Μια περίεργη ξεχωριστή κινητικότητα δείχνει να συντελείται μεσούσης της βαλκανικής κρίσης. Πρόκειται για την εμφάνιση της βουλγαρικής και σερβικής μοναρχίας. Μια σύντομη ματιά στο παρελθόν των δύο αυτών χωρών, όταν μεσουρανούσαν οι μοναρχίες, Συμεών στην πρώτη και Καραγέοργεβιτς στη δεύτερη, μας δείχνει ότι επρόκειτο για χώρες με ουσιαστικά φεουδαρχικό καθεστώς, όπου η σύγχρονη αστική τάξη ήταν ανήμπορη έως σχεδόν ανύπαρκτη πολιτικά. Το μοναρχικό καθεστώς κατ' ουσία απεικόνιζε τον ιδιόμορφο χαρακτήρα της κοινωνίας κι έδειχνε την καθυστέρησή της.

Δεν είναι κατάλληλη στιγμή του παρόντος άρθρου να εξηγήσει τη βασική αιτία αυτής της καθυστέρησης στην εποχή του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού του εικοστού αιώνα και των επιπτώσεών του στην ανάπτυξη των καθυστερημένων κρατών. Απλώς παίρνει αυτή την καθυστέρηση ως δεδομένη. Στο τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου οι δυο αυτές χώρες, Βουλγαρία και Σερβία, βρέθηκαν υπό καθεστώς που, παρά τις διαφορές τους, είχαν ως κοινό παρονομαστή το σοσιαλιστικό οικονομικό σχεδιασμό και τη σοσιαλιστική προοπτική. Ισως στο εποικοδόμημα οργάνωσης της κοινωνίας να υπήρχαν έως και βίαιες διαφορές. Το ίδιο και στην ένταξή τους στο διεθνή συσχετισμών δυνάμεων. Ωστόσο, ουδείς αμφισβητούσε το σοσιαλιστικό τους προσανατολισμό. Το προϊόν αυτό του τέλους του ιμπεριαλιστικού πολέμου κι ανεξάρτητα ποιοι επί μέρους εθνικοί και διεθνείς παράγοντες το προσδιόρισαν, υπήρξε ως ένα ιστορικό προηγούμενο προς μελέτη των νέων δεδομένων. Ως αποδεικνύεται, η ανυπαρξία μιας ισχυρής κι αυτόνομης έστω και σε μεσαία επίπεδα, όπως π.χ. στην Ελλάδα, αστικής τάξης, δεν προσδιόρισε μόνο την αμέσως μεταπολεμική καθεστωτική αλλαγή τους, αλλά εξακολουθεί να καθορίζει και τη σημερινή καθεστωτική τους αλλαγή.

Το φυσικότερο θα ήταν, μέσα σε ένα διεθνές καθεστώς καπιταλιστικής παλινόρθωσης, να είχαν τη δική τους αστική παλινόρθωση. Ομως, κόντρα σε άλλες παρεμφερείς χώρες του πρώην λαϊκοδημοκρατικού και σοβιετικού μπλοκ, δείχνουν να μην έχουν την οργανική - μέχρι τώρα τουλάχιστον - δυνατότητα ανάδειξης αξιόλογων αστικών δυνάμεων. Αυτό σημαίνει ότι παρά τις προγενέστερες οργανικές τους διαφορές λειτουργίας και ανοικοδόμησης, δεν άφηναν περιθώριο ύπαρξης οργανωμένων αστικών ομάδων. Εδώ ακριβώς πρέπει να επισημανθεί ότι κόντρα στις αστικές δοξασίες των απολογητών της νεοφιλελεύθερης και εκσυγχρονίζουσας Αριστεράς, το σοσιαλιστικό πείραμα απέδειξε ότι έχει πολλούς διαφορετικούς δρόμους να αναπτυχθεί. Τώρα όλα δείχνουν ότι η επάνοδος των απογόνων των δυο μοναρχιών χρησιμοποιείται ως, τουλάχιστον, πολιτική κάλυψη ενός πολιτικού - κοινωνικού κενού μιας αυτόχθονου αξιόλογης αστικής τάξης. Αυτή η χρησιμοποίηση διαφέρει στα δυο κράτη. Αυτό οφείλεται κυρίως στον τρόπο που έδρασαν στην προηγούμενη προσπάθεια της σοσιαλιστικής τους ανοικοδόμησης και στον τρόπο που κατόπιν αντιμετώπισαν την έλευση της παγκόσμιας πλέον καπιταλιστικής κυριαρχίας.

Υπάρχει ένα εύλογο ζητούμενο, εάν πρόκειται για μια καθεστωτική πολιτική παλινόρθωση της μοναρχίας σε σχέση με την κλασική αστική δημοκρατία. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον, δεν προκύπτει κάτι τέτοιο, παρά τις παράτες του τυπικού διαμονής κλπ. Ιδιαίτερα στη Σερβία. Τα πράγματα στη Βουλγαρία έδειξαν περισσότερο κι αυστηρότερα πολιτικά. Οπως και να 'χει κι ανεξάρτητα της συγκεκριμένης μορφής που θα πάρει η κάθε εκκολαπτόμενη παλινόρθωση, η ουσία της βρίσκεται στο ότι χρησιμοποιείται ως γέφυρα για να καλύψει το προσωρινό (;) κενό μιας αξιόλογης αστικής τάξης, ακόμη και δεμένης υποτακτικά στο άρμα του διεθνούς καπιταλισμού. Το σημείο αυτό είναι το άκρως ενδιαφέρον, διότι συσχετίζεται το μέλλον των χωρών αυτών με τις επιδιώξεις του Νατοϊκού ιμπεριαλισμού στην περιοχή. Φαίνεται ότι μέχρι στιγμής ΗΠΑ κι υπαρκτή Ευρωπαϊκή Ενωση περισσότερο τους ενδιαφέρει η άκρως αντιδραστική σταθεροποίηση των νέων καθεστώτων παρά η μελλοντική αστική τους εξέλιξη. Μόνο από αυτή την πλευρά βλέπουν θετική για τα συμφέροντά τους τη μοναρχική παλινόρθωση.

Στη Βουλγαρία φαίνονται οι συνθήκες πιο απλοποιημένες. Αντίθετα, στη Σερβία με ανοιχτές τις πληγές της Νατοϊκής πολεμικής επέμβασης και τη φυλακισμένη παρουσία του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, όλα γίνονται πολύ σύνθετα. Είναι, π.χ., υπό ζωντανή εξέλιξη μια αυξανόμενη κινητοποίηση χιλιάδων Σέρβων που νιώθουν να θίγεται η εθνική τους υπερηφάνεια. Είναι, επίσης δύσκολη η προσαρμογή ενός λαού, του σερβικού λαού, από ένα σύστημα ιδιόμορφης αυτοδιαχείρισης σε μια αλαζονική γραφειοκρατία της μοναρχίας. Ενα, επίσης, ιστορικό στοιχείο της επανόδου της μοναρχίας είναι ότι ταυτίζεται, συνήθως, με πολέμους κατάκτησης εδαφών και συντριβής εσωτερικών λαϊκών κινημάτων. Είναι δυο στοιχεία που υπάρχουν εν αναμονή στην τωρινή κρίση της Βαλκανικής και απειλούν να χρησιμοποιηθούν από τους Νατοϊκούς συμμορίτες και τους μπράβους τους για το βάθεμα και την περισσότερη περιπλοκή της κρίσης.

Τέλος, κι ανεξάρτητα από την ιμπεριαλιστική αλαζονεία της Νατοϊκής συμμαχίας, τα αστικίζοντα πολιτικά σαπρόφυτα της δυτικόστροφης Βουλγαρίας και Σερβίας αποκαλύπτουν την ανανδρία τους και ξεχνούν ότι κι η αστική εξουσία είναι γέννημα δυο μεγάλων λαϊκών επαναστάσεων που χάραξαν ανεξίτηλα την Ιστορία: της Γαλλικής Επανάστασης στην Ευρώπη και της Αμερικανικής Επανάστασης στον τότε Νέο Κόσμο.