Το 1964 ξεδιπλώθηκε μια έντονη κινητικότητα στο Κυπριακό. Η χρησιμοποίησή της Κύπρου ως «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» από τους Εγγλέζους και κυρίως από τους Αμερικανούς για τα συμφέροντά τους στη Μέση Ανατολή, (τα πετρέλαια ήταν μόνιμος στόχος, και ταυτόχρονα η «πολιορκία» της ΕΣΣΔ), έβαζαν επί τάπητος την υπόθεση «διχοτόμηση - διπλή ένωση», για την οποία φαίνεται ότι δεν είχε αντίρρηση ούτε η τότε κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου και του Γ.Παπανδρέου στην Ελλάδα. Τα ιμπεριαλιστικά κράτη, ΗΠΑ και Βρετανία, μετά τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου έβαλαν μπροστά αυτό το σχέδιό τους. Μετά την αποτυχημένη συνάντηση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζόνσον στις 24 Ιούνη, αναλαμβάνει (με τη σύμφωνη γνώμη της ελληνικής κυβέρνησης) ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντιν Ατσεσον να εκπονήσει σχέδιο για τη λύση του Κυπριακού σε συνεννόηση με τον ΟΗΕ και τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας.

Ο Ατσεσον πηγαίνει στις 5 Ιούλη στη Γενεύη (την οποία χρησιμοποιεί ως «στρατηγείο»), έχοντας διαμορφώσει δύο εναλλακτικά διχοτομικά σχέδια. Με βάση αυτά, αρχίζει μυστικές επαφές με τους ενδιαφερόμενους. Το πρώτο εκχωρεί τη χερσόνησο της Καρπασίας στους Τούρκους, για να γίνει μια αχανής τουρκική στρατιωτική βάση με δυνάμεις στρατού, ναυτικού και αεροπορίας, ενώ επιπρόσθετα εκχωρεί και αυτόνομα τουρκικά καντόνια στον ελληνικό τομέα του νησιού. Ο ελληνοκυπριακός τομέας, σε αντάλλαγμα, θα ενωθεί με την Ελλάδα. Στη δεύτερη εκδοχή του το σχέδιο Ατσεσον αναφέρει για «εκμίσθωση» της Καρπασίας στην Τουρκία για 50 χρόνια και μειώνει κάπως την έκταση του τουρκικού τομέα.

Η τουρκική κυβέρνηση απορρίπτει το δεύτερο σχέδιο και αποδέχεται το πρώτο. Αντίθετα, η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει το πρώτο και αντιμετωπίζει πολύ ευνοϊκά το δεύτερο. «Μας προσφέρουν μια πολυκατοικία έναντι αντιπαροχής ενός διαμερίσματος», συνήθιζε να λέει για το σχέδιο αυτό ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Ο Μακάριος, ανήσυχος για τα τεκταινόμενα στη Γενεύη, χωρίς την παρουσία εκπροσώπου της κυπριακής κυβέρνησης, έρχεται στην Ελλάδα και συναντάται με τον Γ. Παπανδρέου στην Αθήνα. Στις 30 Ιούλη δηλώνει: «Αυτόκλητοι μεσολαβηταί ανέπτυξαν προσφάτως εις τα παρασκήνια της Γενεύης έντονον δραστηριότητα προς εκτροχιασμόν του Κυπριακού εκ της ακολουθητέας γραμμής... Οι αυτόκλητοι αυτοί μεσολαβηταί ως καλώς γνωρίζω επεξεργάστηκαν απαράδεκτα σχέδια λύσεως του Κυπριακού...».

Οι λαοί της Κύπρου και της Ελλάδας συνέχιζαν να παραμένουν στο σκοτάδι, σχετικά μ' αυτά τα σχέδια. Στις 15 Αυγούστου 1964, όμως, διαρρέεται μέσω του Τύπου το «σχέδιο Ατσεσον». Η αποκάλυψη του σχεδίου προκαλεί την έντονη αγανάκτηση του ελληνικού λαού. Μπροστά στην πραγματικότητα που μπορούσε να διαμορφώσει λαϊκή οργή, και κάτω από την πίεσή της, η κυβέρνηση Παπανδρέου υποχρεώνεται να αναδιπλωθεί σχετικά με τα «σχέδια Ατσεσον». Βεβαίως, η πορεία του Κυπριακού στη συνέχεια είναι πλέον γνωστή. Οι Αμερικανοί έκαναν καλά τη δουλιά τους, με μοχλό τη στρατιωτική χούντα των Απριλιανών του '67 στην Ελλάδα, το πραξικόπημα που αυτοί έκαναν στην Κύπρο και την τουρκική εισβολή, έτσι ώστε σήμερα η διχοτόμηση-ΝΑΤΟποίηση να βρίσκεται προ των πυλών.