Κάθε φορά που αναθερμαίνεται η συζήτηση για το ρόλο των ΜΜΕ, πολύ λογικά τίθεται το ερώτημα: Και οι δημοσιογράφοι τι κάνουν; Γιατί δεν αντιδρούν στον κατήφορο; Και ακόμα: Τι γίνεται με όλες αυτές τις ιστορίες, με τα «παπαγαλάκια», με τα «βαποράκια», με τις λίστες εκείνων των δημοσιογράφων που «τα πιάνουν»;

Ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο: Αν υπάρχουν δημοσιογράφοι που «τα πιάνουν», τότε υπάρχουν κάποιοι που τους «τα δίνουν». Ποιοι, λοιπόν, τα δίνουν και γιατί; Τι σχέση έχουν αυτοί οι «κάποιοι» με τα πολιτικά κόμματα; Πόσο ψηλά βρίσκονται στην πυραμίδα της πολιτικής εξουσίας; Ποια συμφέροντά τους προωθούν με τα μαύρα λεφτά που μοιράζουν κάτω από το τραπέζι;

*

Ο τόπος είναι μικρός και όλοι, λίγο - πολύ, γνωριζόμαστε. Από το 1992 που δέσποζαν οι αναφορές στα «μυστικά κονδύλια» του υπουργείου Εξωτερικών, μέσω των οποίων σιτίζονταν δημοσιογράφοι (όπως ελέγετο), έχουν περάσει 14 ολόκληρα χρόνια. Εχουν αλλάξει τόσες κυβερνήσεις (Μητσοτάκης, Παπανδρέου, Σημίτης, Καραμανλής), όμως οι περίφημες λίστες ποτέ δε δόθηκαν στη δημοσιότητα. Συνεπώς: Ή αδίκως «βούιζε ο τόπος», ή οι λίστες υπήρχαν και ...χάθηκαν ή απλώς έχουμε ένα ακόμα (δικομματικό) κουκούλωμα...

Σήμερα στην ΕΣΗΕΑ είναι εγγεγραμμένοι περίπου 5.000 επαγγελματίες δημοσιογράφοι. Η συντριπτική τους πλειοψηφία εργάζεται σε συνθήκες «γαλέρας», είναι κακοαμειβόμενοι, βρίσκονται στο πόδι 24 ώρες το 24ωρο, πολλές φορές χωρίς ασφάλιση, τελούν υπό τη δαμόκλειο σπάθη της εκάστοτε «γραμμής» του τάδε ή του δείνα επιχειρηματία στα ΜΜΕ, ζουν με το άγχος αν θα έχουν δουλιά την επόμενη μέρα.

Αυτοί είναι, που συγκροτούν τις θανατερές στατιστικές με τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από κάθε άλλο επαγγελματικό πεδίο στο χώρο των «εργατών του λόγου».

Αλλά υπάρχει και μια τραγικά μικρή μειοψηφία. Αυτή που αμείβεται με αστρονομικά ποσά, που ανήκει στο κλαμπ των «VIPs», που αποτελεί κρίκο της αλυσίδας του θεάματος, που υπηρετεί δυο και τρεις «αφεντάδες» ταυτόχρονα, που έχει δυο και τρεις δουλιές, όχι γιατί πρέπει να βγάζει το ψωμί της, αλλά γιατί έτσι εξασφαλίζει το παντεσπάνι της. Η πρώτη κατηγορία, οι εργάτες του λόγου, όχι μόνο δε φοβάται, αλλά απαιτεί να βγουν στη φόρα οι «λίστες». Η δεύτερη κατηγορία πάει πολύ να καμώνεται τον τιμητή της τιμής του δημοσιογραφικού κόσμου. Αυτοί μόνο για την «τιμή» τους στο χρηματιστήριο της διαπλοκής, μπορούν να μιλάνε.

*

Πρέπει όμως να είμαστε σαφείς σ' ένα θέμα:

Η τίμια δουλιά της πλειοψηφίας των δημοσιογράφων είναι μεν η αναγκαία αλλά δυστυχώς όχι και η ικανή συνθήκη για μια δημοκρατική, αντικειμενική, πλουραλιστική ενημέρωση.

Οσο θα υπάρχουν εργολάβοι, τραπεζίτες, βιομήχανοι, εφοπλιστές - καναλάρχες δεν είναι η τιμιότητα των πολλών δουλευτάδων του Τύπου η ικανή συνθήκη για να παίξει η δημοσιογραφία το ρόλο της, στο πλευρό της κοινωνίας.

Τα παραπάνω όχι μόνο δεν αναιρούν το στοιχείο της προσωπικής ευθύνης οποιουδήποτε παίρνει ένα μαρκούτσι στο χέρι και δεν ξέρει τι λέει, αλλά αντίθετα καταδεικνύουν το γεγονός ότι μια τέτοια συμπεριφορά καθιστά τους δημοσιογράφους που υπηρετούν το συγκεκριμένο μοντέλο λειτουργίας των ΜΜΕ, σε μέρος του προβλήματος.

Κάπου εδώ φτάνουμε στη ρίζα της υπόθεσης. Και η ρίζα του θέματος έχει ως εξής:

Η ενημέρωση - για να μείνουμε σ' αυτό - είναι δημόσιο αγαθό. Αυτό το αγαθό δεν ανήκει στους καναλάρχες, ανήκει στο λαό, και σε αυτόν πρέπει να επιστρέφει. Οι ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες είναι περιουσία του λαού, που απλώς τους έχει παραχωρηθεί, με την προϋπόθεση ότι θα φροντίσουν στα ΜΜΕ που κατέχουν για «την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου...» (Σύνταγμα, άρθρο 15).

Οι διατάξεις του Συντάγματος, μαζί με τα ηχηρά περί «πλουραλισμού», «αντικειμενικότητας», «ποιότητας» κλπ., δεν είναι παρά ο «φερετζές» τους. Το πόσο αξίζει αυτός ο «φερετζές» αποδεικνύεται καθημερινά. Το ξημέρωμα, όταν ξεφτιλίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη στα «πρωινάδικα. Το μεσημέρι, όταν την ξεφτιλίζουν στα «μεσημεριανάδικα». Το βράδυ, όταν την αλέθουν στα «μπιγκ-μπραδεράδικα» και μεταμεσονύκτια, όταν την εκπορνεύουν στα «090»!

*

Οι ίδιοι που προΐστανται Μεγάρων, που εκπροσωπούν το Ολυμπιακό ιδεώδες ως «αθάνατοι», οι καναλάρχες των οποίων οι κυρίες - στο ενδιάμεσο κάθε πλαστικής που κάνουν - πρωταγωνιστούν σε φιλανθρωπίες, είναι αυτοί που πουλάνε σαν είδηση ότι η Κοντολίζα Ράις είναι μια πολύ γλυκιά κυρία που της αρέσει η γιόγκα, που προβάλλουν σαν προϊόντα ...«του λόγου και της Τέχνης» τα ξεκατινιάσματα του Μικρούτσικου και που έχουν αναθέσει την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας στον Ψινάκη.

Η ουσία της υπόθεσης έχει να κάνει με το γεγονός ότι η διαπλοκή του μεγάλου κεφαλαίου με τα ΜΜΕ αγγίζει την καρδιά του πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Και είναι ένα ζήτημα που αγγίζει την καρδιά του καπιταλισμού, διότι άπτεται του θέματος της ατομικής ιδιοκτησίας.

Οπως οι δρόμοι και οι τηλεπικοινωνίες, όπως τα πετρέλαια και οι παραλίες, που κι αυτά αποτελούν «εμπόρευμα» των εργολάβων - εφοπλιστών - βιομήχανων, έτσι και η είδηση έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα στα χέρια των καναλαρχών. «Εμπόρευμα» που βρίσκεται διαρκώς στη διατίμηση της συναλλαγής μεταξύ πολιτικής και οικονομικής εξουσίας.

Εφόσον θα υπάρχει η δυνατότητα στον ιδιώτη να κατέχει ΜΜΕ, τίποτα δεν μπορεί να απαγορέψει στον καπιταλιστή να χρησιμοποιεί τα ΜΜΕ σαν «όπλο» για τις μπίζνες του. Τίποτα δεν μπορεί να τον εμποδίσει να κάνει πολιτική βάσει των συμφερόντων του.

Οσο θα συνεχίζεται το καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και της ατομικής ιδιοποίησης του δημόσιου αγαθού που λέγεται «ραδιοτηλεοπτική συχνότητα», τότε η διαπλοκή, τα μιντιακά πολιτικο-οικονομικά παιχνίδια, η υπαγωγή του δικαιώματος της πληροφόρησης σε εργαλείο επιχειρηματικών και δικομματικών συναλλαγών, είναι δεδομένα.

Το θεμέλιο πάνω στο οποίο έχει οικοδομηθεί η κατάσταση στα ΜΜΕ, το δικαίωμα δηλαδή της ατομικής ιδιοκτησίας επί ενός κοινωνικού αγαθού, όπως θα 'πρεπε να είναι η ενημέρωση, αποτελεί το Α και το Ω της διαπλοκής.

«Αλλάζει» αυτό το σύστημα από τα μέσα; «Βελτιώνεται»; Καλλωπίζεται; Μα αν «βελτιωνόταν» ή αν «άλλαζε», τότε θα αρνιόταν το ίδιο του το «ευαγγέλιο», δηλαδή το «δικαίωμα» του κεφαλαίου να κατέχει τα πάντα (από εργοστάσια και βαπόρια μέχρι εθνικές οδούς και ΜΜΕ). Αν «βελτιωνόταν» ή αν «διορθωνόταν», τότε δε θα είχε για «πιστεύω» του την «ελευθερία» του κεφαλαίου να κινείται όπου γουστάρει και από όπου κι αν βρίσκεται (Λιχτενστάιν ή Σοφοκλέους), να αγοράζει και να πουλάει από την ΑΓΕΤ και τον ΟΤΕ μέχρι τα Σπήλαια του Διρού και τις ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες.

Οποιος, επομένως, λέει ότι θέλει να βάλει όρια στην ασυδοσία στο χώρο των ΜΜΕ, αλλά την ίδια ώρα στους υπόλοιπους τομείς εξυμνεί, υπηρετεί ή συμβιβάζεται με την «ελευθερία της αγοράς», είτε είναι πολιτικά αφελής ή καθαρός ψεύτης.

*

Επομένως, ο αγώνας, η διεκδίκηση και η απαίτηση για εκδημοκρατισμό του τομέα της ενημέρωσης και του ρόλου των ηλεκτρονικών ΜΜΕ είναι πλευρά του συνολικού πολιτικού αγώνα για ριζικές, ριζοσπαστικές και φιλολαϊκές ανατροπές.

Είναι πλευρά του συνολικού πολιτικού προβλήματος της εποχής μας και όχι φυσικά μόνο στην Ελλάδα. Αυτό δε σημαίνει μετάθεση του προβλήματος στο απώτερο μέλλον. Αυτό σημαίνει καθημερινή διεκδίκηση, σήμερα, τώρα, ώστε η πληροφορία και η ενημέρωση να πάψουν, μέχρι ενός βαθμού έστω, να αποτελούν «εμπόρευμα» και πρώτη ύλη για πολιτικά και επιχειρηματικά παιχνίδια.

Ενα τόσο σημαντικό πεδίο πάλης, όπως η απαίτηση να υπάρξει πλήρης κοινωνικός έλεγχος των «μέσων, δεν είναι νοητό να μετατραπεί σε φληνάφημα ενός δήθεν εκδημοκρατισμού ή μιας δήθεν διεκδίκησης, που θα παριστάνει τους καπιταλιστές σαν τάχα μου καλούς και έτοιμους να προσφέρουν μια τάχα μου καλή και ουσιαστική πληροφόρηση, επειδή τάχα μου θα δουν το φως το αληθινό.

Σε μια εποχή που τα ΜΜΕ παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο ως φορείς διάχυσης και αναπαραγωγής της ιδεολογίας του αστικού κράτους, η πάλη για άλλα ΜΜΕ, για να έχει προοπτική, για να μη δρα σαν κερασάκι ενσωμάτωσης και αποπροσανατολισμού, πρέπει ταυτόχρονα εκεί που θα διεκδικεί τα μικρά και τα μεγαλύτερα, να θέτει ανά πάσα στιγμή και να υπενθυμίζει τη λυδία λίθο του προβλήματος που δεν είναι άλλη από το καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ.

Αυτό το καθεστώς πρέπει να ανατραπεί.