80 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ίδρυση του θρυλικού Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), που αποτέλεσε την πιο σημαντική κατάκτηση του εργατικού - λαϊκού κινήματος στα χρόνια της Κατοχής.

Από τα τέλη Μάη - αρχές Ιούνη 1941 είχαν ιδρυθεί οι πρώτες ανταρτοομάδες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με αποφάσεις των Κομματικών Οργανώσεων.

Στις αρχές Οκτώβρη του 1941, συγκροτήθηκε στην Αθήνα το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης (ΣΚΑ), το πρώτο κεντρικό στρατιωτικό όργανο που ανέλαβε, με την καθοδήγηση του ΕΑΜ, να μελετήσει τα προβλήματα της οργάνωσης του ένοπλου λαϊκού αγώνα και να επεξεργαστεί τον σχεδιασμό του αντάρτικου. Το δεύτερο δεκαήμερο του Δεκέμβρη, με πυρήνα το ΣΚΑ, συγκροτήθηκε η Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ.

Στην 8η Ολομέλειά της, τον Γενάρη του 1942, η ΚΕ του ΚΚΕ αποφάσισε την «οργάνωση ειδικών μαχητικών τμημάτων σε όλα τα βασικά κέντρα της χώρας». Οπως σημειωνόταν στην Απόφαση, «η οργάνωση ειδικών μαχητικών τμημάτων σε όλα τα βασικά κέντρα της χώρας, ικανών ν' αντιμετωπίζουν αποφασιστικά την ένοπλη βία του κατακτητή, είναι αυτή τη στιγμή το βασικό μας καθήκον. Ο εθνικοαπελευθερωτικός ανταρτοπόλεμος έχει πρωτεύουσα σημασία για την απελευθέρωση της χώρας από τον ξενικό ζυγό. Οι κομμουνιστές πρέπει να οργανώσουν, να μαζικοποιήσουν και να επεκτείνουν το αντάρτικο κίνημα στην ύπαιθρο, να περιφρουρήσουν τον εθνικοαπελευθερωτικό του χαρακτήρα».

Στις 2 Φλεβάρη 1942, σε σύσκεψη που έγινε σε κάποιο σπίτι στους Αμπελόκηπους της Αθήνας, συντάχθηκε η ιδρυτική διακήρυξη της στρατιωτικής οργάνωσης του ΕΑΜ και στις 16 Φλεβάρη δημοσιεύτηκε στην «Ελεύθερη Ελλάδα». Αυτή είναι και η μέρα ίδρυσης του ΕΛΑΣ.

Οι σκοποί του, όπως διατυπώνονταν στην ιδρυτική διακήρυξη, ήταν:

«1) Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές.

2) Περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού και των ελευθεριών του εναντίον κάθε επιβουλής.

3) Εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών, ώστε ο λαός να μπορεί να εκφράσει πραγματικά ελεύθερα τη θέλησή του, για το πολίτευμα και την κυβέρνησή του».

Στις 14 Μάη 1942 έγινε παράνομα στη Λαμία η ιστορική σύσκεψη στελεχών της Κομματικής Οργάνωσης Φθιωτιδοφωκίδας - Ευρυτανίας του ΚΚΕ με τη συμμετοχή και του Αρη Βελουχιώτη, όπου αποφασίστηκε η συγκρότηση ένοπλων ομάδων του ΕΛΑΣ. Στις 22 Μάη 1942, στην Καλύβα του Στεφανή στη Σπερχειάδα, δημιουργήθηκε η πρώτη αντάρτικη ομάδα με επικεφαλής τον Θανάση Κλάρα, ως ταγματάρχη Αρη Βελουχιώτη πλέον, στη Δυτική Φθιώτιδα. Λίγο αργότερα συγκροτήθηκε και δεύτερη ομάδα στην Παρνασσίδα.

Οταν αργότερα, με την ανάπτυξη και μαζικοποίηση του ΕΛΑΣ, ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο, ο Αρης Βελουχιώτης ανέλαβε πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, στρατιωτικός διοικητής ο Στέφανος Σαράφης, που είχε προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ και πολιτικός αντιπρόσωπος του ΕΑΜ ο Ανδρέας Τζήμας, αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Ο ΕΛΑΣ υπήρξε στρατός στην υπηρεσία ενός κινήματος που καθοδηγητική του δύναμη ήταν το ΚΚΕ. Συγκέντρωνε βασικές προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε όργανο της εργατικής εξουσίας. Η ένοπλη δράση του τόνωσε το αίσθημα του λαού, που ανταποκρίθηκε μαζικά στο κάλεσμα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα.

Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ με τη δράση τους έσωσαν τον λαό από την πείνα και τον εξανδραποδισμό, απελευθέρωσαν τη χώρα από τον ναζί κατακτητή. Ο ΕΛΑΣ υπήρξε ο φόβος και ο τρόμος των κατακτητών στη χώρα μας και των συνεργατών τους, των ταγματασφαλιτών.

Ανησύχησε όμως σφόδρα και την άρχουσα τάξη, τους πολιτικούς της εκπροσώπους και τους «συμμάχους» Αγγλους, που επεχείρησαν την υπονόμευση της δράσης του, συγκροτώντας τις δικές τους ένοπλες οργανώσεις (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, αλλά και τα τάγματα ασφαλείας) που, όπως έχει επιβεβαιωθεί ιστορικά, συνεργάζονταν με τον κατακτητή, επιδιώκοντας να τσακίσουν τη λαϊκή αντιστασιακή πάλη. Μετά την Απελευθέρωση, στην ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη 1944, επιχείρησαν να διαλύσουν τον ΕΛΑΣ.

Ο ΕΛΑΣ στη διάρκεια της Κατοχής καθήλωσε 8-12 εχθρικές Μεραρχίες. Προξένησε στους κατακτητές 30.000 νεκρούς και συνέλαβε 6.500 αιχμαλώτους. Κατέστρεψε 37 μεγάλες γέφυρες, 85 ατμομηχανές και περίπου 1.000 βαγόνια και αυτοκίνητα που υπηρετούσαν τον κατακτητή.

Την άνοιξη του 1944 είχε στον έλεγχό του τα 2/3 της χώρας και τη στιγμή της απελευθέρωσης το 90%. Το ΕΑΜ, στις περιοχές που απελευθέρωνε ο ΕΛΑΣ, δημιουργούσε λαϊκούς θεσμούς, όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, τη λαϊκή πολιτοφυλακή και τροφοδότησε τη λαϊκή μορφωτική, πολιτιστική ανάταση του λαού.

Στον ΕΛΑΣ πήραν επίσης μέρος με το όπλο και γυναίκες αντάρτισσες. Ηταν ένα από τα μετερίζια που συνέβαλαν να ανοίξει ο δρόμος για την ισοτιμία τους.

Στο πλαίσιο της οργάνωσης του ΕΛΑΣ ιδρύθηκαν η Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ) και η Υγειονομική Υπηρεσία του ΕΛΑΣ, η οποία προσέφερε τις υπηρεσίες της και στον λαό των ελεύθερων περιοχών, ενώ ήταν μεγάλη η συμβολή της στην καταπολέμηση και τον περιορισμό των λοιμωδών νοσημάτων.

Ο ΕΛΑΣ είχε τις δικές του εφημερίδες, αναγκαία μέσα για την ενημέρωση της δράσης του, τα καθήκοντα του απελευθερωτικού αγώνα, την εμψύχωση και τη συσπείρωση του λαού στην πάλη για το διώξιμο του κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του, για να ζήσει ο λαός καλύτερες μέρες. Επίσημο όργανο της ΚΕ του ΕΛΑΣ ήταν ο «Απελευθερωτής», του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ «Ο Λαϊκός Στρατός», ενώ δικές τους εφημερίδες είχαν και οι άμεσα παρακάτω σχηματισμοί.

«Ο δοξασμένος ΕΛΑΣ, ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, έμελλε να γράψει απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού στον αγώνα κατά της τριπλής φασιστικής κατοχής και να δώσει ξανά τη λευτεριά στον λαό της πατρίδας μας. Ο ΕΛΑΣ ήταν Λαϊκός Στρατός, το ένοπλο τμήμα του λαού μας και ιδρύθηκε με απόφαση του τιμημένου ΚΚΕ», αναφέρει μεταξύ άλλων η Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και ΔΣΕ, στην ανακοίνωσή της για την ίδρυση του ΕΛΑΣ και προσθέτει:

«Το ΚΚΕ, οι κομμουνιστές, οι αγωνίστριες και αγωνιστές της Εθνικής μας Αντίστασης είμαστε περήφανοι για τους ηρωικούς αγώνες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ στη συνέχεια, που το ΚΚΕ ήταν ο εμπνευστής, οργανωτής, καθοδηγητής και έδωσε χιλιάδες από τα καλύτερα παιδιά του στον αγώνα για την απελευθέρωση της χώρας από τον φασίστα κατακτητή αλλά και στην πάλη για μια Ελλάδα του λαού μας χωρίς εκμεταλλευτές.

Από τους μεγαλειώδεις αγώνες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ - ακριβή παρακαταθήκη για τον λαό και τη νεολαία μας - σήμερα εμπνεόμαστε και αντλούμε δύναμη και πείρα για την οργάνωση των σημερινών και αυριανών αγώνων του λαού μας ενάντια στις βάρβαρες αντιλαϊκές πολιτικές και τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Με τα διδάγματα εκείνων των αγώνων συνεχίζουμε με το λαϊκό - εργατικό κίνημα μέχρι την ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού, όπου μπορεί και θα ικανοποιηθούν όλα τα λαϊκά κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα των εργαζομένων και της νεολαίας μας.

Ζήτω τα 80 χρόνια του ΕΛΑΣ! Δόξα και τιμή στους αγωνιστές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, στους ηρωικούς μαχητές του ΔΣΕ που έγραψαν το Επος της Εθνικής μας Αντίστασης και της τρίχρονης εποποιίας του ΔΣΕ!».