«Ηταν η μόνη λύση για το γιο μου. Δεν το είπα καν στη γυναίκα μου. Της είπα ότι πήγαινα για μια δουλιά στην Κωνσταντινούπολη». Μεμέτ Πισκίν,48ετών. Θύμα της Μαφίας που αγοράζει από απελπισμένους Τούρκους - και όχι μόνο - τα όργανά τους.

Ο Μεμέτ, πατέρας τριών παιδιών, εργαζόταν έως πριν από μερικά χρόνια ως θυρωρός στο κτίριο της πόλης όπου γεννήθηκε και ζει, στο Μπουγιούκ Καβουσλού. Είναι ένας φτωχός Τούρκος πολίτης, όπως πολλοί άλλοι συμπατριώτες του. Κι έτσι, όταν οι γιατροί στην Κωνσταντινούπολη του είπαν ότι το μικρότερο παιδί του είχε μια σπάνια ασθένεια στα οστά του κι έπρεπε να κάνει μια εγχείρηση που κοστίζει περίπου 20.000 δολάρια - ή κάτι λιγότερο από 8 εκατομμύρια δραχμές - ο Πισκίν απελπίστηκε. Χωρίς καταθέσεις στην τράπεζα, χωρίς περιουσία, αποφάσισε να πουλήσει τον μόνο διαθέσιμο πόρο του: έναν από τους νεφρούς του.

Η αγορά και η πώληση ανθρωπίνων οργάνων είναι, φυσικά, παράνομη στην Τουρκία. Αλλά ήταν πολύ εύκολο για τον Μεμέτ, γράφει ο δημοσιογράφος Τομ Χάντλεϊ στην «Σικάγο Τρίμπιουν», να βρει όχι μόνο αγοραστή, αλλά και έναν ικανότατο χειρουργό για να κάνει την αναγκαία επέμβαση - όπως και νοσοκομείο.

Σε σύγκριση με τα ναρκωτικά, τα όπλα και τα αφορολόγητα τσιγάρα, το λαθρεμπόριο ανθρωπίνων οργάνων είναι σπάνιο. Εκτός των άλλων, προϋποθέτει ένα μεγάλο βαθμό τεχνικής εξειδίκευσης και εξοπλισμού και φυσικά συνεργούς που να ανήκουν στο ιατρικό επάγγελμα.

Τα τελευταία χρόνια οι σημαντικότερες «πηγές» ανθρωπίνων οργάνων βρίσκονταν στην Ινδία και στην Κίνα. Εως το 1995, όταν η κυβέρνηση της Ινδίας πέρασε νομοθεσία που απαγόρευε κάθε σχετική συναλλαγή, τα «παζάρια» νεφρών και άλλων ανθρώπινων οργάνων άκμαζαν έξω από τις ιδιωτικές κλινικές στη Βομβάη και στο Μαντράς. Σήμερα, λένε πολλοί, η «αγορά» αυτή απλώς δεν είναι ορατή, πάντως εξακολουθεί να υπάρχει. Ενώ στην Κίνα, λένε ιατρικές πηγές, έχουν αναφερθεί αρκετές πωλήσεις οργάνων από θανατοποινίτες.

Στην Τουρκία, ελάχιστοι γιατροί εμπλέκονται με τη θέλησή τους σε μια τόσο ανήθικη και ατιμωτική, για το επάγγελμά τους, δραστηριότητα. Υπάρχουν, ωστόσο, κι εκείνοι που δεν μπορούν να αντισταθούν στην πιθανότητα ενός τόσο εύκολου και γρήγορου κέρδους.

Η πραγματικότητα στην Τουρκία, θα πει ο Δρ. Αλί Εμίν Αϊντίν, από τους σημαντικότερους χειρουργούς με ειδίκευση στις μεταμοσχεύσεις, ο οποίος εργάζεται στο Νοσοκομείο Τζέπα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης, είναι ότι ενώ υπάρχει η δυνατότητα και η τεχνολογία για τη δημιουργία ενός εθνικού συστήματος δωρεάς οργάνων, ακμάζει η μαύρη αγορά οργάνων και ακόμη και πιθανοί δωρητές αλλάζουν γνώμη λόγω της δημοσιότητας που έχει προσλάβει η δραστηριότητα ορισμένων γιατρών.

Ενας από τους γιατρούς που κατηγορούνται ότι θησαυρίζουν από το λαθρεμπόριο οργάνων είναι ο 43χρονος Γιουσέφ Σονμέζ, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης. Συνάδελφοί του χειρουργοί, πολλοί από τους οποίους εκπαιδεύτηκαν από τον Σονμέζ, δε διστάζουν να πουν ότι από κλινικής άποψης είναι ένας από τους καλύτερους χειρουργούς που ειδικεύονται στη μεταμόσχευση ήπατος στην Τουρκία.

Αλλά η πραγματική «ειδικότητα» του Σονμέζ, λένε άλλοι, είναι να φέρνει στην Τουρκία πλούσιους νεφροπαθείς και να εκμεταλλεύεται απελπισμένους φτωχούς Τούρκους, που αναζητούν πάση θυσία χρήματα - είδος που δε σπανίζει στη χώρα του. Ενας από αυτούς είναι ο Πισκίν.

Ο «πωλητής» λαμβάνει ένα ποσό ανάμεσα στις 3.000 και τις 10.000 δολάρια (περίπου 1,2 έως 4 εκατομμύρια δραχμές) για ένα νεφρό. Ο αγοραστής πληρώνει από 60.000 έως 100.000 δολάρια (25 με 40 εκατομμύρια δραχμές περίπου) και άλλες 100.000 δολάρια για την εγχείρηση.

Ο Σονμέζ, από τον οποίο ο Χάντλεϊ ζήτησε συνέντευξη φέτος το Φλεβάρη όταν τον βρήκε στο νοσοκομείο Γκιόζτεπε Γεζίλ Μπαχάρ στην Κωνσταντινούπολη, αρνήθηκε το αίτημα.

Ωστόσο, υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις, ρεπορτάζ τουρκικών μέσων ενημέρωσης και συνεντεύξεις με δικηγόρους και συναδέλφους του ιατρούς που καταδεικνύουν ότι ο Σονμέζ την περασμένη δεκαετία δημιούργησε ένα εκτεταμένο δίκτυο «κυνηγών νεφρών», που αναζητούν πωλητές στην Τουρκία και στις φτωχές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, και συναδέλφων στις ανεπτυγμένες χώρες που τον φέρνουν σε επαφή με τους πλούσιους πελάτες τους, που δεν μπορούν ή δε θέλουν να περιμένουν τα «νόμιμα» κανάλια για μια μεταμόσχευση.

Οι «κυνηγοί νεφρών» δουλεύουν με προμήθειες. Ψάχνουν «αγορές» σχεδόν πάντα στις φτωχογειτονιές κι είναι πάντα πεινασμένοι να ακούσουν λεπτομέρειες ιστοριών οικονομικής δυσπραγίας και απελπισίας. Τα τελευταία χρόνια αύξησαν την ακτίνα δράσης τους ως τη Μολδαβία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία - η προσφορά που ανακάλυψαν είναι τόσο μεγάλη, που η τιμή που προσφέρουν έχει πλέον πέσει και «σταθεροποιηθεί» στις 3.000 δολάρια (1,2 εκατ. δραχμές περίπου).

Κάποιος φίλος του Πισκίν τον έφερε σε επαφή με το δίκτυο του Σονμέζ. Μετά από τεστ αίματος, μέσω των οποίων διακριβώθηκε με ποιους δυνάμει «αγοραστές» ήταν συμβατός ο νεφρός του, ο Πισκίν συναντήθηκε με το γιατρό και συμφώνησαν στο σχετικά υψηλό (!) τίμημα των 30.000 δολαρίων (κάπου 12 εκατομμύρια δραχμές), πληρωτέο μετά την εγχείρηση. Το κόλπο ολοκληρώθηκε με μια υπεύθυνη δήλωση, στην οποία ο Πισκίν έλεγε ότι δωρίζει το νεφρό του με την ελεύθερη θέλησή του χωρίς οικονομικό συμφέρον.

Η εγχείρηση έγινε τον Ιούλιο του 1996, στο νοσοκομείο Γενί Μαρμαρά της Κωνσταντινούπολης. Ο άνθρωπος στον οποίο κατέληξε ο νεφρός του Μεμέτ ήταν ένας ζάπλουτος Ισραηλινός στα 60 του. Δύο ημέρες αργότερα ο Σονμέζ παρέδωσε στον Πισκίν ένα φάκελο με 10.000 δολάρια μετρητά. Υποσχέθηκε ότι τα υπόλοιπα χρήματα θα ακολουθούσαν, υπόσχεση που, σύμφωνα με τον Πισκίν, δεν τήρησε.

Ενα χρόνο αργότερα, ο Σονμέζ έκανε πλέον τόσες πολλές εγχειρήσεις που τράβηξε την προσοχή μιας ομάδας δημοσιογράφων ενός σταθμού της Κωνσταντινούπολης. Εκαναν έρευνα και κατέληξαν στο να κάνουν κάτι ανάμεσα σε ρεπορτάζ και αστυνομική έρευνα: προσέλαβαν έναν ηθοποιό, που «έπαιξε» τον φτωχό επαρχιώτη που ήθελε να πουλήσει το νεφρό του. Οι κρυφές κάμερες που χρησιμοποιήθηκαν αποκάλυψαν την επαφή με τον «κυνηγό», τη συζήτηση με το Σονμέζ που συμφώνησε στην τιμή των 8.000 δολαρίων (3,1 εκατ. δραχμές) και την επίσκεψη για την υπογραφή της υπεύθυνης δήλωσης.

Οι δημοσιογράφοι και οι κάμερες σταμάτησαν το Σονμέζ καθώς ετοιμαζόταν να εισέλθει μαζί με το «δωρητή» στο χειρουργείο του νοσοκομείου Μαγιάν της Κωνσταντινούπολης. Ο ένας από τους δημοσιογράφους τον κατηγόρησε για λαθρεμπόριο ανθρωπίνων οργάνων. «Αποδείξτε το», απάντησε ψυχρά ο Σονμέζ.

Οι κάμερες πήγαν σε ένα άλλο δωμάτιο του νοσοκομείου όπου τουλάχιστον 7 ασθενείς του Σονμέζ, οι περισσότεροι από το Ισραήλ, περίμεναν να δεχτούν νέους νεφρούς.

Η προβολή του ρεπορτάζ προκάλεσε σοκ στην Τουρκία. Στο Σονμέζ απαγγέλθηκαν κατηγορίες και η άδεια του ήρθη για έξι μήνες. Αλλά ο θόρυβος κόπασε κι ο Σονμέζ επέστρεψε στις business ως συνήθως. Αρχισε να πραγματοποιεί εγχειρήσεις στο νοσοκομείο Βατάν της Κωνσταντινούπολης, ένα από τα 53 μιας «αλυσίδας» ιδιωτικών νοσοκομείων με μεγάλο κύρος. Οταν μια τουρκική εφημερίδα αποκάλυψε το γεγονός, η διοίκηση της επιχείρησης απέπεμψε τον διευθυντή προσωπικού της και απαγόρευσε στο Σονμέζ να χειρουργεί.

Παρά τις δίκες που εκκρεμούν σε βάρος του και το ότι η Ιατρική Ενωση της Τουρκίας συνέστησε στις αρχές την αφαίρεση της άδειάς του, ο Σονμέζ εξακολουθεί να πραγματοποιεί εγχειρήσεις μεταμόσχευσης νεφρών στο νοσοκομείο Γκιόζτεπε Γεζίλ Μπαχάρ της Κωνσταντινούπολης.

Ο Μεμέτ Πισκίν, κάπου 5 χρόνια μετά την εγχείρησή του, βλέπει την ουλή των 25 εκατοστών που του άφησε ο Σονμέζ να παραμένει κόκκινη και φουσκωμένη. Το αίμα του περνά τώρα στα ούρα του. Δεν μπορεί πια να δουλέψει. Κι επειδή κέρδισε μόνο τις 10.000 από τις 20.000 δολάρια που χρειαζόταν για την εγχείρηση του γιου του, το αγόρι, στα 7 του χρόνια πια, δεν τυγχάνει καν συνεχούς ιατρικής παρακολούθησης.