Ενα μάθημα για το πώς εξελίσσεται και, κατά συνέπεια, πώς πρέπει να γίνεται η έρευνα και να γράφεται η ιστορία. Πρόκειται, όπως λέει ο Ενγκελς στην Εισαγωγή, για την «πρώτη προσπάθεια του Μαρξ να εξηγήσει ένα κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας με τον υλιστικό τρόπο αντίληψης, ξεκινώντας απ' τη δοσμένη οικονομική κατάσταση». Η επαναστατική περίοδος της Γαλλίας 1848-49 ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη όσο και τυπική, όχι μόνο γι' αυτήν τη χώρα, αλλά για ολόκληρη την Ευρώπη. Οταν έγραφε το συγκεκριμένο βιβλίο ο Μαρξ, όπως είναι φυσικό, έχει λειψά στοιχεία στη διάθεσή του για τη διαρκώς μεταβαλλόμενη οικονομική κατάσταση και κατά συνέπεια έχει μιαν ιδιαίτερη δυσκολία να αναγάγει τα πολιτικά γεγονότα της περιόδου σε αποτελέσματα αιτιών που είναι σε τελευταία ανάλυση οικονομικά. Γι' αυτό, όπως λέει ο Φ. Ενγκελς, «η υλιστική μέθοδος θα υποχρεωθεί εδώ να περιορίζεται πολύ συχνά στα να ανάγει τις πολιτικές συγκρούσεις στους αγώνες συμφερόντων ανάμεσα στις υπάρχουσες κοινωνικές τάξεις ή ταξικές ομάδες που τις δημιούργησε η οικονομική εξέλιξη, και να δείχνει ότι τα διάφορα πολιτικά κόμματα είναι η λίγο ή πολύ αντίστοιχη πολιτική έκφραση των ίδιων αυτών τάξεων και ταξικών ομάδων». Η εξέλιξη των γεγονότων και η διασταύρωσή τους από τον ίδιο τον συγγραφέα δικαίωσε τα αρχικά συμπεράσματα του Κ. Μαρξ. Το γεγονός, δηλαδή, όπως γράφει ο Φ. Ενγκελς, «ότι η παγκόσμια εμπορική κρίση του 1847 ήταν η καθαυτό μητέρα των επαναστάσεων του Φλεβάρη και του Μάρτη, και ότι η βιομηχανική ευημερία που ξαναγύριζε βαθμιαία από τα μέσα του 1848 και έφτασε στην πλήρη άνθησή της το 1849 και το 1850, ήταν η ζωογόνα δύναμη της ευρωπαϊκής αντίδρασης, που ξαναδυνάμωσε». Αυτό το τελευταίο συμπέρασμα εδραιώθηκε με το πραξικόπημα του Λουδοβίκου Βοναπάρτη στις 2 του Δεκέμβρη 1851 και ο Μαρξ ασχολήθηκε πάλι με την ιστορία της Γαλλίας.

Ενα άλλο δίδαγμα για μας, που κοιτάμε τα γεγονότα αυτής της περιόδου πάνω από ενάμιση αιώνα μετά, είναι πως ο κάθε κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός την περίοδο της γέννησής του και για πολλά χρόνια μετά έχει πισωγυρίσματα, μέχρι να επικρατήσει οριστικά. Ο καπιταλισμός, για παράδειγμα, και η οριστική εξουσία της αστικής τάξης δεν επικράτησε «μια και καλή» μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Η περίοδος, με την οποία καταπιάνεται αυτό το βιβλίο του Κ. Μαρξ, όπως και τα χρόνια που ακολούθησαν αμέσως μετά, είναι ενδεικτική. Αυτά για όλους αυτούς, που το σημερινό πισωγύρισμα του σοσιαλιστικού συστήματος θέλουν να το περάσουν σαν οριστικό και αμετάκλητο και, μάλιστα, κάποιοι «πολύ βιαστικοί» μίλησαν και για «το τέλος της ιστορίας...».

Τα αποσπάσματα που δημοσιεύουμε αφορούν στην περίοδο μετά το χτύπημα της αντίδρασης στις 25 Ιούνη του 1848 μέχρι τα γεγονότα στις 13 Ιούνη του 1849. Σαν αύριο, δηλαδή 156 χρόνια πριν. Αποκαλύπτεται η σύγκρουση της αστικής τάξης με το παλαιότερο καθεστώς, η εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στις μερίδες της αστικής τάξης, η διαρκώς ταλαντευόμενη στάση των μικροαστών και του κόμματός τους, οι επιλογές των αγροτών, οι δυσκολίες των προλεταρίων. Αναδείχνονται ταυτόχρονα ζητήματα, όπως ο ρόλος των Κοινοβουλίων (Εθνοσυνέλευση), των λογής θεσμών (Συντάγματος, διάφορων νόμων κλπ.), οι αξεπέραστες αντιφάσεις του συστήματος από τα πρώτα ακόμα βήματά του...