Τα ψυχολογικά προβλήματα, που έχουν ως κύρια αιτία τα κοινωνικά προβλήματα, οδηγούν στη χρήση των ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών, αναφέρεται στην ετήσια έκθεση του ΟΗΕ για τον έλεγχο των ναρκωτικών, που δόθηκε χτες στη δημοσιότητα ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα, η έκθεση υπογραμμίζει ότι το πρόβλημα παρουσιάζεται κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν σημαντικά κοινωνικά προβλήματα, όπως είναι η ανεργία, το στρες και η έντονη ανασφάλεια, κυρίως στις νέες ηλικίες.

Βέβαια, στην έκθεση του ΟΗΕ, ο καταμερισμός των ευθυνών ρίχνεται εξίσου στις κυβερνήσεις, στους γιατρούς, στις φαρμακευτικές εταιρίες και στους καταναλωτές - «ασθενείς». Ωστόσο, πέρα απ' τον ισοπεδωτικό καταμερισμό των ευθυνών, η έκθεση έχει μια ιδιαίτερη δύναμη, καθώς επικεντρώνει στις κοινωνικές αιτίες για τη χρήση των ναρκωτικών και υπογραμμίζει ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν μπορεί να γίνεται με «ιατρογενή» αντιμετώπιση. Οτι, δηλαδή, πέρα από τις ψυχολογικές προδιαθέσεις για την εγκατάσταση της τοξικομανίας ως τρόπου ζωής, εκείνο που προέχει είναι η πρόληψη σε επίπεδο κοινότητας.

Μάλιστα, σ' αυτή τη διαπίστωση ήταν κατηγορηματικοί οι παριστάμενοι στην παρουσίαση της έκθεσης εκπρόσωποι του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, όσο και η εθνική συντονίστρια κατά των Ναρκωτικών Μ. Γιαννάκου. Βέβαια, υπήρξε μια διαφορά στις επισημάνσεις τους, όσον αφορά τα κοινωνικά και ψυχολογικά αίτια που οδηγούν στη συνάντηση μιας προσωπικότητας με τη χρήση των ναρκωτικών ουσιών σε μια δεδομένη στιγμή. Πάντως, κοινή διαπίστωση ήταν ότι πρέπει να ριχτεί το βάρος στην πρόληψη σε όλα τα επίπεδα και να αυξηθούν τα κονδύλια στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών.

Τη συγκεκριμένη έκθεση παρουσίασε χθες στην Ελλάδα η Μίρκα Γόντικα, υπεύθυνη προγραμμάτων του ΟΗΕ και η Μαρία - Λουίζα Σαβέζ, διευθύντρια του Κέντρου Πληροφοριών του ΟΗΕ. Και οι δύο τόνισαν πως το ανησυχητικό είναι ότι, σύμφωνα με πολλές μελέτες που διενήργησε η Επιτροπή, σημαντικός αριθμός περιπτώσεων ασθενών, οι οποίοι υπέφεραν λόγω προβλημάτων κοινωνικής προελεύσεως, αντιμετωπίστηκαν με ψυχότροπες ουσίες, χωρίς να έχει διαγνωστεί πραγματική ψυχική ή σωματική διαταραχή. Κυρίως, είπε η Μ. Γόντικα, οι ψυχότροπες ουσίες (βαρβιτουρικά, διάφορα είδη αμφεταμινών και βενζοδιαζεπίνες) χορηγούνται για τη θεραπεία της αϋπνίας και του άγχους (σε ποσοστό 15%), της παχυσαρκίας (30%), της παιδικής υπερ-κινητικότητας, καθώς και πολλών μορφών πόνου. Μάλιστα, εκτιμάται ότι το 4% του συνολικού πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών παίρνει αυτή τη στιγμή ηρεμιστικά, ενώ μόλις στο 25% αυτών έχει διαγνωστεί ψυχολογικό πρόβλημα...

Ενα άλλο ζήτημα, που απασχολεί την Επιτροπή, είναι η χρήση πολλαπλών φαρμάκων (πολυφαρμακία), συχνά σε παράλογους συνδυασμούς, ανεπαρκείς δοσολογίες και για υπερβολικά μεγάλα χρονικά διαστήματα. «Μια παρατεταμένη περίοδος υπέρμετρης κατανάλωσης ουσιών μπορεί να καταλήξει σε εξάρτηση και σε άλλου τύπου σωματικά ή ψυχολογικά προβλήματα», αναφέρεται στην έκθεση.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει την ανάγκη για εκπαίδευση, τόσο των γιατρών και των επαγγελματιών υγείας, όσο και του κοινού, με στόχο την καθιέρωση μιας πιο ορθολογικής κουλτούρας συνταγογράφησης. Οσον αφορά την προώθηση των φαρμακευτικών προϊόντων, η Επιτροπή απευθύνει έκκληση για υπεύθυνη και δεοντολογική συμπεριφορά. «Κανόνες δεοντολογίας για την προώθηση των φαρμακευτικών προϊόντων έχουν θεσπιστεί, πολλές εταιρίες, όμως, τείνουν να τους παραβλέπουν», αναφέρεται σχετικά. Λόγος γίνεται και για τη διαφήμιση αυτών των ουσιών, υπενθυμίζοντας ότι η Σύμβαση του 1971 για τις Ψυχότροπες Ουσίες απαγορεύει τη διαφήμισή τους στο ευρύ κοινό.

Οσον αφορά τον τρόπο κατανάλωσης και την ιατρική πρακτική, παρατηρούνται σημαντικές διαφορές από κράτος σε κράτος, αλλά και στον πληθυσμό της ίδιας χώρας. Οι ιδιαιτερότητες των αιτιών υπερβολικής κατανάλωσης ουσιών σε κάθε χώρα αναζητούνται στο εμπορικό, κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλον. Στις πλούσιες χώρες, η χρήση ελεγχόμενων ουσιών για τη βελτίωση της διάθεσης και της συμπεριφοράς γίνεται όλο και πιο αποδεκτή κοινωνικά. Αυξητική τάση στην κατανάλωση ουσιών παρατηρείται, επίσης, σε χώρες με γρήγορους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης (Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Χονγκ Κονγκ Ειδική Διοικητική Περιοχή της Κίνας, Ταϊλάνδη), όπου τα φάρμακα είναι της μόδας, λόγω του πρόσφατου πλουτισμού.

Η Επιτροπή αναφέρει ακόμα πως η υπερβολική διαθεσιμότητα ουσιών μπορεί να καταλήξει στη διοχέτευσή τους στο παράνομο εμπόριο και προειδοποιεί ότι νέοι τρόποι κατάχρησης ουσιών μπορούν εύκολα να προκύψουν, ως αποτέλεσμα υπερβολικής διαθεσιμότητας και ανεπάρκειας ρυθμιστικών ελέγχων.

Τέλος, η Επιτροπή τονίζει πως το διαδίκτυο εξελίσσεται σε ανερχόμενη πηγή παράνομου εμπορίου, καθώς φαίνεται ότι παρέχει εύκολη πρόσβαση σε ουσίες που υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο. Προειδοποιεί, μάλιστα, ότι φαρμακεία συνδεδεμένα με το Διαδίκτυο χορηγούν συνταγογραφούμενες φαρμακευτικές ουσίες παράνομα, συμπεριλαμβανομένων και ουσιών που υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο, σε πελάτες τους ανά τον κόσμο χωρίς να ζητούν την απαιτούμενη ιατρική συνταγή!