Δημοσιεύουμε σήμερα ένα ακόμη σημείωμα αναγνώστη του "Ρ", σχετικά με τη δράση του ΔΣΕ στη Σάμο. Σημειώνουμε, μόνο, πως το παράπονο - κριτική προς το "Ρ", ότι δε γράψαμε "ούτε λέξη" για την πράγματι ηρωική και πλούσια δράση του Δημοκρατικού Στρατού στο νησί, είναι άδικη, αφού το 74ο μέρος του αφιερώματος, στις 30 Γενάρη 1997, αφορούσε ακριβώς αυτό το θέμα.

"Αγαπητοί σύντροφοι,

Με μεγάλη αγωνία, τόσο εγώ, όσο και πολλοί σύντροφοί μου και συναγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού Σάμου περιμέναμε να γράψετε σχετικά με τη δράση και τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Σάμου.

Δυστυχώς, μέχρι σήμερα ούτε μια λέξη. Πρέπει να σας πω ότι αισθανόμαστε μεγάλη πικρία. Μήπως δε γνωρίζατε τη δράση και τις θυσίες του; Εχουν γραφτεί τόσα βιβλία, ένα εκ των οποίων από μια ομάδα αγωνιστών του ΔΣΕ, με τη γενική επιμέλεια του Γιάννη Ζαφείρη, μέλους του Αρχηγείου του ΔΣ Σάμου.

Εκεί εξιστορείται γενικά όλη η δράση του.

Θα ήταν σκόπιμο να σας πω, σύντροφοι, ότι στη Σάμο από το 1947 έως τον Αύγουστο του 1949 απασχολούσαμε τρεις ταξιαρχίες του κυβερνητικού στρατού, εκτός των χωροφυλάκων και των ΜΑΥδων. Παρ' όλα αυτά, τους είχαμε αποκλείσει έως τον Απρίλιο του 1949 σε έξι μεγάλα κέντρα, και σ' αυτά όταν χρειαζόταν πηγαίναμε τα βράδια μέσα και κάναμε επιθέσεις και σαμποτάζ με τον ξακουστό μπουρλοτιέρη Ζάγκα. Χωρίς καμιά βοήθεια από πουθενά, παίρναμε τα πολεμοφόδια και τρόφιμα από αιφνιδιαστικές επιθέσεις εναντίον των κυβερνητικών, αλλά και με τη συμπαράσταση του σαμιώτικου λαού στα 22 χωριά που ελέγχαμε, κατορθώναμε να επιζούμε. Ακόμα πρέπει να σας πω ότι στη Σάμο είχαμε τους δυο μεγάλους επαναστάτες της Μέσης Ανατολής, τον στρατιωτικό μας αρχηγό και συνταγματάρχη Γιάννη Μαλαγάρη και πολιτικό αρχηγό τον αντισυνταγματάρχη Γιάννη Σαλά από την Ικαρία, οι οποίοι με τη σωστή καθοδήγησή τους και τον ηρωισμό των μαχητών και στελεχών του Δημοκρατικού Στρατού ελευθερώσαμε τα 22 χωριά της Σάμου και αναγκάσαμε τους κυβερνητικούς να κλειστούν στα έξι υπόλοιπα κέντρα.

Οταν, όμως, τον Απρίλη του 1949 άρχισαν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από τον κυβερνητικό στρατό και πήραν τον πληθυσμό των χωριών στα ελεγχόμενα απ' αυτούς κέντρα, ήταν επόμενο να μας στερήσουν από το καθετί: Πληροφορίες, τρόφιμα, κλπ., ώσπου εξαντληθήκαμε τελείως, άρχισαν οι συνεχείς επιχειρήσεις, το κάψιμο των δασών, και μεις από Καρβούνη, Κέρκη και από Κέρκη, Καρβούνη, ώσπου επήλθε η αντίστροφη μέτρηση. Παρ' όλα αυτά, κρατήσαμε μέχρι τον Αύγουστο του '49 και οι τελευταίοι έως τον Οκτώβρη, όταν πιάστηκαν ο πολιτικός επίτροπος, αντισυνταγματάρχης Γιάννης Σαλάς και ο γιατρός Σαράντου από την Ικαρία, που εκτελέστηκαν στην τοποθεσία Κόκκινα Χώματα του Μαραθόκαμπου. Ο πολιτικός επίτροπος του ΔΣ Σάμου ήταν πολύ ισχυρή προσωπικότητα. Στέλεχος του ΚΚΕ με πολύχρονους αγώνες και φυλακίσεις, με πλούσιες εμπειρίες από τη ζωή και τον αγώνα, έγινε πανελλαδικά γνωστός σαν ιδρυτής της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (ΑΣΟ), που έδρασε μέσα στις ένοπλες ελληνικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Σαν πολιτικός επίτροπος, ο Σαλάς ανέπτυξε ασταμάτητη δραστηριότητα. Μαζί με τον στρατιωτικό αρχηγό Γιάννη Μαλαγάρη, αποτέλεσαν τα πρότυπα για τους αντάρτες μαχητές, στην παλικαριά, στην αυτοθυσία, στο ήθος, και την ανθρωπιά. Ο Δημοκρατικός Στρατός Σάμου αποτελούνταν από πέντε συγκροτήματα και πολεμούσε με εικοσαπλάσιες δυνάμεις. Αξίζει να σημειωθεί, σύντροφοι, ότι σε σχέση με τη δύναμή του είχε τους περισσότερους νεκρούς και τραυματίες. Οι νεκροί μας κι εκτελεσμένοι ξεπερνούν τους διακόσιους και οι τραυματίες μας τους επτακόσιους.

Μα δεν ήταν μόνο αυτό. Η κυβερνητική ηγεσία του Εμφυλίου παρά την τεράστια υπεροχή τους σε έμψυχο και άψυχο υλικό διέπραξε στη Σάμο ωμότητες σε βάρος των ανταρτών και των οικογενειών τους. Ομαδικές εκτελέσεις αιχμαλώτων στην περιοχή Μπαπακιάς και Ξηρολακιάς, η σφαγή ολόκληρης της οικογένειας Μαρίνη στο Μαραθόκαμπο, δε δικαιολογούνται. Η ιστορία πρέπει να τα καταλογίσει σαν εγκλήματα πολέμου. Ο Δημοκρατικός Στρατός Σάμου με τη δίχρονη επαναστατική δράση του αναβίωσε στην ακριτική έπαλξη τις παραδόσεις των αθάνατων Καρμανιόλων, του Λυκούργου Λογοθέτη, και τους θρύλους των Λαχανάδων, των Σταμάτηδων, και των Μελαχροινέων του Μεγάλου '21. Ακόμα και πρώτα απ' όλα διάλυσε το μύθο της αντίδρασης, περί έξωθεν βοήθειας και σλάβικης υποκίνησης. Κι απέδειξε διεθνώς πόσο συκοφαντικά ήταν αυτά τα συνθήματα με τα οποία προσπαθούσαν να καλύψουν οι Αγγλοαμερικάνοι τη δική τους ωμή επέμβαση στα εσωτερικά της πατρίδας μας. Και για να αποδείξουμε του λόγου το αληθές, κατά το Μάιο του '49, υποχρεώθηκαν να έρθουν στη Σάμο, μ' ένα πολεμικό του Στόλου, ο Παπάγος και ο επικυρίαρχος Αμερικανός στρατηγός Βαν Φλιτ, για να υποδείξουν στους υφισταμένους τους σκληρότερα αντιλαϊκά μέτρα και να επιβάλουν την άμεση εκκένωση των χωριών, στην οποία αντιδρούσαν πολλοί κομματικοί παράγοντες και προύχοντες των περιοχών.

Δυόμισι χρόνια περίπου συγκρούσεων έδωσε σχεδόν καθημερινά και με πείσμα ο ΔΣ Σάμου με τις αντίπαλες δυνάμεις. Είναι αναμφισβήτητο όμως ότι ο ΔΣ Σάμου ξεπέρασε τα όρια της ανθρώπινης αντοχής και της απόδοσης. Αντιμετωπίζοντας τρομερές δυσκολίες στον εξοπλισμό του και την τροφοδοσία του, ατσαλώθηκε μέσα στη στέρηση και την κακουχία κι εξελίχθηκε σαν μοναδικός παρτιζάνος και πολέμησε πραγματικά σαν τάγμα θυσίας. Πολέμησε κάτω από συνθήκες άνισης αναμέτρησης για την πραγματική απελευθέρωση της ξενοκρατούμενης πατρίδας.

Με συντροφικούς χαιρετισμούς

Μανώλης Διακογιάννης"