Σε «βιομηχανία» με ετήσιο τζίρο τουλάχιστον έξι δισ. δολαρίων έχει αναδειχτεί η υπόθεση νόμιμης και λαθραίας μετανάστευσης εκατομμυρίων εργαζομένων, που σήμερα εκτιμάται πως σχηματίζει μία στρατιά περί τα 150.000.000 άτομα ανά τον κόσμο. Σε μελέτη, που βασίστηκε σε πλήθος ερευνών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας και βγήκε στο φως της δημοσιότητας πριν μερικές μέρες με τον τίτλο «Εργαζόμενοι δίχως σύνορα - Η επίδραση της παγκοσμιοποίησης στην παγκόσμια μετανάστευση», επισημαίνεται μεταξύ άλλων πως η επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων, σε πλήθος χωρών ανά τον κόσμο, έχει προκαλέσει μέσα σε τρεις δεκαετίες διπλασιασμό του αριθμού των εργαζομένων που αναζητούν καλύτερη τύχη εκτός των συνόρων της χώρας τους. Εκτιμάται δε ως σχεδόν βέβαιο πως για όσο καιρό διαρκέσει η «θύελλα» της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης», τα νούμερα αυτά θα διογκωθούν ακόμη περισσότερο.

Οπως παρατηρεί ο συντάκτης της παραπάνω μελέτης, Πίτερ Στάλκερ, η αύξηση της μετανάστευσης εργατών θα διαρκέσει πολλά χρόνια «έως ότου υπάρξει κάποια οικονομική ισοτιμία». Το φαινόμενο αυτό θα γνωρίσει έξαρση, όπως υποστηρίζει ο Στάλκερ, ακόμη και σε αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν αρχίσει να ευημερούν. Γι' αυτό προβλέπεται πως οι πολίτες αυτών των χωρών θα συνεχίσουν να μεταναστεύουν για αρκετά ακόμη χρόνια, τουλάχιστον έως ότου αναπτυχθεί στις πατρίδες τους μία αίσθηση οικονομικής ασφάλειας. Οπως αναφέρει ενδεικτικά, «αυτός είναι και ένας απ' τους λόγους που οι Νοτιοκορεάτες εργαζόμενοι, για παράδειγμα, θα συνεχίσουν να αναζητούν δουλιά στο εξωτερικό ακόμη και σε μια περίοδο που η οικονομία της χώρας τους εμφανίζεται να διέρχεται φάση ανάπτυξης».

Η αυξανόμενη τάση διόγκωσης αυτής της πανστρατιάς μεταναστών είναι μία υπόθεση που προσκρούει στη στυγνή μεταναστευτική πολιτική που εφαρμόζουν τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις πλούσιων χωρών, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση εκείνην της Γερμανίας. Αυτά όσον αφορά στην περίπτωση αλλοδαπών εργατών με ελάχιστα εφόδια και παντελή έλλειψη τεχνογνωσίας. Αντίθετα, τα τελευταία λίγα χρόνια, οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, εμφανίζονται πρόθυμες να αυξήσουν τον αριθμό των αδειών εργασίας μόνον σε εργαζόμενους που ανήκουν στις επαγγελματικές τάξεις εξειδικευμένων επιστημόνων και ιδιαίτερα όσων έχουν να επιδείξουν δεινές ικανότητες στην πληροφορική.

Ενα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της έρευνας αναφέρει πως οι μειωμένες (σε σχέση με το παρελθόν) τιμές στη μετακίνηση και η αυξημένη ταχύτητα των μέσων μαζικής μεταφοράς και επικοινωνίας έχουν αλλάξει το χαρακτήρα της μετανάστευσης, προσδίδοντάς της μία μάλλον προσωρινή τάση. Εως το 1990, το κόστος αερομεταφοράς ανά ενάμισι χιλιόμετρο είχε μειωθεί κατά 20% σε σχέση με τα ανάλογα κόμιστρα προ 60 χρόνων. Από το 1930 έως το 1996, το κόστος μίας τρίλεπτης τηλεφωνικής επικοινωνίας Λονδίνο-Νέα Υόρκη έπεσε στο ένα δολάριο από τα 300... Σύμφωνα με τον Στάλκερ, «αυτές οι αλλαγές είχαν αποτέλεσμα να κάνουν τη μετακίνηση προς ξένες χώρες μία λιγότερο δαπανηρή και τραυματική εμπειρία. Ως εκ τούτου, η μετανάστευση όχι μόνον αυξήθηκε αλλά έγινε ακόμη πιο περίπλοκη και σε αρκετές περιπτώσεις αντιφατική».

Σύμφωνα με την έρευνα του Στάλκερ και τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας, οι μεγάλες διαφορές στους μισθούς που καταγράφονται σε διάφορες χώρες δίνουν στους εργαζόμενους ένα από τα κυριότερα κίνητρα μετανάστευσης. Σύμφωνα με χαρακτηριστική μελέτη της στατιστικής υπηρεσίας των ΗΠΑ, το 1996 παράνομοι Μεξικανοί μετανάστες εργάτες, που αμείβονταν στη χώρα τους με 31 δολάρια εβδομαδιαίως, για την ίδια δουλιά στις ΗΠΑ αμείβονταν με 278 δολάρια τη βδομάδα. Την ίδια χρονιά, Ινδοί μετανάστες στην Αυστραλία έβγαζαν εκατονταπλάσιες αποδοχές, όπου το κατώτερο ωρομίσθιο κυμαίνεται σε 15 δολάρια.

Ευνόητο, αλλά όπως αποδεικνύεται και από στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας του ΟΗΕ, η «ταρίφα» ποικίλλει ανάλογα με τον προορισμό του λαθρομετανάστη... Για παράδειγμα, ένας λαθρομετανάστης από το Μαρόκο θα πρέπει να δώσει κάπου 500 δολάρια προκειμένου να φθάσει διά θαλάσσης στην Ισπανία. Η πρόσβαση από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προς δυσμάς... κοστίζει πολύ παραπάνω, ξεπερνώντας ακόμη και τα 5.000 δολάρια. Ενα πιο «οργανωμένο σαφάρι» διακίνησης λαθρομεταναστών από τη Νοτιοανατολική Ασία προς τις ΗΠΑ, που περιλαμβάνει μεταφορά και πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα, αναφέρεται πως μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και τις 30.000 δολάρια κατά άτομο. Αλλοι Ασιάτες, που αδυνατούν να καταβάλουν στους δουλέμπορους τόσο υψηλά «κόμιστρα», επιλέγουν επισφαλέστερους τρόπους διαφυγής στο εξωτερικό, ρισκάροντας ακόμη και την ίδια τους τη ζωή.

Σε ορισμένες χώρες, οι ξένοι μετανάστες αναπληρώνουν θέσεις εργασίας συναδέλφων τους που αναγκάστηκαν να αναζητήσουν και να διεκδικήσουν καλύτερη θέση στο εξωτερικό! Για παράδειγμα, το 1996, χιλιάδες οικοδόμοι από τη Βιρμανία προσλήφθηκαν στην Ταϊλάνδη για να βοηθήσουν στην κατασκευή ενός σταδίου που θα φιλοξενούσε τους Ασιατικούς Αγώνες. Ο λόγος ήταν ότι πολλοί από τους ντόπιους εργαζόμενους είχαν μεταναστεύσει στην Ταϊβάν για να κατασκευάσουν σιδηροδρομικές σήραγγες έχοντας εξασφαλίσει υψηλότερες αμοιβές...

Κάθε ήπειρος έχει και τις δικές της «χώρες της επαγγελίας». Για παράδειγμα, η υπ' αριθμόν ένα «χώρα επαγγελίας» στη λεγόμενη μαύρη ήπειρο είναι η Νότια Αφρική. Η χώρα αυτή, ιδιαίτερα μετά το τέλος του ρατσιστικού καθεστώτος, με το απαρτχάιντ, συγκεντρώνει τις περισσότερες προτιμήσεις εργατών από Μοζαμβίκη, Ζιμπάμπουε και Λεσότο.

Στη Νότια Αμερική, πάλι, μία από τις συνηθέστερες επιλογές (λαθρο)μεταναστών είναι η Αργεντινή, στην οποία καταφεύγουν εργαζόμενοι από το Περού, τη Βολιβία και την Παραγουάη.

Αλλο ένα σημαντικό στοιχείο της έρευνας δείχνει πως πολλές χώρες έγιναν ταυτόχρονα αποστολείς και αποδέκτες μετανάστευσης.

Μία ανάλυση του ΠΟΕ πάνω στη μετανάστευση δείχνει πως αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των «χωρών επαγγελίας». Σε μία περίοδο από το 1970 έως το 1990, ο αριθμός των χωρών που αναδείχτηκαν σε μεγάλους αποδέκτες μετανάστευσης αυξήθηκε από 39 σε 67. Μέσα στο ίδιο διάστημα, ο αριθμός των χωρών που αναδείχτηκαν σε χώρες «εξαγωγής» εργατικού δυναμικού αυξήθηκε από 29 σε 55. Επίσης, στην περίοδο 1970-'90, ο αριθμός των χωρών που δέχονταν αλλά και εξήγαν μετανάστες τετραπλασιάστηκε, αφού από 4 έφθασαν τις 15.

Στην Ευρώπη το 1993, το 15 έως 30% των λαθρομεταναστών είχε χρησιμοποιήσει τις «υπηρεσίες» παράνομων γραφείων ή μηχανισμών διακίνησης εργατών. Στην περίπτωση των αιτήσεων για χορήγηση ασύλου, το ποσοστό ήταν ακόμη μεγαλύτερο, κυμαινόμενο στο 20 έως 40%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τομέας στον οποίο βρίσκουν δουλιά οι μετανάστες. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών κάνει αγροτικές δουλιές. Στο Βέλγιο και την Ολλανδία οι μετανάστες απασχολούνται στην εξαγωγή και επεξεργασία μεταλλευμάτων. Σε Δανία, Γερμανία, Αυστραλία και Καναδά, ο τομέας της μεταποίησης και βιομηχανίας απορροφά τους περισσότερους μετανάστες. Στη Γαλλία και το Λουξεμβούργο είναι ο τομέας της οικοδομής και των πολιτικών μηχανικών, ενώ στη Μ. Βρετανία οι περισσότεροι μετανάστες απασχολούνται στον τομέα της παροχής υπηρεσιών.

«Κυνηγοί κεφαλών» και διεθνή κέντρα πλαστογράφων...

Σε μεγάλο τροχό της «βιομηχανίας» λαθρομετανάστευσης αναδεικνύονται τα παράνομα και νόμιμα ιδιωτικά «γραφεία εύρεσης εργασίας». Πρόκειται για έναν μηχανισμό με διάρκεια ζωής λίγες δεκαετίες, ο οποίος δε θα είχε κανέναν λόγο ύπαρξης εάν οι κυβερνήσεις προωθούσαν την αντιμετώπιση της ανεργίας και τη βελτίωση - αντί ραγδαία επιδείνωση...- των εργασιακών σχέσεων.

Γι' αυτούς τους λόγους εξηγείται, για παράδειγμα, το γιατί καθημερινά, στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας του Μπαγκλαντές, Ντάκα, εκατοντάδες εργάτες συνωστίζονται σε ουρές για να ταξιδέψουν στη Μαλαισία ή στις χώρες του Περσικού Κόλπου. Ελπίζουν πως τα αδρά ποσά που έχουν καταβάλει στα ιδιωτικά γραφεία εύρεσης εργασίας, στους λεγόμενους «κυνηγούς κεφαλών», θα τους εξασφαλίσουν την πολυπόθητη θέση εργασίας. Για να περάσουν στην άλλη πλευρά των συνόρων, έχουν χρυσοπληρώσει τέτοια γραφεία για υπηρεσίες όπως ψευδή πιστοποιητικά και φόρμες εργασίας που να «μαρτυρούν», τρόπον τινά, την πρόσληψη ή απασχόλησή τους στην αλλοδαπή...

Κάπου αλλού, στις Φιλιππίνες, υπάρχουν εργάτες που καταβάλλουν έως και 4.600 δολάρια σ' αυτούς τους «κυνηγούς κεφαλών» προκειμένου να εξασφαλίσουν μία θέση δουλιάς στην Ιαπωνία ή 3.800 για την Ταϊβάν. Ενας Ουκρανός, για παράδειγμα, που βρήκε δουλιά στην Τσεχία μέσω ενός τέτοιου «γραφείου εύρεσης εργασίας», έπρεπε να καταβάλει στους ιδιότυπους «προστάτες» όχι λιγότερο από 2,5 δολάρια για κάθε ώρα δουλιάς!

Δεν είναι, όμως, μόνον τα νόμιμα και παράνομα ιδιωτικά γραφεία εύρεσης εργασίας, που εκμεταλλεύονται την πολιτική καταρράκωσης των εργασιακών σχέσεων που επιχειρούν να προωθήσουν δεκάδες κυβερνήσεις. Σε κάθε μέρος του πλανήτη, και για διάφορους λόγους, αδιαφανείς μηχανισμοί εντός και εκτός του πλαισίου της κρατικής μηχανής ξεφυτρώνουν σαν τα κεφάλια της μυθικής Λερναίας Υδρας. Τα παράνομα κέντρα μαζικής παραγωγής πλαστογραφημένων εντύπων αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση εκείνη της Ταϊλάνδης. Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, η Μπανγκόνγκ έχει αναδειχτεί σε... διεθνές κέντρο παραγωγής πλαστογραφημένων διαβατηρίων και ταξιδιωτικών εντύπων. Σύμφωνα μ' αυτά τα στοιχεία, στα κέντρα πλαστογράφησης της Μπανγκόνγκ μπορεί κανείς να αποκτήσει σε ελάχιστο χρόνο κορεατικό ή γιαπωνέζικο διαβατήριο έναντι 2.000 δολαρίων.