Η πραγματοποίηση μιας παμβαλκανικής διάσκεψης, μέσα στο 1996, αποτελεί διακηρυγμένο στόχο του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο ήδη έχει ξεκινήσει τη διαδικασία καλλιέργειας αυτής της ιδέας από το περασμένο καλοκαίρι.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ελληνικής διπλωματίας, οι εξελίξεις του περασμένου χρόνου έχουν διαμορφώσει ένα επίπεδο στις σχέσεις της Ελλάδας με κάθε μια από τις βαλκανικές χώρες, που επιτρέπει, αν δεν επιβάλλει, την ανάληψη πρωτοβουλίας από την ελληνική κυβέρνηση για πραγματοποίηση της διάσκεψης. Ωστόσο, τα προβλήματα που πρέπει να ξεπεραστούν για την ευόδωση μιας τέτοιας προσπάθειας είναι πολλά και αφορούν στις ισορροπίες που διαμορφώνονται στο βαλκανικό σύστημα.

Κατ' αρχήν, πρέπει να σημειωθεί πως οι σχέσεις που διατηρεί η Ελλάδα με τους γείτονές της, μπορεί να μην χαρακτηρίζονται από την ένταση των προηγουμένων ετών, είναι, όμως, εξαιρετικά εύθραυστες και ευαίσθητες. Το επίπεδο των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι γνωστό, όπως γνωστή είναι και η δαιδαλώδης πορεία των σχέσεων Αθήνας - Σκοπίων, οι οποίες μόλις στο τέλος του περασμένου χρόνου μπήκαν σε μια τάξη, με δεδομένη την εκκρεμότητα της ονομασίας. Από εκεί και έπειτα, μόνο οι ελληνορουμανικές σχέσεις εμφανίζονται δίχως το παραμικρό σύννεφο.

Ο χρόνος που πέρασε απέδειξε ότι τα προβλήματα στις ελληνοαλβανικές σχέσεις δεν είναι εύκολο να ξεπεραστούν. Η ένταση των τελευταίων ετών με τη σύλληψη και τη δίκη των στελεχών της Ομόνοιας, την επίθεση στο αλβανικό φυλάκιο της Επισκοπής και την εξάρθρωση των παρακρατικών της ΜΑΒΗ, ξεπεράστηκε. Ομως η καχυποψία δεκαετιών καθορίζει ακόμη το επίπεδο των ελληνοαλβανικών σχέσεων.

Η αποτυχία των συνομιλιών, τον περασμένο Σεπτέμβρη, των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών στην Αθήνα, και η αναβολή της προγραμματισμένης επίσκεψης του Ελληνα Προέδρου της Δημοκρατίας στα Τίρανα, περιγράφουν επ' ακριβώς την εύθραυστη κατάσταση. Η αλβανική κυβέρνηση εξακολουθεί να αρνείται την ικανοποίηση του αιτήματος της Αθήνας για την κατάργηση των μειονοτικών ζωνών και το δικαίωμα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε όλη την αλβανική επικράτεια. Η ελληνική κυβέρνηση, ως μοχλό πίεσης, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τους δεκάδες χιλιάδες Αλβανούς λαθρομετανάστες, τους οποίους απειλεί ότι θα επαναπροωθήσει στην Αλβανία, πολλαπλασιάζοντας τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η αλβανική κυβέρνηση.

Παρ' όλα αυτά, τα Τίρανα έχουν επιλέξει και ακολουθούν με σταθερότητα μια πολιτική, που στόχο έχει τον αφελληνισμό των μειονοτικών περιοχών, γιατί θεωρούν πως η ύπαρξη της ελληνικής μειονότητας αποτελεί την υποθήκη των ελληνικών διεκδικήσεων σε βάρος της Νότιας Αλβανίας. Αυτή η αλβανική "ψύχωση", δυστυχώς, καλλιεργήθηκε από την πολιτική που επί δεκαετίες ακολούθησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις.

Σήμερα, με το 80% του οικονομικά ενεργού δυναμικού της ελληνικής μειονότητας να βρίσκεται εγκαταστημένο στην Ελλάδα, τα Τίρανα διαπιστώνουν πως βρίσκονται πολύ κοντά στο στόχο τους και η Αθήνα, απεγνωσμένα, αναζητά τρόπους να αντιστρέψει την κατάσταση. Είναι προφανές πως κάτω από τέτοιες συνθήκες οι ελληνοαλβανικές σχέσεις θα ακροβατούν μεταξύ έντασης και ακινησίας ανάλογα με τη συγκυρία και τα συμφέροντα των ξένων δυνάμεων, ειδικότερα των ΗΠΑ, οι οποίες είναι σε θέση να επηρεάζουν και να χαράζουν την πορεία των σχέσεων των δύο χωρών.

Η περασμένη χρονιά έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο για τις ελληνοβουλγαρικές σχέσεις. Οι δύο χώρες, ξεπερνώντας χρόνια προβλήματα, υπέγραψαν τον περασμένο Δεκέμβρη στη Σόφια συμφωνίες για τη διανομή των νερών του ποταμού Νέστου και για τη διάνοιξη τριών νέων συνοριακών διόδων.Το γεγονός αυτό πιστοποιεί το καλό κλίμα των ελληνοβουλγαρικών σχέσεων, που με επιμέλεια καλλιεργούν οι κυβερνήσεις των δύο χωρών. Ωστόσο, παρά την πρόοδο, δεν πρέπει να μείνει απαρατήρητο, πως η πολιτική κατάσταση στη Βουλγαρία είναι εξαιρετικά ευαίσθητη, γεγονός που αντανακλάται και στις σχέσεις που αναπτύσσει η Σόφια με τους γείτονές της. Οι δύο πόλοι πολιτικής επιρροής στη Σόφια, ο ένας γύρω από την κυβέρνηση και ο άλλος γύρω από την Προεδρία της Δημοκρατίας, περιγράφουν τη λεπτή γραμμή πάνω στην οποία επιχειρεί να ισορροπήσει η εξωτερική πολιτική αυτής της χώρας. Η κυβέρνηση Βίντενοφ προσανατολισμένη προς την Αθήνα και ο Πρόεδρος της χώρας Ζ. Ζέλεφ προσηλωμένος στην Αγκυρα, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα σε όσους επιχειρούν, όπως η ελληνική κυβέρνηση, να προβλέψουν τις κατευθύνσεις και την πορεία της Βουλγαρίας.

Πάρ' όλα αυτά, η ελληνική κυβέρνηση έχει επενδύσει πολλά στις ελληνοβουλγαρικές σχέσεις, καθώς τις θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση για την προώθηση της βαλκανικής πολιτικής της, που απώτερος στόχος της είναι η απομόνωση, όσο αυτό είναι δυνατό, της Αγκυρας. Στις σχέσεις αυτές, άλλωστε, στηρίζεται και η προσπάθεια του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών για την προώθηση της ιδέας της παμβαλκανικής διάσκεψης, η οποία άρχισε να υλοποιείται με τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, στα Γιάννενα, τον περασμένο Αύγουστο.