Στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο οικονομικό επίπεδο, τα προβλήματα της Τουρκίας διαρκώς επιδεινώνονται τους τελευταίους μήνες. Κι οι υποτιθέμενες λύσεις που επιλέγονται μόνο τέτοιες δεν αποδεικνύονται.

Η κρίση που έχει ξεσπάσει στις τουρκικές φυλακές, με αφορμή τη «μεταρρύθμιση» του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας - στο όνομα της ένταξης στην Ευρώπη - προσλαμβάνει τις τελευταίες ημέρες εκρηκτικές διαστάσεις. Η συνεχιζόμενη από τον περασμένο Οκτώβριο απεργία πείνας των πολιτικών κρατουμένων, που ξεπέρασαν προ πολλού τα ανθρώπινα όρια αντοχής, έχει όλο και μεγαλύτερο κόστος σε ανθρώπινες ζωές: Οχτώ άνδρες και γυναίκες που είχαν καταδικαστεί για «συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις» και μια 38χρονη μητέρα, αδελφή πολιτικού κρατούμενου και μέλος της οργάνωσης υποστήριξης των κρατουμένων «Οζγκούρ Ταγιάντ», άφησαν την τελευταία τους πνοή, σε μια ηρωική, όσο και απελπισμένη, διαμαρτυρία για την άρνηση των αρχών και της κυβέρνησης να συζητήσει - καν - το αιτήματά τους.

Οι εννέα θάνατοι, που προστίθενται στους τριάντα της επιχείρησης «Επιστροφή στη Ζωή» του περασμένου Δεκεμβρίου, που εξελίχθηκε σε ένα άνευ προηγουμένου μακελειό - ακόμη και για τα τουρκικά δεδομένα - δε μοιάζουν να συγκινούν την κυβέρνηση του «αριστερού», έτσι όπως ορίζεται στο ...θεοπάλαβο σύστημα πολιτικών αξιών της γείτονος, Μπουλέντ Ετσεβίτ. Σε κάθε ευκαιρία, η κυβέρνηση επαναλαμβάνει ότι δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί με τους κρατούμενους απεργούς πείνας, που ανήκουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία στις (παράνομες, εννοείται) αριστερές οργανώσεις Επαναστατικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο - Κόμμα (DHKP/C) και Κομμουνιστικός Απελευθερωτικός Στρατός των Τούρκων Εργατών (TKP - ML).

Είναι χαρακτηριστικό της αντίληψης των κυβερνώντων στην Αγκυρα ότι, σε δήλωσή του, που έκανε μόλις την Πέμπτη, ο υπουργός Δικαιοσύνης Χικμέτ Σάμι Τουρκ εξέφρασε την «λύπη» του, όσον αφορά τους θανάτους, επανέλαβε την πάγια αντίθεσή του στην απεργία πείνας, διότι «είναι αντίθετες προς το δικαίωμα της ζωής», είπε ότι «αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσφέρουμε ιατρική βοήθεια σε όσους το επιθυμούν, αλλά και αυτοί το κάνουν πολύ αργά» - κάτι που ακούγεται απίθανο: Οι Τούρκοι πολιτικοί κρατούμενοι έχουν αρνηθεί ρητώς να τους παρασχεθεί ιατρική περίθαλψη, ακόμη και αν πέσουν σε κώμα - και, εν κατακλείδι, όχι μόνο αξίωσε για πολλοστή φορά «τον τερματισμό της απεργίας πείνας», αλλά ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά αλλαγή στη νομοθεσία (χωρίς να έχει υπάρξει καμία σχετική συζήτηση...), η οποία, σύμφωνα με όσα είπε, «θα επιτρέψει ιατρικές επεμβάσεις σε πρόσωπα που δε διατηρούν τις αισθήσεις τους, ακόμη κι αν έχουν αρνηθεί τις ιατρικές φροντίδες» - πρακτικά, δηλαδή, «νομιμοποιώντας», πραξικοπηματικά, την ιδιαιτέρως επιζήμια για την υγεία των κρατουμένων και αντιιατρική πρακτική της υποχρεωτικής σίτισης!

Ο Χ.Τουρκ και η κυβέρνηση δεν έχουν εξάλλου λόγους να ανησυχούν, σχετικά με μια ενδεχόμενη «τιμωρία» τους από την, κοπτόμενη για τα «ανθρώπινα δικαιώματα» κατά τα άλλα, Δύση. Το ίδιο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ που κατήγγειλε, στην έκθεσή του για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων το 2000, το «καθεστώς ατιμωρησίας» για τα βασανιστήρια από την αστυνομία και το στρατό εκφράζει την πλήρη υποστήριξή του στην τουρκική κυβέρνηση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση επικροτεί, λέει, τις «εποικοδομητικές προσπάθειες» της τουρκικής κυβέρνησης - της ίδιας που έστειλε τανκς, ελικόπτερα κι έξι χιλιάδες κομάντος κατά των πολιτικών κρατουμένων τον περασμένο Δεκέμβριο, της ίδιας που συνεχίζει τη σχεδόν επίσημη πρακτική των βασανιστηρίων στις φυλακές - για να «βελτιωθεί η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία», αναγκαία ...προϋπόθεση, εξάλλου, για τη συνέχιση της ενταξιακής διαπραγμάτευσης. (Οχι, δεν αναφέρονται σε κάποια άλλη χώρα οι Βρυξέλλες...).

Τι κι αν η Διεθνής Ομοσπονδία Οργανώσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (FIDH) καλεί για άμεσο διάλογο με τους κρατούμενους, τους δικηγόρους τους και εκπροσώπους οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μιλώντας για φάρσα «δήθεν συμμόρφωσης του σωφρονιστικού συστήματος προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα»; Τι κι αν ακόμη και αυτό το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ελσίνκι (HRW) χαρακτήριζε προ δύο εβδομάδων «καταστροφική» για τα ανθρώπινα δικαιώματα την εισαγωγή των «ΛευκώνΚελιών» της απομόνωσης, των φυσικών και ψυχολογικών βασανιστηρίων, καλώντας για την κατάργησή τους; Τι κι αν η Ενωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας (IHD) κάνει λόγο για κατά συρροή βιασμούς, βασανισμούς, απάνθρωπες συνθήκες στις νέες φυλακές, χαρακτηρίζει πολύ επικίνδυνη την πρακτική της αναγκαστικής σίτισης και μιλά για εκατοντάδες απεργούς πείνας που βρίσκονται στα πρόθυρα του θανάτου; Για τους ιθύνοντες σε Αγκυρα, Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον, αυτά είναι λεπτομέρειες. Εκφράζουν ανυπερθέτως τη «βαθιά λύπη τους» κι όποιον πάρει ο χάρος.

Στο μεταξύ, καθώς τα φτωχά και μεσαία στην εισοδηματική «κλίμακα» στρώματα του τουρκικού λαού βλέπουν τους μισθούς και τις συντάξεις τους να εξανεμίζονται, τις τιμές να κάνουν όλο και ψηλότερα άλματα, τις τραπεζικές καταθέσεις να εκμηδενίζονται, τη λίρα στο χαμηλότερο επίπεδό της εδώ και δεκαετίες, τις απολύσεις να ξεπερνούν τις 500.000 μέσα σε δύο μήνες και κάτι και την κυβέρνηση να παπαγαλίζει τη γνωστή νεοφιλελεύθερη συνταγογραφία «ανάγκης δομικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων», εξοργίζονται όλο και περισσότερο. Την εβδομάδα που πέρασε, πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι διαδήλωσαν στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας, απαιτώντας την παραίτηση της τρικομματικής κυβέρνησης των Ετσεβίτ, Μπαχτσελί και Γιλμάζ. Δεν εμπιστεύονται καθόλου τις αερολογίες περί «σταθεροποίησης» και έλλειψης «εναλλακτικών πολιτικών λύσεων» στις οποίες καταφεύγει ο - όλο και λιγότερο σεβαστός - Μπ. Ετσεβίτ, πολλώ μάλλον που ο υποτιθέμενος «Μεσσίας» της τουρκικής οικονομίας, ο νέος (υπερ)υπουργός του των Οικονομικών, Κεμάλ Ντερβίς, το μόνο που έχει κάνει είναι μερικά ταξιδάκια αναψυχής στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Επιτυγχάνοντας, αντί για νέα δάνεια (που βέβαια δε θα έλυναν τίποτε, απλώς θα «απάλυναν» κάπως την κρίση), μια τρύπα στο νερό.

Αυτή την εβδομάδα η λίρα βρισκόταν 75% κάτω από την αξία που είχε το Φεβρουάριο. Για να καταλάβει κανείς τι σημαίνει αυτό για τους απλούς Τούρκους, αρκεί να λεχθεί ότι το 1999 το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα των Τούρκων έφθανε μόλις το 1/3 του μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος στην ΕΕ. Τα πράγματα έχουν φθάσει σε τέτοιο σημείο, που τα νοσοκομεία δεν μπορούν να εισάγουν φάρμακα, διότι πολύ απλά οι πολυεθνικές αρνούνται να δεχτούν να πουλήσουν τα σκευάσματά τους στην τιμή, βάσει της ισοτιμίας 820.000 λιρών προς 1 δολάριο που όρισε το τουρκικό υπουργείο Υγείας (η ισοτιμία τουρκικής λίρας - Δολαρίου είναι περίπου 1.200.000:1), επειδή χάνουν κέρδη... Και σε περιπτώσεις, όπως αυτή της 6χρονης Οζ, που πάσχει από λευχαιμία και δεν μπορεί να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία διότι δεν υπάρχουν φάρμακα, οι λέξεις μοιάζουν πολύ λίγες για να περιγράψουν την πραγματικότητα.

Οι διαδηλωτές που κατέβηκαν στους δρόμους την εβδομάδα που πέρασε έχουν κοινές ιστορίες: «Είχα πέντε εργαζόμενους στο κατάστημά μου», λέει ο Σαλίχ. «Είναι άνεργοι τώρα. Το ίδιο κι εγώ». Από επιχειρηματίας, άνεργος: Το φάσμα της κατάρρευσης είδαν εδώ και μερικούς μήνες κάπου 15.000 επιχειρήσεις.

Ακόμη και οι μεγάλες επιχειρηματικές ενώσεις της Τουρκίας (ο όμιλος των βιομηχάνων TUSIAD, π.χ.) έχουν χάσει πλέον την υπομονή τους. Πληθαίνουν διαρκώς οι φωνές που καλούν για παραίτηση της κυβέρνησης και διορισμό τεχνοκρατών διαχειριστών. Βεβαίως, ο Ετσεβίτ και οι συν αυτώ αρνούνται να συναινέσουν σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι επιχειρηματίες, όμως, έχουν στραφεί στις Ενοπλες Δυνάμεις, ζητώντας τους ένα (ακόμη) «μεταμοντέρνο πραξικόπημα». Και παρά τις επανειλημμένες αρνήσεις του Επιτελείου να προβεί σε αυτό, η φήμη λέει ότι το ενδεχόμενο κερδίζει έδαφος. Αυτό μας έλειπε...

*Ναζίμ Χικμέτ