Οσοι ταξίδεψαν την περασμένη Κυριακή στη Γυάρο, ανυπομονούσαν να φτάσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Βιάζονταν, για να δουν αυτόν τον άγριο τόπο, όπου οι κομμουνιστές υπέφεραν τα πάνδεινα, γιατί πίστευαν και αγωνίζονταν για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες στη χώρα μας.

Γι' αυτούς, όμως, που είχαν εξοριστεί στη Γυάρο, αυτό το ταξίδι ήταν κάτι το ξεχωριστό. Ο Γιώργος Μάστορας είχε ταξιδέψει από τη Θεσσαλονίκη. Στη Γυάρο έκανε για έναν ολόκληρο χρόνο, από τον Ιούλη του '67 μέχρι τον Ιούλη του '68, οπότε και μεταφέρθηκε στο Παρθένι της Λέρου. Από τον ίδιο χώρο πέρασε και ο αδερφός του το 1947.

Και να, που τώρα αγνάντευε και πάλι τον Τέταρτο Ορμο, όπου έζησε 12 φριχτούς μήνες. «Δεν εκπληρώθηκαν τα οράματά μας και οι αγώνες που κάναμε, μας λέει. Ανησυχώ, γιατί βλέπω ότι σήμερα πάνε να καταργήσουν ό,τι πέτυχαν οι εργαζόμενοι με πολύχρονους και σκληρούς αγώνες».

Οταν τον ρωτήσαμε για τις συνθήκες κράτησης, ο Γ. Μάστορας ήταν φειδωλός. Με το «τσιγκέλι» απαντούσε στις ερωτήσεις μας. «Το 1967, μας είπε, δεν είχαμε τόσο πολλούς σωματικούς βασανισμούς, όσο το 1947. Στη διάρκεια της χούντας, ανυπόφορη ήταν η ψυχολογική πίεση που ασκούσαν πάνω στους κρατούμενους, όταν με διάφορα μέσα θέλανε να καταρρακώσουν τα "πιστεύω" μας».

Ο Γιώργος Κοντός είχε φτάσει για πρώτη φορά στη Γυάρο το Νοέμβρη του 1947, μαζί με 114 κρατούμενους από τις φυλακές της Κέρκυρας. Την περασμένη Κυριακή, ήρθε με το γιο του Λουκά.

Κοιτάζει, μήπως και διακρίνει τη συκιά. Εκεί που κρεμούσανε τους κρατούμενους και, συγχρόνως, τους χτυπούσαν με το βούρδουλα.

Οταν τον ρωτήσαμε να μας πει για τους συντρόφους, με προθυμία μας ανέφερε για τον δάσκαλο κρατούμενο Περικλή Κουκέρη από τη Μουσουνίτσα της Φθιώτιδας. «Αυτό που σου λέω τώρα να το γράψεις», μας λέει. «Τον Περικλή Κουκέρη τον σκότωσαν, γιατί βρήκαν πάνω του σχολικά βιβλία. Μόλις τα είδαν, αφηνίασαν. "Και εδώ πέρα ήρθες να κάνεις κηρύγματα, δεν έβαλες μυαλό", του είπαν. Αμέσως άρχισαν να τον δέρνουν αλύπητα. Σε δέκα λεπτά τον αποτελείωσαν από το ξύλο. Εμείς παραδίπλα φωνάζαμε "αίσχος", αλλά αυτοί με το βούρδουλα συνεχίζανε το έργο τους. Ζητήσαμε να τον θάψουμε εμείς, αλλά δε μας αφήσανε. Τον έθαψαν οι ίδιοι στα γρήγορα, σα να ήταν σκυλί».

Ο Απόστολος Τσιούφης έκανε στη Γυάρο από τον Ιούλη του 1947 μέχρι το Μάη του 1952. Είχαν έρθει 625 κρατούμενοι από τις φυλακές Αβέρωφ και τις φυλακές Ανηλίκων Κηφισιάς.

«Πώς αισθάνεσαι;», τον ρωτήσαμε. «Τα έχω χαμένα, μας απαντάει, αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν θεό πάνω τους. Είναι σα να βλέπω μπροστά μου τον Γλάστρα, τον Ακρίγο, τον Ζεμπέκο, τον Λουκάτζη, τον Καλλέργη, τον Παπαγιάννη. Ηταν ανθρωπόμορφα τέρατα. Ο Καλλέργης σε χτυπούσε αλύπητα, μέχρι που να σπάσει ο βούρδουλας και όταν έσπαγε το σπασμένο ξύλο, σου το έβαζε στα μάτια».