Η ιστορική επιστήμη, επιστήμη κατ' εξοχήν καθοδηγητική στη βάση της εξαγωγής των σωστών ιστορικών συμπερασμάτων, αποτελούσε και αποτελεί συν τοις άλλοις και οδηγό για δράση. Ας εντρυφήσουμε μέσα από τα αυθεντικά κείμενα στον κόσμο του 1821, με δεδομένη την οικονομία χώρου, για να γνωρίσουμε τους τότε προσγειωμένους ρεαλιστές της εποχής, των οποίων οι σημερινοί απόγονοι τους μοιάζουν καταπληκτικά αλλά και τους αγωνιστές που μεθυσμένοι με το κρασί του '21 λευτέρωσαν την πατρίδα.

«Γελώ και μη θέλων, οσάκις συλλογισθώ ότι τους νυν ονομαζομένους και νομιζομένους άρχοντας των Γραικών προσφυέστατα ήθελε τις συγκρίνει με τα πολλά εκείνα τετράποδα, όσα βλέπομεν εις τας αυλάς των μακελείων τρεφόμενα. Λακτίζονται, δάκνονται, τρώγονται συναλλήλως, έως να φτάσει εκάστου η φοβερά της σφαγής ώρα και τότε ο Σουλτάν χασάπης παραδίδει άκριτον και ανεξέταστον εις του δημίου τας χείρας τον υψηλότατον άρχοντα διά να τον πληροφορήσει με την ακάταμάχητον απόδειξιν της μαχαίρας ότι δεν ήτο πλην ουτιδανόν και κτηνώδες ανδράποδον».

«Χιλιάδες εργάζονται για να τρέφουν τους λίγους τσιφλικάδες. Μερικοί τύραννοι βυζαίνουν από ολόκληρες επαρχίες τον όγκο των δουλευτάδων της γης. Στους δυστυχισμένους αγρότες αφήνουν μόνο ένα μερτικό όσο για να ζουν τ' άλλο το τρώνε τ' αφεντικά».

«Οι Ρωμιοί έχουν τους μεγαλύτερους εχθρούς ανάμεσά τους. Αυτοί είναι οι Κοτζαμπάσηδες, από ρωμαίικη γενιά που ενώ κάνουν τούμπες μπροστά στον Τούρκο, φορολογούν με τον πιο σκληρό τρόπο εκείνους που έπρεπε να αγαπούν και να παρηγορούν... Η εκφυλισμένη αυτή γενιά έχει όλα τα ελαττώματα των σκλάβων. Μέσα στις εκκλησίες κάθονται σε στασίδια κοντά στο δεσποτικό και σαν τους φαρισαίους τους αρέσει να εξαγοράζουν την πρωτοκαθεδρία, αδιαφορώντας για την ευτυχία των συγχωριανών τους. Κάτω από το μαχαίρι των Τούρκων ο Ρωμιός είναι σκλάβος. Κάτω όμως από την εξουσία των συγχωριανών του (κοτζαμπάσηδων), γδύνεται ολότελα και είναι εκατό φορές πιο δυστυχισμένος».

«Αυτοί οι άρχοντες είναι σωρός οκνηρών ανδρών όπου ζουν με μίαν ιδέαν... ότι το αίμα των είναι από βασιλικάς γενεάς της Κωνσταντινουπόλεως παλαιάς και με αυτήν την ιδέαν απατούν τους χωρικούς και τρώγουν τον ιδρώτα τους».

«Οι κοτζαμπάσηδες ή προύχοντες δεν ήσαν λαοπρόβλητοι καθώς τινές γράφουσι και λέγουσι. Αλλ' ήσαν ένα σώμα ενωμένον διά του μεταξύ τους συμφέροντος. Ούτοι ενήργουν ως υπηρέται των ορέξεων των Τούρκων και το επάγγελμα αυτό ήτο ο πόρος της απαλλαγής των από τα βάρη και τις φορολογίες. Η ευζωία ήτο ομοία με εκείνην των Τούρκων και μόνο κατά το όνομα διέφερεν. Αντί να τον λέγουν Χασάνην τον έλεγαν Γιάννη και αντί να πηγαίνει εις τζαμί, επήγαινεν εις εκκλησίαν...».

«Αφού σκοτώσουμε τους Τούρκους σε ποιον θα παραδοθούμε; Ποιον θα έχουμε ανώτερο; Ο ραγιάς μόλις πάρει τα όπλα δε θα μας ακούει και δε θα μας σέβεται και θα πέσουμε στα χέρια εκείνων, που μέχρι χθες δεν μπορούσαν να κρατήσουν το πιρούνι».

«Πού πολεμοφόδια; Πού όπλα; Πού χρήματα πολυάριθμα; Πού στρατός πεπαιδευμένος; Πού στόλος εφοδιασμένος; Οποίον αρχηγόν έχομεν; Υπάρχουν βάσιμες υποσχέσεις πως θα συντρέξει κάποια ξένη δύναμη»;

Μετά τις μη ικανοποιητικές απαντήσεις του Παπαφλέσα κατά τη γνώμη των προκρίτων και των δεσποτάδων που είχαν μαζευτεί εκεί αποφασίστηκε από τους ίδιους να αναβληθεί η επανάσταση και Ο Παπαφλέσας να κλειστεί σε μοναστήρι.

Α. Μαυροκορδάτος. Σχέδιο αναφοράς συνταγμένο από τον ίδιο που απεστάλη στην Αγγλία το 1825. Μνημείο ραγιαδισμού και ξενόδουλης υποτέλειας.

«Το ελληνικόν έθνος δυνάμει της παρούσης πράξεως θέτει εκουσίως την ιεράν παρακαταθήκην της αυτού ελευθερίας, εθνικής ανεξαρτησίας και της πολιτικής αυτού υπάρξεως υπό τη μοναδικήν υπεράσπισην της Μ. Βρετανίας».

Η άλλη όχθη, της προδομένης κλεφτουριάς και των αγωνιστών.

ΘεόδωροςΚολοκοτρώνηςπροςτονΙμπραήμτηςΑιγύπτου:

«Οχι τα κλαριά να μας κάψεις, όχι τα δέντρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, μόνο πέτρα πάνω στην πέτρα να μη μείνει, εμείς δεν προσκυνούμεν. Τι τα δέντρα αν τα κόψεις και τα κάψεις, τη γη δε θέλει τη σηκώσεις και η ίδια η γη που τα έθρεψε μένει δική μας και τα ματακάνει, Μόνον ένας Ελληνας να μείνει, πάντα θα πολεμούμε, και μην ελπίζεις πως τη γη μας θα την κάμεις δική σου, βγάλτο από το νου σου».

«Πρέπει να ξέρετε πως αυτά έχει ο πόλεμος. Θα πέσουν κεφάλια, θα χαλάσουν σπίτια, θα καούν χωριά, θα κλάψουν πολλές μανάδες. Μα τι να γίνει; Η ελευθερία δεν μπορεί να παρθεί με τα ψέματα. Ούτε μπορούμε να πάρουμε μ' ένα ρεσάλτο τα κάστρα της Τουρκιάς. Θα πολεμήσουμε, θα πεινάσουμε, θα ψειριάσουμε, θα σκοτωθούμε, μα στο τέλος θα νικήσουμε...»

«Ο κόσμος μας έλεγε τρελούς. Ημείς αν δεν είμεθα τρελοί, δεν εκάμναμεν την επανάστασιν διατί εθέλαμεν συλλογισθεί πρώτον διά πολεμοφόδια, καβαλαρία μας πυροβολικό μας πυριτοθήκες μας, τα μαγαζιά μας, ηθέλαμεν λογαριάσει τη δύναμη την εδική μας, την τουρκική δύναμη. Τώρα οπού ενικήσαμε οπού ετελειώσαμεν καλά τον πόλεμόν μας μακαριζόμεθα, επαινόμεθα. Αν δεν ευτυχούσαμεν, ηθέλαμεν τρώγει κατάρες αναθέματα».

Στρατηγός Μακρυγιάννης, απάντηση σε παρατήρηση του Δεριγνύ.

«... Κι αν είμαστε ολίγοι εις το πλήθος του Μπραΐμη, παρηγοριόμαστε μ' έναν τρόπο, ότι η τύχη μας έχει εμάς τους Ελληνες, πάντοτε ολίγους. Οτι αρχή και τέλος παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν. Και όταν κάνουν αυτήνη την απόφασιν, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν. Η θέση όπου είμαστε σήμερα εδώ είναι τοιαύτη. Και θα ιδούμεν την τύχη μας οι αδύνατοι με τους δυνατούς».

«Ισως τέλος πάντων προσμένετε να μας δώσει την ελευθερίαν κανένας από τους αλλογενείς δυνάστας; Ω θεέ μου! Εως πότε ω Ελληνες να πλανώμεθα τόσον αστοχάστως; Διατί να μη στρέψωμεν και μίαν φοράν τους οφθαλμούς μας εις τα απελθόντα διά να καταλάβωμεν ευκολότερα και τα μέλλοντα; Ποίος αγνοεί ότι κύριος στοχασμός των αλλογενών δυναστών είναι εις το να προσπαθήσουν να κάμουν το ίδιον τους όφελος με τη ζημίαν των άλλων; Και ποίος στοχαστικός άνθρωπος ημπορεί να πιστεύσει ότι όποιος από τους αλλογενείς δυνάστας ήθελε κατατροπώσει τον Οθωμανόν ήθελε μας αφήσει ελεύθερους; Ω απάτη επιζήμιος Διατί αδελφοί μου να θέλωμεν να αλλάξουμε κύριον όταν μόνοι μας ημπορούμε να απελευθερωθούμε; Νομίζετε ότι είναι ελαφρότερος ο Ζυγός μιας ξένης δυναστείας; Δε στοχάζεστε ότι πάλι ζυγός είναι»;

Πηγές:

Ι. Κορδάτου: «Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης».

Συμπόσιο του ΚΜΕ: «Η επανάσταση του '21».

Δ. Φωτιάδη: «Η ελληνική επανάσταση του '21».

Τ. Βουρνά: «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, 1821-1909»