Σε μεγάλο λαϊκό πρόβλημα εξελίσσεται η δεινή οικονομική κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει οι δήμοι της χώρας. Τα άδεια ταμεία στην πράξη σημαίνουν μειωμένες υπηρεσίες και έργα προς τους δημότες ή νέα φορολογία. Κατά συνέπεια, δε μιλάμε για ένα απλό διαχειριστικό οικονομικό πρόβλημα, αλλά για ένα ζήτημα με σημαντικές προεκτάσεις στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής του δημότη, η οποία από την υποβάθμιση οδεύει στην ανυπαρξία. Οι δημότες στερούνται μιας σειράς υπηρεσιών που έχουν ήδη πληρώσει μέσα από τη φορολογία του εισοδήματός τους ή καλούνται να τις ξαναπληρώσουν με πρόσθετη φορολογία, στην οποία οδηγούνται οι δήμοι για να αντεπεξέλθουν.

Την ίδια ώρα, η ενημέρωση που έχουν από τις Δημοτικές Αρχές για το οικονομικό αδιέξοδο είναι από ελλιπής έως ανύπαρκτη. Το ανώτατο συλλογικό όργανο των δήμων της χώρας, η Κεντρική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας έχει επιλέξει ως δρόμο για λύση στο πρόβλημα τη συνάντηση (στις 30 Ιούλη), με τον πρωθυπουργό και όχι τη μαζική διεκδίκηση με τους δημότες όσων δικαιούνται.

Χαρακτηριστικά σημειώνουμε ότι κάθε δημότης δικαιούται αναδρομικά τουλάχιστον 240.000 δραχμές σε έργα και υπηρεσίες. Το ποσό αυτό προκύπτει από το σύνολο των θεσμοθετημένων υπέρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πόρων, που έχουν κλέψει αυθαίρετα οι κυβερνήσεις από το 1990 μέχρι και σήμερα. Ο δημότης δικαιούται δωρεάν και αναβαθμισμένες κοινωνικές υπηρεσίες, που δεν έχει.

Αντίθετα, καλείται να πληρώσει για μια σειρά από αρμοδιότητες, κοινωνικού περιεχομένου, όπως παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί, ΚΑΠΗ, φύλαξη στα σχολεία, Βοήθεια στο Σπίτι, Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, γήπεδα, αθλητικοί χώροι, που μετέφερε υποχρεωτικά οι κεντρική διοίκηση στους δήμους, χωρίς όμως τους αντίστοιχους πόρους. Αλλά και για τις υπηρεσίες που παραδοσιακά είναι ανταποδοτικές, όπως για παράδειγμα η καθαριότητα, ο δημότης πληρώνει αυξημένα τέλη, που πολλές φορές διοχετεύονται και για την κάλυψη άλλων αναγκών πέρα από την παροχή της καθεαυτής ανταποδοτικής υπηρεσίας. Αυτό συμβαίνει, γιατί η κρατική επιχορήγηση προς τους δήμους είναι σημαντικά μειωμένη, φτάνει μόλις στο 2,74% επί του συνόλου του κρατικού προϋπολογισμού.

Η τραγική οικονομική κατάσταση των δήμων δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Είναι συνέπεια της ασκούμενης πολιτικής όλα αυτά τα χρόνια με στόχο την ενσωμάτωση του θεσμού στο σύστημα. Ο στόχος αυτός «θωρακίζεται» και με το νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, με τον οποίο διαμορφώνεται το θεσμικό εκείνο πλαίσιο, ώστε η ΤΑ να λειτουργεί ως απλός διοικητικός μηχανισμός που εκτελεί τις κεντρικές αποφάσεις, απογυμνωμένος από τα λαϊκά χαρακτηριστικά του.

Η κυβέρνηση, στο όνομα της αποτελεσματικότητας, δηλαδή της μείωσης του κόστους των κοινωνικών δράσεων, μεθοδεύει το δραστικό περιορισμό της κρατικής επιχορήγησης που εισπράττουν οι δήμοι - δηλαδή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) - και τους ωθεί στη συνεργασία με το ιδιωτικό κεφάλαιο, στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και στην επιβολή της ανταποδοτικότητας για κάθε υπηρεσία που παρέχει. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται και η παροχή στους δήμους της δυνατότητας να επιβάλλουν και να εισπράττουν φόρους. Η κρατική επιχορήγηση που θα λαμβάνει κάθε δήμος θα είναι ανάλογη της φοροδοτικής του ικανότητας. Επίσης, προωθείται η άσκηση αρμοδιοτήτων των Δήμων από τις Συμπολιτείες (διαδημοτικές συνεργασίες που θα ασκούν υπερτοπικές αρμοδιότητες), τις οποίες θα διοικούν μάνατζερ που θα συντονίζουν τους δημάρχους των δήμων που τις αποτελούν. Με λίγα λόγια, τα χρήματα που πληρώνουν οι δημότες θα τα διαχειρίζονται κάποιοι που δεν τους έχουν εκλέξει, οπότε απομακρύνεται και η όποια δυνατότητα είχαν να επηρεάζουν τις αποφάσεις των αιρετών οργάνων.

Συμπερασματικά, η ΤΑ χρησιμοποιείται σαν μέσο διοχέτευσης και εφαρμογής της αντιλαϊκής πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων και της πρόσθετης φορολογίας, αλλά και σαν όργανο διαμόρφωσης συνειδήσεων υποταγής σε αυτή την πολιτική. Ετσι επιτυγχάνεται και η μεταφορά του πολιτικού κόστους των αντιλαϊκών επιλογών στην ΤΑ και η απορρόφηση των λαϊκών αντιδράσεων σε αυτό το επίπεδο εξουσίας. Μάλιστα, προκειμένου να ασκείται απρόσκοπτα η πολιτική αυτή από τους δήμους, η κυβέρνηση προωθεί τον προληπτικό έλεγχο της οικονομικής λειτουργίας των δήμων, ο οποίος θα ασκείται από τις αρχές του 2004 από το ελεγκτικό Συνέδριο.

Η συνάντηση με τον πρωθυπουργό στις 30 Ιούλη (και το Υπουργικό Συμβούλιο που ακολουθεί) και τα «ψίχουλα» που ενδεχομένως μοιράσει προεκλογικά, είναι προφανές ότι δε λύνουν το πρόβλημα. Οι αιρετοί πρέπει να διεκδικήσουν μόνιμες λύσεις σε όφελος των δημοτών τους.