Ζουν μες στην εξαθλίωση. Σε καταλύματα, χωρίς ηλεκτρικό, νερό και τουαλέτες, χωρίς ιατρική περίθαλψη, αποκλεισμένοι από τη μόρφωση και τον πολιτισμό. Ανθρωποι, που έχουν μάθει να ζουν περιθωριοποιημένοι. Δίχως μια στέγη πάνω από το κεφάλι τους, δίχως μόνιμη κατοικία. Αυτοσχέδιες παράγκες, λιμνάζοντα νερά, αρουραίοι και μικρά παιδιά, που έχουν κάνει τους σκουπιδότοπους παιδική χαρά. Αυτή ήταν η εικόνα, που αντικρίσαμε σε επίσκεψή μας στους καταυλισμούς Τσιγγάνων στην περιοχή «Ψάρι» στον Ασπρόπυργο και στη «Ζωοδόχο Πηγή» στην Ελευσίνα.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι Τσιγγάνοι είναι η αβεβαιότητα για το αύριο. Κόντρα στις αντιλήψεις που επικρατούν ότι οι συνεχείς μετακινήσεις αποτελούν πολιτισμικό τους στοιχείο και που «βολεύουν» όλους εκείνους που καλούνται να δώσουν λύση σ' αυτό το μακροχρόνιο πρόβλημα, οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι μια μόνιμη κατοικία θα έβαζε τέρμα σε όλα τους τα βάσανα. Ο Νώντας Γκαϊτατζής, που ζει εδώ και χρόνια στον καταυλισμό της «Ζωοδόχου Πηγής» στην Ελευσίνα με την οικογένειά του, είπε στο «Ρ»: «Κάθε τρεις και λίγο δεχόμαστε απειλές ότι θα μας διώξουν. Και πού να πάμε; Αν μας έδιναν μια έκταση και ξέραμε ότι είναι δική μας, θα προσπαθούσαμε με πολλή δουλιά και θυσίες - όπως όλοι οι άνθρωποι - να χτίσουμε ένα σπίτι να μείνουμε».

Αυτό που διεκδικούν είναι το δικαίωμά τους να ζήσουν όπως όλοι οι άνθρωποι. Να έχουν στέγη, να μορφώνονται, να υπάρχει κρατική μέριμνα για τη διατήρηση του πολιτισμού τους. Δεν επιδιώκουν την γκετοποίηση - όπως πολλοί πιστεύουν - ούτε ανέχονται πλέον τον κοινωνικό αποκλεισμό που βιώνουν. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Παρασκευά Γκαϊτατζή: «Το νάιλον και το κόντρα πλακέ που είναι φτιαγμένα τα σπίτια μας είναι καρκινογόνα και μας προκαλούν και αναπνευστικά προβλήματα. Αλλά τι να κάνουμε; Εμείς θέλουμε ένα σπιτάκι απλό, χτισμένο, να μπορούμε να κάνουμε ένα μπάνιο, να μη ζούμε μέσα στη βρώμα και να μπορούν και τα παιδιά μας να πάνε σχολείο. Εμείς μείναμε αμόρφωτοι. Δε θέλουμε και για τα παιδιά μας το ίδιο. Μια κανονική ζωή επιζητούμε, όχι παράλογα πράγματα».

Εκτός, όμως, από το σοβαρό ζήτημα της μόνιμης κατοικίας, οι κάτοικοι των καταυλισμών καλούνται καθημερινά να βρουν τρόπους υπέρβασης των τεράστιων ελλείψεων. Οι καταυλισμοί δεν έχουν ρεύμα και έτσι χρησιμοποιούν γεννήτριες, με κόστος 10 ευρώ τη μέρα. Δεν υπάρχει ούτε μια βρύση, γεγονός που τους αναγκάζει να κουβαλούν με βρώμικα μπιτόνια καθημερινά νερό και να μένουν άπλυτοι για μέρες. Η έλλειψη αποχέτευσης θέτει την υγεία τους σε μεγάλο κίνδυνο. Ανθρωποι που ζουν σε τέτοιες συνθήκες είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάποια στιγμή στη ζωή τους θα προσβληθούν από ηπατίτιδα A, B, C, ή από κάποια άλλη μολυσματική ασθένεια.

Τα στοιχεία των «Γιατρών του Κόσμου» είναι αποκαλυπτικά: Το 99,6% των Τσιγγάνων έχει νοσήσει από την ηπατίτιδα Α, το 65% από τη Β και 1,8% έχει προσβληθεί από την C. Το 90% των Τσιγγάνων επισκέπτεται το νοσοκομείο μόνο όταν πρόκειται για κάποια επέμβαση, ενώ η παιδική θνησιμότητα είναι πολλαπλάσια από αυτήν του γενικού πληθυσμού. Η μάχη για την επιβίωση έχει γίνει καθημερινή τους υπόθεση...

«Ετσι άθλια, όπως ζούμε, είναι ένα θαύμα το πώς επιβιώνουμε με τόσες αρρώστιες που κυκλοφορούν», μας είπε ο Νώντας Γκαϊτατζής. Και πρόσθεσε: «Δεν ντρεπόμαστε να πούμε ότι είμαστε βρώμικοι. Αυτοί που μας αφήνουν ανεμβολίαστους, ανασφάλιστους, χωρίς νερό και μες στο σκουπιδότοπο θα πρέπει να ντρέπονται! Εδώ δίπλα βρίσκεται το Θριάσιο νοσοκομείο, είναι κατοικημένη περιοχή. Αποτελούμε, δηλαδή, κίνδυνο και για τους άλλους ανθρώπους και παρ' όλ' αυτά δεν τους "καίγεται καρφί"».

Μέχρι σήμερα πολλοί «γαλαζοπράσινοι», που έχουν επισκεφτεί τους καταυλισμούς, επιδίωξαν και επιδιώκουν με υποσχέσεις να τους πουλήσουν ψεύτικες ελπίδες, με σκοπό να υφαρπάξουν την ψήφο τους. Ωστόσο, η διαιώνιση του προβλήματος και η κοροϊδία των αρμοδίων προκαλεί μεγάλη αγανάκτηση.

«Μόνο στις εκλογές μας θυμούνται. Τώρα μας έχουν ξεγράψει όλοι... Μας είχαν υποσχεθεί λυόμενα, ρεύμα, νερό και σχολείο. Τίποτα απ' αυτά δεν είδαμε. Ούτε μια βρύση δε βάλανε, ούτε καν απορριμματοφόρο δεν περνάει από δω. Κοιμόμαστε μες στα σκουπίδια, μαζί με τα ποντίκια! Κι όλα αυτά δυο βήματα από την Αττική Οδό. Εχει φτάσει ο κόμπος στο χτένι, θα κλείσουμε το δρόμο, θα κατέβουμε στη Βουλή να δουν τα χάλια που μας κατάντησαν!», αυτά ήταν τα λόγια του Βασίλη Σαμπάνη, κατοίκου του καταυλισμού στο «Ψάρι» Ασπροπύργου, όταν του ζητήσαμε να περιγράψει την κατάσταση που επικρατεί στον καταυλισμό.