Στον προσυνεδριακό διάλογο, ας μου επιτραπεί η απόπειρα σχολιασμού των ανατροπών. Γιατί πιστεύω, πως η φώτιση των αιτιών βοηθάει να αποφευχθούν επαναλήψεις και βλαβερά πρότυπα.

Η απάντηση και η συσχέτιση στα αίτια που με τόση άνεση ανέτρεψαν τον οικοδομούμενο σοσιαλισμό θα βοηθήσουν στην προσπάθεια όλων των τμημάτων του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.

Η ατολμία στις επιμέρους αποκαλύψεις δε βοηθάει, ούτε στην απαλλαγή από αρρωστημένα πρότυπα, ούτε στο ξεπέρασμα αγκυλώσεων.

Η νομοτελειακή διαδοχικότητα των κοινωνικών συστημάτων μέχρι την αταξική κοινωνία, πρέπει να είναι δοσμένη για κάθε κομμουνιστή. Οπως και το αδιαπραγμάτευτο σαν πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, ο σοσιαλισμός.

Ο στρατηγικός στόχος είναι δοσμένος από τη σωστή διάγνωση της ιστορικής εξέλιξης, όπως αυτή διατυπώθηκε από την επιστημονικά θεμελιωμένη (από τους Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν) υλιστική κοσμοθεωρία.

Στην κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας που θα οικοδομήσει τη σοσιαλιστική κοινωνία έχουμε δοκιμασμένα πρότυπα. Τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις όπου έγιναν (και δεν είναι λίγες) ανεξάρτητα από τις μετά εξελίξεις. Αρκεί να μην παραπλανόμαστε από εκσυγχρονισμούς και χωρίς να το καταλαβαίνουμε γλιστράμε στους λάκκους της αστικής νομιμότητας.

Στις παραπάνω εξετάσεις που έδωσε το κομμουνιστικό κίνημα πέρασε. Στην οικοδόμηση του καινούριου συστήματος του σοσιαλιστικού γενικά ήρθε μετεξεταστέο. Και στον τομέα αυτό οι όπου γης κομμουνιστές πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα. Να διδαχτούμε από τα λάθη για να μην τα επαναλαμβάνουμε.

Ενα καθεστώς που οικοδομείται είναι συγχρόνως και πρότυπο. Και ακριβώς αυτό τώρα καλούμαστε να ταξινομήσουμε, για να προχωρήσουμε. Κι εδώ είναι που γεννιούνται μια σειρά από ερωτήματα. Και δεν είμαστε μόνοι. Είναι και οι αντίπαλοι που προσπαθούν να καρπωθούν, αποδίδοντας τις ανατροπές σε άτοπο του συστήματος και όχι στις στρεβλώσεις και τις λυσσαλέες προσπάθειές τους. Γνωρίζουν και οι ίδιοι ότι το σύστημά τους γέρασε. Αλλά δεν παραιτούνται. Την παράταση του βίου του υπερασπίζονται. Και έχουν οπλοστάσιο γερό. Δύναμη συνήθειας, μέσων και μηχανισμών. Τέχνη να εκμεταλλεύονται κάθε κακοτοπιά μας.

Τι κατά τη γνώμη μου ήταν αυτό που βοήθησε στην ανατροπή, πέρα από την πολύμορφη προσπάθεια των αντιπάλων.

1) Η μη τήρηση του νομοτελειακού περάσματος από τη μια φάση στην άλλη. Οπως είναι παραδεκτό το κάθε οικονομικοκοινωνικό σύστημα δεν είναι δοσμένο μια κι έξω. Εχει διάφορες φάσεις. Και η κάθε φάση διέπεται από κάποιον βασικό οικονομικό νόμο. Νόμο απόλυτο, που οι υπερβάσεις του τιμωρούνται αυστηρά.

Για παράδειγμα: Ο βασικός οικονομικός νόμος (ΒΟΝ) του προμονοπωλιακού καπιταλισμού είναι το μέσο ποσοστό κέρδους. Στην τωρινή φάση αυτού του συστήματος, δηλαδή στον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό ο ΒΟΝ είναι το ανώτατο καπιταλιστικό κέρδος. Το κέρδος χωρίς όρια. Στη διάρκεια της διαδοχής αυτών των νόμων διαμορφώνεται και η ανάλογη συνείδηση, που δεν πρέπει να παραμελείται.

Δεν είναι δυνατόν στη φάση της Λαϊκής Δημοκρατίας που έχει να λύσει ακόμα και αστικοδημοκρατικά προβλήματα να εφαρμοστεί ο ΒΟΝ του κομμουνισμού. Με το να καταργηθεί η δυνατότητα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αφαιρώντας την ιδιοκτησία από τα βασικά μέσα παραγωγής δε σημαίνει πως οικοδομήθηκε και η κομμουνιστική κοινωνία. Εξίσωση δικαιωμάτων γίνεται. Ικανοτήτων όμως δεν μπορεί να γίνει.

Ωραίος ο Σταχάνοβ, αλλά η συνείδηση ατομική. Η κοινωνική βρίσκεται μακριά ακόμα και από την πρωτοπορία.

2) Το κόμμα που είχε την ευθύνη είχε πάψει να παίζει το ρόλο της συλλογικής προσωπικότητας. Η ηγεσία του κόμματος είχε ξεκόψει από τα κόμμα. Είχε αυτοθεοποιηθεί. Η μικροαστική αλαζονεία την είχε κυριεύσει. Μέχρι ειδικά μαγαζιά είχαν κάνει για να ψωνίζουν οι θεοί ηγέτες. Αυτή είναι η ηθική που πιστεύουμε; Δε νομίζω. Η ανάδειξη των στελεχών δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Η στρεβλή χρήση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού - θέμα που πρέπει να απασχολήσει κι εμάς - υποσκέλιζε τις αναγκαίες διαδικασίες.

Πολλά παραδείγματα για αποφυγή θα μπορούσαν να διατυπωθούν, αλλά θα ξεφύγουν απ ' το ζητούμενο που είναι το συνέδριό μας.

Για το συνέδριό μας.

Τα καλά - και είναι πολλά - κανένας δε θα μπορέσει να μας τα πάρει. Αλλά και τις αδυναμίες μας σε κανέναν έξω από μας δεν μπορούμε να τις φορτώσουμε. Η γενικόλογη τοποθέτηση δε βοηθάει. Η αξιολόγηση με βάση τα εκλογικά αποτελέσματα πιθανά παραπλανά. Λειτουργικά έχω τη γνώμη ότι χρειάζεται να προσέξουμε, κάνουμε κοιλιά. Μιλάμε για στροφή στη βάση και στροφή δε γίνεται ή δε γίνεται όσο χρειάζεται.

Στην ανάδειξη στελεχών είμαστε σαν κυψέλη γέρικου μελισσιού και δε λέγω ηλικιακά.

Είναι παραδεχτό ότι ο έλεγχος είναι αναγκαίος όρος ύπαρξης και δράσης. Προϋπόθεση ελέγχου όμως είναι και ο σωστός καταμερισμός. Δεν μπορεί να γίνει σωστός έλεγχος όταν αναθέτονται πολλές χρεώσεις στα ίδια άτομα. Τότε, εκείνο που πετυχαίνουμε είναι να κάνουμε αντί υπεύθυνα στελέχη, πολυάσχολους χασομέρηδες.

Στο μαζικό χώρο που τον βλέπω ζωτικά αναγκαίο, να φροντίζουμε να φτιάχνουμε στελέχη από το χώρο και μέσα στο χώρο. Να μη βλέπουμε σαν υποβάθμιση του αξιώματος όταν το στέλεχος είναι στην παραγωγή. Οι εργάτες μας βλέπουν περισσότερο συγγενείς όταν και πρακτικά είμαστε μαζί τους. Για τα αξιώματα να φροντίζουμε να μας δέχονται κι όχι να μας ανέχονται.

Αποφασίστηκε και πολύ σωστά από το 15ο Συνέδριο να συγκροτηθεί το Μέτωπο. Να φροντίσουμε να βρισκόμαστε άμεσα εκεί που ζει και δουλεύει ο λαός. Οι λόγοι απ' έξω, όσο καλοί και να 'ναι, δεν πείθουν. Αλλιώς μας νιώθει ο εργάτης όταν σκουπίζουμε πάνω στο λερωμένο μας παντελόνι την ντομάτα και κολατσίζουμε μαζί του κι αλλιώς όταν έξω από την παραγωγική διαδικασία του εκφωνούμε ωραίους λόγους.

Στην καθημερινότητά μας πρέπει πάντα να έχουμε στο νου μας πως: Στην πολιτική οι αρετές δεν αμείβονται, τα λάθη πληρώνονται. Και είμαστε πολιτικά πρόσωπα, όντας μέλη του ΚΚΕ.

Σχετικά με τις θέσεις της ΚΕ. Είναι θέσεις για τέσσερα χρόνια και προορισμένες να υπηρετήσουν το πρόγραμμα. Οι επιμέρους επισημάνσεις δε σημαίνουν και απόρριψη. Αλλωστε για κριτική έγκριση κατεβαίνουν κι όχι για βάφτισμα.

Ελπίζω και πιστεύω πως κάτι καινούριο, κάτι καλό θα βγει από το Συνέδριο. Γι' αυτό και αισιοδοξώ.

Νίκος Καμάκας

Μέλος του Κόμματος