Ρωσία

Μια δύσκολη και κρίσιμη χρονιά

Το 1998 στη Ρωσία χαρακτηρίστηκε από θυελλώδη γεγονότα και σκληρή πολιτική αντιπαράθεση, υπήρξε η χρονιά αρχής αλλαγών και χρεοκοπίας των καταστροφικών φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που είχε εγκαινιάσει το καθεστώς του Προέδρου Μπορίς Γιέλτσιν το 1992. Ο Γιέλτσιν, που τον περισσότερο καιρό ήταν άρρωστος, γαντζώνεται πεισματικά στην εξουσία. Γνωστός για τις απρόβλεπτες κινήσεις του, ο Γιέλτσιν εντελώς ξαφνικά έπαυσε στις 23 Μάρτη την κυβέρνηση του Βίκτορ Τσερνομίρντιν και, απειλώντας την Κρατική Δούμα με διάλυση, επέβαλε τον Απρίλη ως πρωθυπουργό τον Σεργκέι Κιριένκο. Η κυβέρνηση αυτή κράτησε κάτι παραπάνω από 3 μήνες. Μέσα σ' αυτή τη σύντομη περίοδο εντάθηκαν στο έπακρο τα φαινόμενα της κρίσης και μέσα σε μια μέρα, στις 17 Αυγούστου, το ρούβλι κατέρρευσε και η Ρωσία βρέθηκε στο χείλος της κρατικής χρεοκοπίας. Ο Γιέλτσιν παύει την κυβέρνηση Κιριένκο και προσπαθεί πάλι να επιβάλει τον Βίκτορ Τσερνομίρντιν. Αυτή τη φορά, όμως, η Κρατική Δούμα δεν ενέδωσε στις απειλές και το Σεπτέμβρη επικυρώνει ως πρωθυπουργό τον Γεβγκένι Πριμακόφ. Η νέα κυβέρνηση διακήρυξε κάποια μέτρα διαχείρισης της κρίσης. Η Ρωσία μέσα στα 7 χρόνια των μεταρρυθμίσεων έχει βρεθεί σε ισχυρή οικονομική εξάρτηση από τις δυτικές χώρες και διεθνείς οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ. Το 1999 η χώρα πρέπει να ξοφλήσει ένα χρέος 9,5 δισ. δολαρίων για την απόσβεση και εξυπηρέτηση των χρεών. Με το σχηματισμό της κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Γεβγκένι Πριμακόφ, τα κρίσιμα προβλήματα παραμένουν. Σύμφωνα με παρατηρητές, κλείνει και η εποχή του Προέδρου Γιέλτσιν. Η Κρατική Δούμα σύστησε Επιτροπή για την αποπομπή του Γιέλτσιν από το προεδρικό αξίωμα.

Κατά τη διάρκεια του χρόνου συνεχίστηκε η πτώση της παραγωγής στη βιομηχανία και την αγροτική οικονομία. Η οικονομική κατάσταση των περισσότερων επιχειρήσεων χειροτερεύει. Η συνολική πτώση της βιομηχανικής παραγωγής ήταν 5% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 1997. Ετσι, στην παραγωγή ηλεκτρενέργειας η πτώση ανήλθε στο 1,6%, στα καύσιμα 2,7%, στη σιδηροβιομηχανία 8,4%, στη μεταλλουργία μη σιδηρούχων μετάλλων 4,7%, στη χημική και πετροχημική βιομηχανία 7,1%, στις μηχανοκατασκευές και τη μεταλλοβιομηχανία 7,6%, στη βιομηχανία ξυλείας και τη χαρτοβιομηχανία 26,5% κλπ. Το ποσοστό των ελλειμματικών επιχειρήσεων αυξήθηκε σε όλους τους κλάδους από 20% έως 70% ανάλογα με τον κλάδο παραγωγής.

Ο όγκος παραγωγής στην αγροτική οικονομία ήταν 91% σε σχέση με το 1997. Στις συνέπειες από τις μεταρρυθμίσεις προστέθηκε και η μεγάλη ξηρασία του 1998. Η παραγωγή σιτηρών ήταν κατά 45,7% χαμηλότερη, πατάτας κατά 10%, ενώ στα ίδια περσινά επίπεδα ήταν η παραγωγή ζαχαρότευτλων και λαχανικών. Η εξασφάλιση των ζώων με τροφές ήταν κατά 23,2% χαμηλότερη σε σχέση με πέρσι. Μειώθηκε κατά 8,8% ο αριθμός των κερασφόρων ζώων (9,9% πέρσι), των γουρουνιών κατά 2,8%, των αιγοπροβάτων κατά 16,3% (17%).

Ο αριθμός του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ήταν προς το τέλος του χρόνου 76.000.000 άτομα, ή το 49% περίπου του συνολικού αριθμού των κατοίκων, από τον οποίο 64.200.000 άτομα ή το 84% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού απασχολείται στην οικονομία. Η γενική επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης οδήγησε στην απότομη αύξηση του αριθμού των κατοίκων με εισοδήματα κάτω του ελάχιστου ορίου διαβίωσης και στην πτώση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού. Σε σύγκριση με το 1997 η αύξηση του αριθμού των άπορων ήταν περίπου 12.000.000 άτομα. Το Νοέμβρη 1998 το 29,5% του πληθυσμού της χώρας (43.300.000 άτομα) είχε εισόδημα κάτω του ελάχιστου ορίου διαβίωσης. Τα πραγματικά χρηματικά εισοδήματα μειώθηκαν κατά 26,4%, ενώ το ποσοστό του πραγματικού μέσου μισθού κατά 34,9%. Παντού οι εργαζόμενοι μένουν απλήρωτοι επί μήνες, οι συνταξιούχοι δεν παίρνουν τις συντάξεις και οι σπουδαστές τις υποτροφίες.

Συνέπεια όλων αυτών ήταν η όξυνση του προβλήματος της απασχόλησης. 3.700.000 εργαζόμενοι (8,6%) των επιχειρήσεων και οργανισμών εργάζονταν σε καθεστώς μειωμένου ωραρίου. Αναγκαστικές άδειες δόθηκαν σε 4.200.000 (9,6%) εργαζόμενους επιχειρήσεων και οργανισμών. Επιπλέον αυτοί δεν πήραν κατά τη διάρκεια της άδειας καμιά χρηματική αποζημίωση. Σημειώθηκε αύξηση των ανέργων. Στο τέλος του Οκτώβρη στη Ρωσία υπήρχαν 8.400.000 άνεργοι (11,6%).

Ενα από τα οξύτατα κοινωνικά προβλήματα που συνδέονται με τους καρπούς των μεταρρυθμίσεων είναι η εγκληματικοποίηση της κοινωνίας. Μέσα σε 10 μήνες έχουν καταγραφεί 2.118.000 εγκλήματα (από τα οποία τα 1.300.000 βαριά και ιδιαίτερα βαριά εγκλήματα), κατά 5,2% περισσότερα από το 1997: Οικονομικά εγκλήματα, ληστείες, απαγωγές, τρομοκρατικές ενέργειες, πληρωμένες δολοφονίες, κλοπές όπλων, πυρομαχικών και εκρηκτικών. Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι εγκληματικές δομές διεισδύουν στην οικονομία, προσπαθούν να διεισδύσουν στην εξουσία. Δολοφονίες πολιτικών παραγόντων (Λεβ Ρόχλιν, Γκαλίνα Σταροβόιτοβα), οικονομικών παραγόντων.

Η άσχημη κατάσταση στην οικονομία έχει σοβαρές επιπτώσεις στο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Αυξάνει η θνησιμότητα και μειώνεται η γεννητικότητα. Μειώνεται το προσδόκιμο όριο ζωής. Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, ο πληθυσμός της Ρωσίας μειώθηκε κατά 2.200.000 από το 1992. Την 1η Σεπτέμβρη ο πληθυσμός της ήταν 146.500.000 κάτοικοι. Το 2015 η Ρωσία θα έχει 138.000.000 κατοίκους.

Στο αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα συνεχίστηκαν οι προσπάθειες για τη συσπείρωση των αριστερών δυνάμεων και τη στενότερη συνεργασία με το εργατικό κίνημα. Συνεχίστηκαν επίσης οι συζητήσεις και οι προσπάθειες για τη συνένωση των κομμουνιστών της Ρωσίας σ' ένα ενιαίο κόμμα. Ετσι, στις 5 Μάρτη πραγματοποιήθηκε συνάντηση του προέδρου της Ενωσης Κομμουνιστικών Κομμάτων - ΚΚΣΕ Ολέγκ Σένιν με τον πρόεδρο της ΚΕ του ΚΚΡΟ Γκενάντι Ζιουγκάνοφ και τον Α γραμματέα της ΚΕ του ΚΕΚΡ Βίκτορ Τιούλκιν. Εξέτασαν την πολιτική κατάσταση στη Ρωσία και, παρά τις σοβαρές διαφωνίες, επιβεβαίωσαν την ανάγκη να επιτευχθεί η ενότητα του κομμουνιστικού κινήματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Υπογράφηκε συμφωνία για κοινές ενέργειες του ΚΚΡΟ και του ΚΕΚΡ.

Το αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα διεξήγαγε στη διάρκεια του χρόνου σκληρή πάλη ενάντια στο γιελτσινικό αντιλαϊκό καθεστώς, το οποίο το Νοέμβρη μέσω των ελεγχόμενων απ' αυτό ΜΜΕ ενέτεινε την αντικομμουνιστική υστερία με εκκλήσεις για την απαγόρευση των κομμουνιστικών κομμάτων.

Στη διάρκεια του 1998 το ΚΚΡΟ πραγματοποίησε 8 Ολομέλειες της ΚΕ, οι οποίες ήταν αφιερωμένες στην επεξεργασία από το κόμμα της πολιτικής στις διεθνικές σχέσεις, στη δουλιά στη νεολαία (Φλεβάρης), στην πορεία εφαρμογής των αποφάσεων του 4ου Συνεδρίου του Κόμματος που συνήλθε τον Απρίλη του 1997 (Ιούνης), στη δουλιά του κόμματος στις συνθήκες της αύξησης του κινήματος διαμαρτυρίας (Σεπτέμβρης), καθώς και στην προετοιμασία του ΚΚΡΟ για τις μελλοντικές βουλευτικές και περιφερειακές εκλογές. Στις έκτακτες Ολομέλειες (Απρίλης, Μάης και Σεπτέμβρης) καθορίστηκε η στάση του κόμματος σε σχέση με τις κυβερνητικές κρίσεις και την κατάσταση στη χώρα. Το 5ο έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΡΟ (23 Μάη) ανέθεσε στους βουλευτές του ΚΚΡΟ να θέσουν στην Κρατική Δούμα το θέμα της αποπομπής του Προέδρου Γιέλτσιν από το προεδρικό αξίωμα. Στις 21 Νοέμβρη πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα το 2ο Συνέδριο της Λαϊκοπατριωτικής Ενωσης Ρωσίας (ΛΠΕΡ), της μεγαλύτερης δύναμης της αντιπολίτευσης, που συνενώνει πάνω από 50 κόμματα, κινήματα, οργανώσεις ομοσπονδιακού και περιφερειακού επιπέδου. Συμμετείχαν, επίσης, στο Συνέδριο 40 ξένες αντιπροσωπείες, μεταξύ τους και του ΚΚ Ελλάδας. Ο πρόεδρος της ΚΕ του ΚΚΡΟ και πρόεδρος της ΛΠΕΡ Γκενάντι Ζιουγκάνοφ υπογράμμισε ότι με την πτώση των κυβερνήσεων Τσερνομίρντιν και Κιριένκο ολοκληρώθηκε το πρώτο στάδιο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στη Ρωσία.

Από την άλλη μεριά, έντονη δραστηριότητα ανέπτυξαν το ΚΕΚΡ και οι συνεργαζόμενες μ' αυτό οργανώσεις. Στις 12 - 13 Ιούνη διεξήχθησαν στη Μόσχα τρεις μεγάλες πολιτικές εκδηλώσεις: τα Συνέδρια του ΚΕΚΡ, της "Εργαζόμενης Ρωσίας" και του συνασπισμού "Κομμουνιστές - Εργαζόμενη Ρωσία - Για τη Σοβιετική Ενωση". Το 7ο Συνέδριο του ΚΕΚΡ ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την αναγκαία δουλιά για την επανακαταγραφή του κόμματος στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Βασικό Συνέδριο του ΚΕΚΡ, το οποίο εξέτασε τη δράση του κόμματος από τον Απρίλη του 1997 έως το Δεκέμβρη 1998, υπήρξε το 8ο Συνέδριο που διεξήχθη στις 29 - 30 Νοέμβρη. Το Συνέδριο επισήμανε ότι το σημερινό καθεστώς της Ρωσίας εργάζεται για τη σταθεροποίηση του σημερινού συστήματος με τη δημιουργία δικομματικού συστήματος, "δεξιοί - μετριοπαθείς δεξιοί", στηριζόμενο στους οπορτουνιστές στο αριστερό κίνημα. Το Συνέδριο υιοθέτησε τη νέα σύνταξη του Προγράμματος του κόμματος. Σημαντικό βήμα έγινε προς τη συσπείρωση των κομμουνιστικών κομμάτων που ανήκουν στην Κομμουνιστική Ενωση Ρωσίας.

Η Ενωση Κομμουνιστικών Κομμάτων - ΚΚΣΕ συνέχισε τη δουλιά για τη συνένωση, το οργανωτικό και ιδεολογικό δυνάμωμα του κομμουνιστικού κινήματος στο έδαφος της πρώην ΕΣΣΔ και για την ανασύσταση του ενιαίου ενωσιακού κράτους. Στις 25 Απρίλη πραγματοποιήθηκε η Συνέλευση των Λαών της ΕΣΣΔ, στην οποία συμμετείχαν αντιπρόσωποι απ' όλες τις 15 πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, στην οποία υιοθετήθηκαν ομόφωνα "Οι βασικές θέσεις του Συμφώνου Ενωσιακού Κράτους". Την 1η Ιούνη η Γραμματεία του Συμβουλίου της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ εκτίμησε τα αποτελέσματα της Διεθνούς Διάσκεψης των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων που έγινε στην Αθήνα. Στις 31 Οκτώβρη - 1 Νοέμβρη διεξήχθη το 31ο Συνέδριο της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ, στο οποίο συμμετείχαν 480 αντιπρόσωποι των κομμουνιστικών κομμάτων απ' όλες της Δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ. Στην Πολιτική Διακήρυξη του Συνεδρίου αναφέρεται ότι άμεσος στόχος των Σοβιετικών κομμουνιστών είναι να απομακρυνθεί το κυρίαρχο καθεστώς και να αποκατασταθεί η πολιτική εξουσία του εργαζόμενου λαού.

Οι κομμουνιστές έπαιξαν κύριο ρόλο στη διοργάνωση άλλων σημαντικών κινητοποιήσεων των εργαζομένων, που συνδέονται με σημαντικές επετείους της ρωσικής και παγκόσμιας ιστορίας - 23 Φλεβάρη (Μέρα του Κόκκινου Στρατού), Πρωτομαγιά, 9 Μάη (Μεγάλη Νίκη), 3 - 4 Οκτώβρη (βομβαρδισμός του Ανωτάτου Σοβιέτ από τα άρματα μάχης, όπου σκοτώθηκαν εκατοντάδες πολίτες), 7 Νοέμβρη. Τιμήθηκαν επίσης τα 150 χρόνια του "Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος". Με την ευκαιρία της 7ης επετείου από το Πανενωσιακό Δημοψήφισμα για τη διατήρηση της ΕΣΣΔ, εκπρόσωποι των κομμουνιστικών κομμάτων και κοινωνικών κινημάτων πραγματοποίησαν στη Μόσχα, στις 17 Μάρτη, πικετοφορίες στις 14 πρεσβείες των πρώην Δημοκρατιών της Σοβιετικής Ενωσης με κύριο αίτημα την ανασύσταση της ΕΣΣΔ.

Το 1998 χαρακτηρίστηκε από την ένταση των ταξικών κινητοποιήσεων των εργαζομένων. Η άθλια κοινωνικοοικονομική κατάσταση των εργαζομένων οδήγησε στην όξυνση της ταξικής αντιπαράθεσης στις συνθήκες της κρίσης του συστήματος και στην ένταση του κινήματος διαμαρτυρίας των εργαζομένων. Μεγάλη έκταση πήραν οι διάφορες μορφές διαμαρτυρίας στις οποίες συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι, όπως πικετοφορίες, κατάληψη διοικητικών κτιρίων, απεργίες, στάσεις εργασίας, απεργίες πείνας, μπλόκα, κατάληψη οδικών αρτηριών και σιδηροδρομικών γραμμών. Πρωτοστάτησαν στις κινητοποιήσεις οι ανθρακωρύχοι της Βορκουτά, του Κουζμπάς και άλλων περιοχών, οι εργαζόμενοι στον ενεργειακό τομέα, οι εκπαιδευτικοί, οι επιστήμονες και φοιτητές, οι εργαζόμενοι στην αμυντική βιομηχανία, στις μηχανοκατασκευές και άλλων κλάδων της οικονομίας, με κύριο αίτημα την καταβολή των καθυστερούμενων επί μήνες μισθών και την επανεξέταση από την κυβέρνηση της κοινωνικοοικονομικής πολιτικής της στους διάφορους τομείς της παραγωγής, της επιστήμης, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Πρώτοι οι εργαζόμενοι στη βαριά βιομηχανία των πόλεων Βλαντίμιρ, Κοστρομά, Ροστόβ, Γιαροσλάβ, Κουζμπάς ύψωσαν την κόκκινη σημαία και διακήρυξαν τα συνθήματα "Να παραιτηθεί ο Γιέλτσιν!" και "Η εξουσία στους εργαζόμενους!". Από τις 27 του Γενάρη οι ανθρακωρύχοι άρχισαν να αποκλείουν τον υπερσιβηρικό σιδηρόδρομο, ξεκινώντας τον "πόλεμο των σιδηροδρόμων" και στις 20 Μάη η σιδηροδρομική επικοινωνία ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Ρωσία αποκόπηκε οριστικά. Οι ανθρακωρύχοι της Βορκουτά και του Κουζμπάς πραγματοποίησαν πολύμηνη πικετοφορία στο κτίριο της κυβέρνησης στη Μόσχα.

Ιδιαίτερη θέση στους αγώνες των εργαζομένων κατείχαν οι πανρωσικές κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας στις 9 Απρίλη και στις 7 Οκτώβρη, τις οποίες οργάνωσαν οι αριστερές και πατριωτικές δυνάμεις, με επικεφαλής τους κομμουνιστές, σε συνεργασία με τα εργατικά συνδικάτα. Στην κινητοποίηση του Απρίλη, παρά τα μέτρα που έλαβαν οι αρχές και την προδοσία των συμφερόντων του εργαζόμενου λαού από μια σειρά συνδικαλιστικούς ηγέτες, το καθεστώς δεν μπόρεσε να ματαιώσει την κινητοποίηση διαμαρτυρίας, στην οποία συμμετείχαν 15.000.000 εργαζόμενοι, οι οποίοι παντού, εκτός από τα οικονομικά αιτήματα, διατύπωσαν και έντονα πολιτικά αιτήματα. Στην κινητοποίηση στις 7 Οκτώβρη, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ομοσπονδίας Ελεύθερων Συνδικάτων της Ρωσίας, απεργίες και στάσεις εργασίας έγιναν σε 39.000 επιχειρήσεις με τη συμμετοχή 12.000.000 εργαζομένων. Πορείες, συγκεντρώσεις, πικετοφορίες πραγματοποιήθηκαν σε 75.000 επιχειρήσεις και οργανισμούς 10.000 πόλεων, επαρχιακών κέντρων και οικισμών. Συμμετείχαν 25.000.000 άτομα. Υποστήριξαν την κινητοποίηση οι κομμουνιστές της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας. Και τούτη τη φορά, παρά την απαίτηση της ηγεσίας των συνδικάτων να περιοριστούν οι εκδηλώσεις στα οικονομικά αιτήματα, με έκκληση των κομμουνιστών προβλήθηκαν παντού πολιτικά αιτήματα, όπως η αλλαγή της πολιτικής γραμμής και της παραίτησης του Προέδρου Γιέλτσιν ως υπαίτιου για όλα τα δεινά του λαού και την κατάντια της χώρας.

Η επιδίωξη της Ρωσίας να εξακολουθήσει να παίζει το ρόλο μεγάλης δύναμης δε βρίσκει απήχηση στη Δύση, πριν απ' όλα στις ΗΠΑ. Ενώ στο πρώτο μισό του χρόνου η Ρωσία διαδραμάτισε κάποιο ρόλο στην αντιμετώπιση των κρίσιμων εξελίξεων στα Βαλκάνια (Γιουγκοσλαβία), και γύρω από το Ιράκ, αποδυναμωμένη από την οικονομική - δημοσιονομική κρίση του Αυγούστου και εξαρτώμενη από τις δυτικές χρηματικές πιστώσεις, προς το τέλος του χρόνου οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία δεν έκριναν ούτε καν αναγκαίο να την πληροφορήσουν για τον προετοιμαζόμενο βομβαρδισμό του Ιράκ. Η Ρωσία τάχθηκε υπέρ του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας της Γιουγκοσλαβίας και επέκρινε τους Αλβανούς τρομοκράτες και αυτονομιστές για την αναζωπύρωση της βίας στο Κοσσυφοπέδιο. Επίσης, η Μόσχα είχε επικρίνει τις προθέσεις του ΝΑΤΟ να γίνουν βομβαρδισμοί στο Κοσσυφοπέδιο. Η Ρωσία αντέδρασε έντονα ενάντια στις αεροπορικές αμερικανοβρετανικές επιδρομές κατά του Ιράκ και είχε ανακαλέσει τους πρεσβευτές της στην Ουάσιγκτον και το Λονδίνο. Ο Πριμακόφ δήλωσε ότι η επίθεση αυτή δημιούργησε ένα κακό διεθνές προηγούμενο και κάλεσε τις δύο χώρες να αλλάξουν τον τρόπο προσέγγισης των διεθνών υποθέσεων. Δεν απέκλεισε, εξάλλου, το ενδεχόμενο ψύχρανσης των ρωσοαμερικανικών σχέσεων. Η Ρωσία επαναλαμβάνει την αντίθεσή της στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και στην ένταξη πρώην σοβιετικών Δημοκρατιών στο ΝΑΤΟ. Κατά την επίσκεψή του το Δεκέμβρη στην Ινδία ο Πριμακόφ τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας "στρατηγικού τριγώνου" Ρωσίας - Ινδίας - Κίνας.

Από την άλλη μεριά, οι ιμπεριαλιστικοί οικονομικοί - πολιτικοί κύκλοι και Δυτικοί ηγέτες πιέζουν με κάθε τρόπο τη Ρωσία και βάζουν όρους για τη συνέχιση των λεγόμενων μεταρρυθμίσεων, που θα τους δώσουν την ευκαιρία να συνεχίσουν την καταλήστευση της χώρας. Στις αρχές του Σεπτέμβρη επισκέφθηκε τη Μόσχα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στη Ρωσία. Απλώς ο Κλίντον παρότρυνε τη Ρωσία να συνεχίσει την πορεία των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, αν θέλει να υπολογίζει σε περισσότερη εξωτερική βοήθεια. Και ο νέος Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ που πραγματοποίησε το Νοέμβρη διήμερη επίσκεψη στη Μόσχα και συναντήθηκε με τον Πριμακόφ και άλλους πολιτικούς ηγέτες διαβεβαίωσε τη Ρωσία ότι η Γερμανία θα συνεχίσει την οικονομική της υποστήριξη, εφόσον η Μόσχα αντιμετωπίσει την κρίση με μέτρα στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς. Πάντως η Ρωσία, αν και έχει πέσει πολύ το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεών της, παραμένει μια ισχυρή πυρηνική δύναμη με υπολογίσιμο ακόμα ανθρώπινο και επιστημονικό - βιομηχανικό δυναμικό.

Βλαντίμιρ ΜΑΣΙΝ

Ναντιέζντα ΓΚΑΡΙΦΟΥΛΙΝΑ

Βασίλης ΖΟΥΝΗΣ