τάφου αυτού των ζωντανών ανθρώπων. Στο τσαρικό καθεστώς πέθαναν ή τρελάθηκαν εκεί μέσα πολλοί αφοσιωμένοι αγωνιστές της επανάστασης. Στις μέρες του Μάρτη η προσωρινή κυβέρνηση έκλεισε εδώ τους τσαρικούς υπουργούς. Και τώρα οι μπολσεβίκοι έκλεισαν εδώ τους υπουργούς της προσωρινής κυβέρνησης.

Κάποιος ναύτης μας οδήγησε πρόθυμα στη διοίκηση, που βρισκόταν σ' ένα μικρό σπιτάκι κοντά στο νομισματοκοπείο. Στο ζεστό και γεμάτο καπνό δωμάτιο, γύρω σ' ένα σαμοβάρι, που χόχλαζε χαρούμενα, κάθονταν δώδεκα κοκκινοφρουροί, ναύτες και στρατιώτες. Μας υποδέχτηκαν πολύ εγκάρδια, μας πρόσφεραν τσάι. Ο διοικητής δεν ήταν εκεί. Συνόδευσε την επιτροπή του Δημοτικού Συμβουλίου, που υποστήριζε ότι οι ευέλπιδες δάρθηκαν. Φαινόταν πως η υπόθεση αυτή διασκέδασε πολύ τους στρατιώτες και τους ναύτες. Στη γωνία του δωματίου καθόταν ένας κοντός φαλακρός άνθρωπος με κοντογούνι. Δάγκανε τα μουστάκια και κοιτούσε κατσουφιασμένος σαν κυνηγημένο θηρίο. Μόλις τον είχαν πιάσει. Κάποιος κοιτώντας τον αδιάφορα, είπε ότι είναι κάποιος υπουργός ή κάτι παρόμοιο... Ο ανθρωπάκος φαίνεται δεν άκουσε τα λόγια. Ηταν πολύ φοβισμένος, παρόλο που κανένας δεν του έδειχνε καμιά εχθρότητα.

Τον πλησίασα και του μίλησα στα γαλλικά. "Κόμης Τολστόι", μου απάντησε υποκλινόμενος αλαζονικά. "Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί με συνέλαβαν. Γύριζα ήσυχα στο σπίτι από τη γέφυρα της Αγίας Τριάδας και δύο από αυτά... τα... τα... μούτρα με κράτησαν. Ημουνα κομισάριος της προσωρινής κυβέρνησης στο Γενικό Επιτελείο, μα υπουργός δεν ήμουνα ποτέ...".

"Να τον αφήσουμε", είπε ένας από τους ναύτες. "Τι να φοβηθεί κανείς απ' αυτόν;..".

"Οχι", απάντησε ο στρατιώτης, που τον είχε φέρει. "Πρέπει να ρωτήσουμε το διοικητή".

"Το διοικητή;" χαμογέλασε ειρωνικά ο ναύτης. "Γιατί, λοιπόν, κάναμε την επανάσταση; Για να υπακούμε πάλι στους αξιωματικούς;".

(1) Σε απαρτία (Λατινικά). Σύντ.

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 53ο ΜΕΡΟΣ