Του Νίκου ΚΑΡΑΝΤΗΝΟΥ

ΚΑΘΕ καλοκαίρι και μάλιστα την ώρα τ' Αυγούστου ο νους φέρνει στο νου αγαπητές κι αξέχαστες μορφές, που δούλευαν στα επιστημονικά Αρχεία της Ακαδημίας Αθηνών - Λαογραφικό, Ιστορικό Λεξικό κλπ. - να κάνουν τις προετοιμασίες τους για την καθιερωμένη τους εξόρμηση δουλιάς, έρευνας και συλλογής που συσσώρευε πλούσιο υλικό για το επιστημονικό έργο της Ακαδημίας.

ΜΙΛΑΜΕ για τα προπολεμικά χρόνια και ο νους αναθυμάται πάντα με σεβασμό τον Δημήτρη Λουκόπουλο, το δάσκαλο από το Κεφαλόβρυσο, με τη μεγάλη, πλούσια και μοναδική προσφορά στη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού και μάλιστα ορισμένα από τα βιβλία του είναι μοναδικά κι έχουν ομορφιά αξεπέραστη.

ΚΑΘΕ καλοκαίρι ο Δ. Λουκόπουλος το 'χε τάμα για το γνώριμο καθιερωμένο ταξίδι στα ψηλώματα της Ρούμελης, στ' Αγραφα. Διαδρομές πολυήμερες... Με το μουλάρι όπου μπορούσε να διαβεί ζωντανό. Πεζός εκεί όπου δεν μπορούσε να περάσει μουλάρι με τον αγωγιάτη συντροφιά να είναι ο γνώριμος συνομιλητής στις πλατείες και στα μαγαζάκια, στα καφενεία του χωριού.

ΚΙ ΕΙΝΑΙ ακριβώς από τα οδοιπορικά αυτά, που βγήκαν - πέρα από τα άλλα του τα κλασικά ("Τα Γεωργικά της Ρούμελης", "Τα Ποιμενικά", "Πώς υφαίνουν και πώς ντύνονται οι Αιτωλοί" κλπ.) και τα δυο εκείνα βιβλία του που τόσο αγαπήθηκαν από τους φυσιολάτρες και κυρίως από τους ορειβάτες.

ΕΙΝΑΙ εκείνα, που με τον τίτλο "Στ' Αγραφα" και το άλλο με την ονομασία "Στα βουνά του Κατσαντώνη", που έχουν τη βουνίσια ατμόσφαιρα και που δε μοιάζουν με τ' άλλα ταξιδιωτικά βιβλία. Σ' αυτά δεν υπάρχει καμιά προσπάθεια για ωραιολογία. Κι είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα με την παρουσίαση της 2ης έκδοσης των "Γεωργικών" έγραφε ο καθηγητής της Λαογραφίας Μ. Γ. Μερακλής.

ΚΙ ΑΥΤΗ είναι η καλύτερη αξιολόγηση και τοποθέτηση που έχουμε για το Δ. Λουκόπουλο και το έργο του. Γράφει σχετικά ο καθηγητής Μ. Γ. Μερακλής: "... Πανεπιστημιακούς και ευρωπαϊκούς τίτλους ο Λουκόπουλος δεν είχε. Κι όμως πνευματικοί άνθρωποι και επιστήμονες μίλησαν μ' ενθουσιασμό για το έργο του... ".

ΤΙ συνέβαινε, λοιπόν; αναρωτιέται ο Μ. Γ. Μερακλής. "... Ηταν απλώς ο προικισμένος άνθρωπος, που χάρη σε μιαν ευνοϊκή συγκυρία ξεπέρασε τα εμπόδια, που έβαζε η έλλειψη μιας επιστημονικής ειδίκευσης; Δεν είναι μόνο αυτό... Πρόκειται για κάτι πολύ πιο σημαντικό και θα έλεγα σύνθετο. Βέβαια, με την ευνοϊκή συγκυρία πρέπει να εννοήσουμε εκτός από τις πρώτες γνωριμίες του - και πρώτα - πρώτα με τον Ρωμαίο - και την πολύχρονη ανατροφή του με το λαογραφικό του αντικείμενο στο φυσικό χώρο... ".

Ο Δ. ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΣ στα προλογικά των "Γεωργικών" θα πει πως πλάι στη γεωργική ζωή της Ρούμελης έζησε τα καλύτερά του χρόνια. Ετσι την ειδίκευσή του την πήρε στο σχολείο της εντόπιας ζωής και της εντόπιας έρευνας, ώστε δικαιωματικά να δηλώνει στο πιο πάνω βιβλίο του, ότι δίνοντας σ' αυτό τη ζωή της Δ. Ρούμελης (κυρίως) "μπορεί να εγγυηθεί πως δίνει μια ζωντανή στην ειδικότητά του εικόνα... ".

ΓΙΑ το λαογράφο και το έργο του ο αξέχαστος κι ακούραστος Μιχάλης Παπαϊωάννου, που με τα φιλολογικά και ιστορικά κείμενα για χρόνια τροφοδοτούσε την εφημερίδα μας θα διατυπώσει επίσης, με την ευκαιρία της δεύτερης έκδοσης, το δικό του εύστοχο κριτικό λόγο για το δάσκαλο της Αρτοτίνας που τέλειωσε τη ζωή του 69 χρόνων τον Ιούνιο του 1943 μέσα στην Κατοχή.

Η ΒΑΣΙΚΗ κριτική παρατήρηση του Μ. Μ. Παπαϊωάννου για τον Ρουμελιώτη λαογράφο είναι πως ο Λουκόπουλος στάθηκε για τη λαογραφία ό,τι ήταν ο Χρίστος Τσούντας για την αρχαιολογία. Με την επιστημονική του έρευνα - στο Διμήνι και το Σέσκλο του Παγασητικού - ο Τσούντας δεν έψαχνε μόνο για χρυσά διαδήματα και τάφους βασιλιάδων, αλλά για νεολιθικούς οικισμούς.

ΑΝΑΖΗΤΟΥΣΕ τους νεολιθικούς οικισμούς, τα χωριά της νεολιθικής εποχής. Στόχος του κι αναζήτηση επιστημονική ήταν να φέρει στο φως τη ζωή των ανθρώπων, όπως ήταν πριν από την κλασική εποχή και από τον Ομηρο. Να φέρει στο φως την κοινωνία τους, την κατοικία τους, τα εργαλεία τους, τη βιοτεχνία τους.

ΣΤΟΥΣ ίδιους δρόμους και στις ίδιες αναζητήσεις ο Δ. Λουκόπουλος, ο μεγάλος ασπούδακτος επιστήμονας που μελέτησε από κοντά το λαό και τη ζωή του. Είναι ο Τσούντας της λαογραφίας. Ο απλός δάσκαλος του χωριού εξελίχθηκε σ' ένα μεγάλο επιστήμονα εθνολόγο χωρίς ποτέ να εγκαταλείψει το δημοτικό σχολειό που υπηρέτησε 32 χρόνια.

ΑΝΑΜΦΙΒΟΛΑ αποτελεί μοναδικό παράδειγμα και δούλεψε με πάθος δημιουργικά το κάλεσμα του Νικολάου Πολίτη, του θεμελιωτή της λαογραφίας, η διαδρομή κι η μεγάλη ξεχωριστή ποιοτικά προσφορά του Δ. Λουκόπουλου στον τομέα της λαογραφίας. Το κάλεσμα του Πολίτη το δούλεψε βαθιά πάνω στη γη του, μέσα στη ζωή της Ρούμελης.

ΔΕΝ περιόρισε όμως την επιστημονική του αναζήτηση στο χώρο της λαογραφίας. Δούλεψε επίσης την ιστορία όπως επίσης και τη γλώσσα κι είναι σημαντική η προσφορά του. Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως διαλεχτά κείμενα του Δ. Λουκόπουλου σε φυσιολατρικά, λαογραφικά αλλά και ιστορικά θέματα δημοσιεύτηκαν σε εκδρομικά και άλλα φιλολογικά περιοδικά.

ΚΑΡΤΕΡΟΥΣΕ πάντα με λαχτάρα την καλοκαιριάτικη ώρα, για να πάρει το δρόμο για τα αγαπημένα του βουνίσια κατατόπια, για να πάρει με τους συγχωριανούς του αντάμα τα μονοπάτια που θα τον έφερναν στης Προυσιώτισσας το τρανό ρουμελιώτικο πανηγύρι. Με τα γραφτά του Λουκόπουλου ζεις και περπατάς στις αγραφιώτικες στράτες, ζεις μέσα στα λιοπύρια, τη δροσιά των βουνών. Και να σε δροσίζουν τα κρουστάλλινα νερά, που κατρακυλάνε από τις νερομάνες. Η αληθινή η πανέμορφη, η ανταρτομάνα, η αληθινή Ρούμελη.