«Ο τελευταίος μεγάλος ιστορικός τόπος της Αττικής, μέγιστης σημασίας στην παγκόσμια Ιστορία, συστηματικώς καταστρέφεται. Η αλλαγή του ονόματός του είναι ζήτημα χρόνου». Με αυτά τα λόγια «αποχαιρέτησε» ο γενικός γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας και ακαδημαϊκός, Βασίλης Πετράκος, τον Μαραθώνα, κατά την ομιλία του στην ετήσια γενική συνέλευση της Εταιρείας τον περασμένο Μάη.

Αν και η συνέλευση είχε θέμα της τον απολογισμό της Εταιρείας για το 2001, ο οποίος ήταν πλούσιος σε ανασκαφικό, εκδοτικό και άλλο έργο, ωστόσο η αναφορά στο Μαραθώνα μονοπώλησε το ενδιαφέρον, εκτός των άλλων και λόγω του ότι, ως γνωστόν, η Εταιρεία πρωτοστάτησε στον αγώνα για την υπεράσπιση του σημαντικότατου αυτού ιστορικού τόπου.

Ο Β. Πετράκος άσκησε κριτική στους επιστημονικούς φορείς της χώρας για τη σιωπή τους απέναντι στην καταστροφή του Μαραθώνα για την κατασκευή του «ολυμπιακού» κωπηλατοδρομίου, καταλήγοντας: «Παρά την έντονη επιστημονική αντίσταση λίγων Ελλήνων, ο Μαραθώνας, η τελευταία μαρτυρία των Περσικών Πολέμων στην Αττική, χάθηκε, όπως προηγουμένως χάθηκαν η Σαλαμίνα και η Ψυττάλεια».

Στην ομιλία του δεν άφησε ασχολίαστη και την «ενοποίηση» των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, για την οποία είπε πως «αποτελεί άλλη όψη του ίδιου "πνεύματος". Πνεύμα το οποίο χρησιμοποιεί τα μνημεία της Αθήνας για χρήσεις ξένες προς αυτά, όπως τα πλαστικά "προπύλαια" στο Παναθηναϊκό Στάδιο, η "πασαρέλα" για επίδειξη μόδας με φόντο το Πανεπιστήμιο Αθήνας και ο "εξευτελισμός των μνημείων της Ακρόπολης" για το "μιλένιουμ"».

Ωστόσο, η Εταιρεία έχει να επιδείξει, παράλληλα, αξιόλογο έργο για το 2001. Ο ομιλητής παρουσίασε τις ανασκαφές που η Εταιρεία διενεργεί στους παρακάτω χώρους: Ραμνούντας, Τσέπι Μαραθώνα, Ακρόπολη Βραυρώνας, Σκάλα Ωρωπού, Μυκήνες, Ιερό Απόλλωνος Μαλεάτα στην Επίδαυρο, Καλλιθέα Πατρών, Μεσσήνη, Ικλαινα Μεσσηνίας, Θέρμος, Καλυδών, Φιλιππιάδα, Δωδώνη, Μινώα Αμοργού, Ακρωτήρι Θήρας, Αρχάνες. Επίσης διεξήγαγε εργασίες συντήρησης και μελέτης μνημείων στους χώρους: Ζάκρο, Σύμη Βιάννου, Λέχαιον, Αμφίπολη.

Στο φρούριο του Ραμνούντα αποκαλύφθηκαν κτίρια (πιθανόν κατοικίες) και μεταξύ των ευρημάτων αξιοσημείωτα είναι τα παρακάτω: ανδρική κεφαλή του 5ου αι. π.Χ. Το κάτω μισό μικρής καθήμενης Κυβέλης. Μικρός κορμός Ασκληπιού ή Αμφιαράου. Μαρμάρινη πλίνθος με επιγραφή που μνημονεύει τη δεύτερη στρατηγία του στρατηγού Ευξιθέου Φιλοξενίδου Κηφισιέως. Στήλη στην οποία σώζεται ψήφισμα (χρονολογείται μετά το 229 π.Χ.) προς τιμήν του στρατηγού της παραλίας Αισχρίωνος Αμφικλέους Φυλασίου κ.ά.

Στο πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στο Τσέπι Μαραθώνα ανασκάφηκε μεγάλο μέρος του τύμβου που είχε αποκαλύψει ο Σπύρος Μαρινάτος. Στην περιφέρεια του νεκροταφείου επισημάνθηκαν τάφοι, καθώς και οστά.

Στη Βραυρώνα καθαρίστηκε αναλημματικός τοίχος που είχε επισημανθεί ήδη από το 1956 και τώρα αποκαλύφθηκαν τα λείψανά του. Εχει μήκος 168 μ. και πάχος περίπου ένα μέτρο. Αποκαλύφθηκαν επίσης θραύσματα αγγείων.

Συνεχίστηκε η ανασκαφή στη Σκάλα Ωρωπού και συγκεκριμένα στο μεγάλο ορθογώνιο περίβολο που χαρακτηρίζεται ως στρατόπεδο. Διαπιστώθηκε η ύπαρξη επτά επάλληλων ανασκαφικών στρωμάτων ή φάσεων που καλύπτουν έναν αιώνα, από τα μέσα 8ου έως τα μέσα 7ου αι. π.Χ. Στην έκταση αυτή αποκαλύφθηκαν πολλά οικοδομήματα και τμήματα περιβόλων. Το παλιότερο από αυτά χρονολογείται στα μέσα του 8ου αι. π.Χ. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κτίσματα, αλλά για θραύσματα πρωτογεωμετρικών και γεωμετρικών αγγείων, κάρβουνα και οστά που μαρτυρούν την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Στις Μυκήνες επεκτάθηκε η ανασκαφή της λεγόμενης οικίας Πέτσα. Τα ευρήματα μαρτυρούν ότι ο χώρος εγκαταλείφθηκε πλήρως στα τέλη του 13ου αι. π.Χ. Μεταξύ άλλων βρέθηκαν σπαράγματα τοιχογραφιών και τμήμα αμφορέα με επιγραφή Γραμμικής Β, η οποία, κατά τον ανασκαφέα, αποδίδει το όνομα του ιδιοκτήτη του αγγείου ή εκείνου για τον οποίο προοριζόταν.

Συνεχίστηκε η ανακατασκευή του μεγάλου βωμού του ιερού του Απόλλωνα Μαλεάτα στην Επίδαυρο. Επίσης έγιναν προπαρασκευαστικές εργασίες για την αποκατάσταση του αναλήμματος της ελληνιστικής εποχής.

Στο μυκηναϊκό νεκροταφείο της Καλλιθέας Πατρών εντοπίστηκαν θαλαμοειδείς τάφοι. Ωστόσο, «τεχνικές και νομικές δυσχέρειες» δεν επέτρεψαν τη συνέχιση της έρευνας.

Η έρευνα στην αρχαία Μεσσήνη επικεντρώθηκε στο προσκήνιο του θεάτρου, στο οποίο εξακριβώθηκε όλη η κατασκευή των ρωμαϊκών χρόνων. Μεταξύ άλλων εξακριβώθηκε ότι στον τοίχο του προσκηνίου υπάρχουν τρεις κόγχες, οι οποίες στήριζαν από δύο αγάλματα. Στα βάθρα των αγαλμάτων βρέθηκε χαραγμένο ψήφισμα, από το οποίο προκύπτει ότι τα αγάλματα ανήκαν στην Κλαυδία Φροντείνη, μητέρα του Τιβέριου Κλαύδιου Σαιθίδα Κοιλιανού και στον εγγονό της Τιβέριο Κλαύδιο Φροντείνο Ι.

Επίσης αποκαλύφθηκε μεγάλο τμήμα του δυτικού κλίτους της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, νότια του θεάτρου της Μεσσήνης. Από τα ευρήματα προκύπτει ότι η βασιλική χτίστηκε στη θέση ιερού Σαράπιδος και Ισιδας που μαρτυρείται από τον Παυσανία.

Ενδιαφέρον είναι το εύρημα που αποκαλύφθηκε σε συγκρότημα δωματίων των ρωμαϊκών χρόνων: σε ένα από αυτά, κάτω από τα κεραμίδια της πεσμένης στέγης βρέθηκε ο σκελετός μεγάλης καφέ αρκούδας. Δεν έχει διαπιστωθεί ο λόγος και ο τρόπος της παρουσίας του ζώου στο δωμάτιο.

Στην Ικλαινα Μεσσηνία συνεχίστηκε η επιφανειακή έρευνα. Βρέθηκαν θραύσματα αγγείων και τρεις λίθινες λεπίδες, μάλλον παλαιολιθικές.

Στον Θέρμο, κάτω από το ναό του Απόλλωνα, ανακαλύφθηκε χάλκινο ειδώλιο έφιππου άνδρα της υπογεωμετρικής εποχής. Επίσης βρέθηκαν σιδερένιες πίσω άκρες δοράτων και σιδερένια αιχμή δόρατος.

Στην αρχαία Καλυδώνα έγινε τοπογράφηση του τείχους της αρχαίας πόλης και των ορατών αρχαίων οικοδομικών λειψάνων, γεωμαγνητική επισκόπηση με την οποία επισημάνθηκαν πολλά κτίρια της ακρόπολης και καθαρισμός των παλαιότερων μνημείων. Συνεχίστηκε επίσης η ανασκαφή του βουλευτηρίου που είχε αποκαλυφθεί το 1960 από τον Ευθύμιο Μαστροκώστα.

Στη μονή Παντάνασσας Φιλιππιάδας βρέθηκαν αρχιτεκτονικά γλυπτά και μέλη, ενώ συνεχίστηκαν οι εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης.

Στη Δωδώνη συνεχίστηκε η έρευνα του ιερού. Η ανασκαφή περιορίστηκε σε τμήμα του διαδρόμου που χωρίζει το βόρειο από το νότιο τμήμα. Οπως διαπιστώθηκε, ο τοίχος θεμελιώθηκε στο στρώμα που δημιουργήθηκε μετά την καταστροφή της Δωδώνης το 167 π.Χ από τους Ρωμαίους.

Στη Μινώα Αμοργού ολοκληρώθηκε η αποκάλυψη μεγάλου αναλήμματος δυτικά του ΝΑ προμαχώνα και συγκεκριμενοποιήθηκε η χρονολόγηση του παλαιότερου τμήματός του στην πρωτογεωμετρική και γεωμετρική εποχή, ενώ υπάρχουν και μετασκευές που φτάνουν μέχρι τις αρχές της ελληνιστικής εποχής. Η νέα έρευνα στο σπήλαιο της ακρόπολης της Μινώας έδειξε ότι η χρήση του άρχισε από την προϊστορική εποχή και συνεχίστηκε χωρίς διακοπή μέχρι τα ύστερα χρόνια.

Στο Ακρωτήρι της Θήρας ολοκληρώθηκε η ανασκαφή για τη θεμελίωση του νέου στεγάστρου. Τα ευρήματα δείχνουν ότι στο τέλος της πρωτοκυκλαδικής περιόδου οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου κατήργησαν το νεκροταφείο των θαλαμοειδών τάφων γιατί χρειάζονταν χώρο για την επέκταση του οικισμού τους. Για να είναι σταθερά τα σπίτια πάνω από τους κενούς τάφους, αυτοί γέμισαν με πέτρες και χώμα. Προκύπτει επίσης πως οι κάτοικοι, συνηθισμένοι από τους σεισμούς, φρόντιζαν να διασώζουν τα χρήσιμα σκεύη και έπιπλα για το νέο σπίτι, το οποίο το έχτιζαν με τα υλικά του γκρεμισμένου. Μεταξύ των πολλών και ενδιαφερόντων κερμαμικών αγγείων που συντηρήθηκαν είναι και ένα χάλκινο αγγείο στο οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα το περίβλημα της λαβής του από χόρτο για να είναι πιο ανώδυνη η μεταφορά του. Επίσης συνεχίστηκε και η συντήρηση των διάσημων τοιχογραφιών του Ακρωτηρίου.

Στις Αρχάνες συνεχίστηκε η έρευνα του ανακτορικού κτιρίου. Βρέθηκαν 29 πίθοι και 145 αγγεία τακτικά τοποθετημένα. Μερικά ήταν κλεισμένα με πηλό και σφραγισμένα με δαχτυλίδι. Επιβεβαιώθηκε ότι αιτία της καταστροφής του κτιρίου ήταν σεισμός, τον οποίο ακολούθησε πυρκαγιά. Η θερμοκρασία που αναπτύχθηκε ήταν τουλάχιστον 1.000 βαθμοί και η φωτιά «βοηθήθηκε» από τα εύφλεκτα υλικά που υπήρχαν στο χώρο, όπως το λάδι. Στους πίθους υπάρχουν ακόμη ίχνη ασβεστοποιημένων υφασμάτων.