Δύο από τις μεγαλύτερες αμερικανικές επιχειρήσεις, η «Φορντ» και η «Τζένεραλ Μότορς», ανακοίνωσαν την περασμένη βδομάδα ότι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στα συνταξιοδοτικά τους ταμεία. Χιλιάδες εργαζόμενοι, που είχαν «επενδύσει» τις ασφαλιστικές τους εισφορές στα «εταιρικά ταμεία συνταξιοδότησης», πληροφορήθηκαν ότι κινδυνεύουν να χάσουν τις συντάξεις τους. Και δεν είναι μόνον αυτοί...

Τον περασμένο μήνα, ο γνωστός χρηματοπιστωτικός οίκος «Credit Suisse First Boston» ολοκλήρωσε μια έρευνα σε 360 μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις που έχουν δικά τους συνταξιοδοτικά προγράμματα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα «εταιρικά ταμεία» μπορούν να καλύψουν μόνον το 80% των υποχρεώσεών τους απέναντι στους εργαζόμενους. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος της χρονιάς οι υποχρεώσεις των ταμείων ανέρχονται σε 1,15 τρισεκατομμύρια δολάρια ενώ το ενεργητικό τους δε θα ξεπεράσει τα 900 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η κρίση της αμερικανικής οικονομίας, που εκδηλώνεται με τα χαρακτηριστικά της επίμονης και βαθιάς ύφεσης, φαίνεται ότι συμπαρασύρει στη δίνη της και το ιδιωτικοποιημένο ασφαλιστικό σύστημα, ξεκινώντας από το συνταξιοδοτικό τομέα. Εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι βρίσκονται μπροστά στο φάσμα μιας ολοκληρωτικής καταστροφής. Δεν κινδυνεύουν να χάσουν μόνον τη δουλιά τους, αλλά και τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα.

Για 12.000 εργαζόμενους, της περιβόητης ενεργειακής εταιρίας «Enron», που κατέρρευσε μέσα σε έναν ορυμαγδό οικονομικών και πολιτικών σκανδάλων, τα παραπάνω δε συνιστούν απλό κίνδυνο, είναι η σκληρή πραγματικότητα.

Οι εργαζόμενοι αυτοί συμμετείχαν στο «εταιρικό πρόγραμμα συνταξιοδότησης», το γνωστό ως «σχέδιο 401(k)». Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, οι εργαζόμενοι εμπιστεύονταν τις ασφαλιστικές τους εισφορές στην «Enron», η διοίκηση της οποίας υποσχόταν την «αξιοποίησή» τους και την παροχή μιας ικανοποιητικής σύνταξης, όταν θα ερχόταν η ώρα της συνταξιοδότησης. Τα αποθεματικά αυτού του ταμείου υπολογίζονταν σε 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Οταν άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα, η διοίκηση της «Enron» αποφάσισε με τα λεφτά του ταμείου να στηρίξει τη μετοχή της εταιρίας, επενδύοντας σ' αυτήν πάνω από 600 εκατομμύρια δολάρια. Οταν λοιπόν η «Enron» κατέρρευσε, μαζί με τη μετοχή της κατέρρευσε και το «εταιρικό συνταξιοδοτικό ταμείο» της.

Περίπου τα μισά από τα «εταιρικά συνταξιοδοτικά προγράμματα» των ΗΠΑ - με αποθεματικά μεγαλύτερα των 5 δισ. δολαρίων - επενδύουν σήμερα περισσότερο από το 25% των περιουσιακών τους στοιχείων στη μετοχή της εταιρίας τους. Παρομοίως το ένα στα τέσσερα επιχειρηματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα των ΗΠΑ, με αποθεματικά μεγαλύτερα των 10 δισ. δολαρίων, επενδύει περισσότερο από το 50% των κεφαλαίων που συγκεντρώνονται από τις εργασιακές εισφορές στη δική του μετοχή, ενώ ένα στα δέκα επενδύει περισσότερο από το 75% στην ιδία μετοχή.

Υπ' αυτές τις συνθήκες, και καθώς η οικονομική κρίση συνεχίζεται, προσλαμβάνοντας μεγάλες διαστάσεις, η σύνδεση της συνταξιοδότησης των εργαζομένων με την τύχη της επιχείρησης στην οποία εργάζονται προκαλεί μια εφιαλτική προοπτική. Αυτή η προοπτική ενεργοποίησε ακόμη και τον ΟΟΣΑ, ο οποίος με επείγουσα εγκύκλιό του καλεί τα κράτη-μέλη του να υιοθετήσουν αυστηρότερους κανόνες, που θα καθιστούν τους συνταξιοδοτικούς φορείς αποκλειστικά υπεύθυνους για τις αποφάσεις τους. Ο ΟΟΣΑ προτείνει το ποσοστό των εταιρικών μετοχών που επενδύονται σε συνταξιοδοτικά προγράμματα να μην υπερβαίνει το 10%. Πρόκειται, όμως, για απλή σύσταση και τίποτα παραπάνω.

Παρά το γεγονός ότι το ιδιωτικό συνταξιοδοτικό σύστημα απειλείται με πλήρη κατάρρευση στις ΗΠΑ, οι ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ενωσης επιμένουν να θεωρούν το «αμερικανικό μοντέλο» συνταξιοδότησης ιδανικό για τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και οι Σύνοδοι Κορυφής έχουν κατ' επανάληψη αναφερθεί στο μοντέλο των «εταιρικών συνταξιοδοτικών συστημάτων» ως πρότυπο για τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις.