Παραπαίοντες "γίγαντες", φοβισμένες τίγρεις, πολιτικά χαρακίρια, κουρελιασμένα Ιδρύματα, "συναδελφικά μαχαιρώματα"... όχι, δεν πρόκειται για κάποια καινούρια νοσηρή χολιγουντιανή υπερπαραγωγή, αλλά είναι η συμπτωματολογία και τα χαρακτηριστικά που εμφάνισε η παγκόσμια οικονομία τη χρονιά που πέρασε, που ήδη χαρακτηρίστηκε μαύρη... ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που μίλησαν και για παρόμοια κρίση, μ' αυτήν που οδήγησε στο παγκόσμιο κραχ του 1929 - '33.

Είμαστε στο κατώφλι μιας παγκόσμιας ύφεσης, όπως οι "ειδικοί" εκφράζουν φόβους ότι μπορεί να εξελιχθεί μέσα στο έτος που ήδη διανύουμε; Η, άραγε, η κρίση έχει ήδη εξελιχθεί τόσο, που είναι αργά για οποιαδήποτε προσπάθεια ανασύνταξης και ανόρθωσης της παγκόσμιας οικονομίας; Μπορεί οι κεϋνσιανού τύπου εφαρμογές να λύσουν το πρόβλημα; Κανείς, πάντως, από αυτούς που αποτελούν την καθεστηκυία τάξη δεν είναι σε θέση να απαντήσει πειστικά σε κανένα ερώτημα, αφήνοντας τα ερωτηματικά και κυρίως τους φόβους να αιωρούνται. Παρά τις προσπάθειες της συσσώρευσης δύναμης κάποιων ολιγοπωλίων με το πρόσφατο κύμα των συγχωνεύσεων, τα παρόν σύστημα, που ναι μεν δεν αντιμετωπίζει πλέον εμπόδια στην κυριαρχία του, φαίνεται ότι αδυνατεί να δώσει λύσεις στις συνέπειες αυτής της τρελής ανακύκλωσής του, που δεν είναι τίποτα άλλο από τη σύγχρονη και πιο σύνθετη εκδοχή του αρχαίου νόμου του κέρδους. Δεν πρόκειται για μία απλή κυκλική κρίση του συστήματος και αυτό φαίνεται απ' το ότι μία ασήμαντη...

...κρίση που φάνηκε να εκρήγνυται το τελευταίο τέταρτο του 1997 αποτέλεσε την αρχή ενός δυνατού στροβίλου που συνεπήρε τα χρηματιστήρια, και που αποτέλεσε την ασθένεια, όπως χαριτολογώντας την ονομάζουν, "ασιατική γρίπη", και έκανε όλη την υφήλιο να παραμιλά με βάση τους δείκτες των χρηματιστηρίων και την πορεία των Hedge funds.

Ο κύκλος ασθένειας ξεκίνησε από την Ταϊλάνδη και πολύ γρήγορα μεταδόθηκε και στις υπόλοιπες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, με πρώτες την Ινδονησία που βρέθηκε στα πρόθυρα της ολοσχερούς κατάρρευσης, τη Νότιο Κορέα, τις Φιλιππίνες, αλλά και τη δεύτερη οικονομία του πλανήτη, την Ιαπωνία. Σύμφωνα με την πορεία, τις συναλλαγματικές ισοτιμίες των νομισμάτων τους στα Χρηματιστήρια και τα καθημερινά κλεισίματα των μετοχών, υπήρχαν οι ανάλογες διακυμάνσεις και στις πολιτικές κυβερνήσεις των χωρών αυτών. Τον περασμένο Μάιο οι δρόμοι της Ινδονησίας κυριολεκτικά πυρπολήθηκαν, ενώ η εξεγερσιακή κατάσταση, εξαιτίας των ανυπέρβλητων οικονομικών δυσχερειών των φτωχών κατοίκων της απέραντης νησιωτικής χώρας και της παράλληλης, κάκιστης, αν όχι της αυτοκτονικής, πορείας της οικονομίας της χώρας, οδήγησαν στην αποπομπή του Προέδρου Σουχάρτο, μετά από 33 συναπτά έτη στυγερής διακυβέρνησης. Στη Νότιο Κορέα, η κρίση προκάλεσε την πτώχευση μία σειράς σημαντικών και βασικών για την οικονομία επιχειρήσεων, αλλά και τραπεζών, ενώ το πακέτο οικονομικών μέτρων - βλέπε περικοπών - που λήφθηκε είναι πολύ πικρό για τους εργαζόμενους της χώρας που καλούνται και πάλι να πληρώσουν τα σπασμένα. Στις Φιλιππίνες, η οποία ακόμα μετρά τις πληγές της που είναι ολάνοιχτες, οδήγησε στο κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων και βιομηχανιών ακόμα και του εθνικού αερομεταφορέα...

Οσο για την Ιαπωνία, όπου τα όλο προσμονή βλέμματα ήταν στραμμένα, στις 12 Ιουλίου ήταν η σειρά του Ιάπωνα πρωθυπουργού Ριουτάρο Χασιμότο να πληρώσει το τίμημα, αφού παραιτήθηκε μετά το βάρος της ήττας από τις ενδιάμεσες εκλογές. "Χαρακίρι Χασιμότο" είχαν αναγγείλει οι χαιρέκακοι και βαρύγδουποι τίτλοι που συνόδευαν την είδηση της παραίτησης, ενώ ο βρετανικός "Economist" είχε παρατηρήσει φλεγματικά ότι η Ιαπωνία "εξακολουθεί να διατηρεί την απαράμιλλη ικανότητα να απογοητεύει", για να τονίσει ότι η χώρα, δηλαδή ο Χασιμότο, αλλά και οι προκάτοχοί του, είχαν αναβάλει όλες τις ουσιώδεις οικονομικές μεταρρυθμίσεις σχεδόν μία δεκαετία και παρά τη δεδομένη και κατανοητή σύγχυση που υπάρχει για την υιοθέτηση των αναγκαίων μέτρων για τη διάσωση του τραπεζιτικού συστήματος, τα κυβερνητικά επιτελεία φαίνονταν ανήμπορα να κάνουν οτιδήποτε και εμφανίζονται να καθοδηγούνται μόνο από τη συνεχώς συρρικνούμενη οικονομία. Το "οικονομικό θαύμα" της Ιαπωνίας - η οικονομίας της "φούσκας" - το βιομηχανικό μεγαθήριο με το "φθηνό κεφάλαιο" είχε αρχίσει προ πολλού να τρώει τα σπλάχνα του και κανείς δεν έκανε τίποτα, ενώ την ίδια στιγμή το τραπεζιτικό σύστημα κατέρρεε. Η χειρότερη, όμως, των περιπτώσεων είναι η συνεχώς συρρικνούμενη εγχώρια ζήτηση, παρά την υπερπαραγωγή...

Δεν ήταν απλά οι οικονομίες της Ασίας, που πυρπολήθηκαν για τα καλά αυτή τη χρονιά. Λίγο πριν τον επιθανάτιο ρόγχο του καλοκαιριού και όταν το ημερολόγιο περίμενε να δείξει επισήμως την έναρξη του φθινοπώρου, η ρωσική οικονομία πήρε ξαφνικά (;) μία επικίνδυνη καθοδική πορεία με το ρούβλι να υποτιμάται πολύ σημαντικά έναντι των υπολοίπων ξένων νομισμάτων και κυρίως έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Σύμφωνα με πολιτικούς και οικονομικούς αναλυτές, αυτό που έφταιγε (!) στην περίπτωση της Ρωσίας είναι ότι η οικονομική κρίση που μάστιζε τις χώρες της Ασίας έβαλε σε σκληρή δοκιμασία τη ρωσική οικονομία, παρά τα έκτακτα βοηθήματα που έλαβε από το ΔΝΤ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζουν, την εξασθένηση των εξαγωγών της και την ταυτόχρονη μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Η σημαντική πτώση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου απλώς έκαναν τα πράγματα χειρότερα, καθώς στη Ρωσία αναλογεί το ένα τρίτο των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη του φυσικού αερίου, και περίπου το 5% των παγκόσμιων πετρελαϊκών αποθεμάτων. Επομένως, διαπιστώνουν, αν οι τιμές φυσικού αερίου και πετρελαίου πέφτουν, οι βασικές πηγές ανεύρεσης σκληρού νομίσματος μειώνονται δραματικά.

Μετά την εκδήλωση της ασθένειας στη Ρωσία και με τη συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια σε αυτή τη χώρα, ήταν πλέον και η σειρά των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων και κυρίως της Γουόλ Στριτ να υποστούν καθίζηση. Η δημοσιοποίηση των απαισιόδοξων προβλέψεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου(1/10) για τις διεθνείς εξελίξεις προκάλεσαν νέο "υπαρξιακό" πανικό στα χρηματιστήρια του κόσμου, ενώ την ίδια στιγμή η οικονομία της Βραζιλίας αρχίζει να εμφανίζει τα συμπτώματα της νόσου. Ο κίνδυνος πλέον για μία επικείμενη οικονομική βαθιά ύφεση είναι πολύ κοντινός για να τον αγνοούν ακόμα και οι "ιθύνοντες". Ξαφνικά, όλο αυτό το διάστημα οι φωνές που αμφισβητούν τα παρόντα χρηματο-οικονομικά ιδρύματα (εξέχων όλων, ο Μ. Φρίντμαν, αλλά και ο Βρετανός πρωθυπουργός, που θα ζητήσει ακόμα και νέο Μπρέντον Γουντς), το ρόλο τους και την πολιτική τους δυναμώνουν και μέσα σε αυτό το κλίμα θα διεξαχθεί η ετήσια Σύνοδος (6/10) των διοικητών της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον...

...όπου, υπό το πρίσμα των επικίνδυνων τάσεων της οικονομίας, θα διεξαχθεί σχεδόν παράλληλα με τη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών των Επτά Ισχυροτέρων Κρατών (G7). Τελικά οι δεκαπέντε χιλιάδες υπουργοί, τραπεζίτες και τεχνοκράτες που συγκεντρώθηκαν στην Ουάσιγκτον για να συμφωνήσουν και να αποφασίσουν ποιος είναι ο ορθότερος τρόπος για να μπορέσει να τερματιστεί έστω προσωρινά η παρούσα κρίση, έμειναν άπρακτοι, αφού δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε τίποτα, ενώ την ίδια στιγμή ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤΜισέλ Καμντεσί προειδοποιούσε ότι η υφήλιος βρίσκεται στα πρόθυρα μίας παγκόσμιας ύφεσης. Αυτός είναι ο "εφιάλτης" που προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν.

Πάντως, η αμφισβήτηση του ρόλου του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν πολύ έντονη και ίσως γι' αυτό το λόγο, ο Καμντεσί προκατέλαβε τις διαθέσεις, όταν στην εναρκτήρια ομιλία του αναφέρθηκε θετικά στη γαλλική πρόταση για τη μετατροπή της Επιτροπής του Οργανισμού σε πολιτικό όργανο με αποφασιστικές αρμοδιότητες. Εξάλλου, όπως τονίζουν οι "επικριτές του", ευθύνη του ΔΝΤ ήταν "να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά", μια και ήταν υπερβολικά πολλές οι φωνές - ανάμεσα σε αυτές και των ισχυροτέρων - που το κατηγορούσαν ότι δεν μπόρεσε να προβλέψει, αλλά και να αξιολογήσει την έκταση της κρίσης που ξεκίνησε το 1997 στην Ταϊλάνδη, αλλά και ότι οι παρεμβάσεις του μετά το ξέσπασμα ήταν λανθασμένες - κυρίως σε ό,τι αφορά την περίπτωση της Ινδονησίας, που η χώρα οδηγήθηκε σε κατάρρευση. Η συζήτηση για το ρόλο του ΔΝΤ και της ΠΤ αναβλήθηκε επ' αόριστον, η Σύνοδος δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, ενώ οι παρεμβάσεις της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, που προχώρησε σε αποφασιστική κίνηση με το να μειώσει τα επιτόκιά της, προκάλεσαν μία σχετική άνοδο και μία, θα μπορούσε να πει κανείς, "εικονική ανακούφιση". Τώρα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο ΕΥΡΩ, αφού μάλλον είναι - όπως την έχουν χαρακτηρίσει - η "σανίδα σωτηρίας" για μία σταθερότητα, ιδιαίτερα αυτούς τους δύο πρώτους μήνες του 1999, που πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι θα υπάρξει και νέα κρίση.

Οι ανησυχίες και οι φόβοι ελλοχεύουν πάντα, θα μπορούσαμε να πούμε, αφού η σημερινή κρίση και βαθιά οικονομική ύφεση οδηγεί νομοτελειακά σε έναν οικονομικό αλληλοσπαραγμό επιβίωσης, καταδεικνύοντας την ανικανότητα και το αδιέξοδο της οικονομικής διαχείρισης αυτής της περιόδου και αποσαφηνίζει με τραγικό τρόπο ότι δεν είναι απλώς μια ακόμα κρίση στον περιοδικό κύκλο κρίσεων του καπιταλισμού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν και είναι ανάγκη να αναδομηθούν τα όργανα διαχείρισης του συστήματος εκ βάθρων... ακόμα και μέσα από μία πολύ βίαιη "λύση".

Χ. Μ.