Το σύνθημα της "ελεύθερης πρόσβασης" ούτε "νέο", ούτε "πρωτότυπο" είναι. Στα επίσημα κείμενα της ΕΕ, η έννοια της "πρόσβασης" έχει αντικαταστατήσει, εντελώς, την έννοια της "μετάβασης" από τη μία εκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη.

Ο λόγος δεν είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί: Οι διακηρύξεις ότι η παιδεία αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα μετατρέπονται σε απροκάλυπτη υιοθέτηση της αιχμής της ατομικής πρόσβασης στη γνώση. Η αρχή ότι η παιδεία αποτελεί κοινωνικό αγαθό, δικαίωμα, προϋποθέτει η εκπαίδευση να παρέχεται οργανωμένα από το κράτος, δωρεάν σε όλους, παίρνοντας υπ' όψιν και σταθμίζοντας τις ανισότητες που γεννά η ταξική προέλευση του καθένα.

Αντίθετα, η τυπική δυνατότητα πρόσβασης είναι στην ουσία βαθιά ανισότιμη, καθώς, όχι μόνο δεν παίρνει υπόψη αυτές τις διαφορές, μα τις μεγεθύνει. Ο καθένας παίρνει τελικά ό,τι μπορεί να αγοράσει.

Ενδεικτική είναι η συνέντευξη στον "Οικονομικό Ταχυδρόμο" της 17/10 του διευθυντή του London School of Economics: "Ας πάρουμε μια χρήσιμη αναλογία από το χώρο των αυτοκινήτων. Μπορείτε να αγοράσετε μια "Ρολς Ρόις" ή ένα "Μίνι Κούπερ". Ελάχιστοι μπορούν να έχουν "Ρολς Ρόις", αρκετοί δεν τη θέλουν και περισσότεροι δεν τη χρειάζονται. Το σημαντικό είναι να υπάρχει η δυνατότητα επιλογής και η ικανοποίηση των διαφορετικών αναγκών".

Είναι φανερό πως οι εργαζόμενοι "δε θέλουν, ούτε χρειάζονται" ποιοτική εκπαίδευση. Γι' αυτό το λόγο και ο εκπρόσωπος της ολιγαρχίας καταλήγει πως η"δωρεάν παιδεία είναι άδικη". Ας "βολευτούν" με την "ελεύθερη επιλογή και πρόσβαση" στη μορφωτική μιζέρια, πληρώνοντας βέβαια τοις μετρητοίς. Και ας καταλήξουν, όπως οι απόφοιτοι των πρώην βρετανικών polytechnics, που μετατράπηκαν σε "πανεπιστήμια" για τους πληβείους, οι οποίοι αποφοιτούν με πρωτοφανείς ελλείψεις στο γραπτό λόγο της μητρικής τους γλώσσας και στις βασικές πράξεις της αριθμητικής (!) (από το ίδιο δημοσίευμα). Και, βέβαια, στα πανεπιστήμια της "ελίτ", η πρόσβαση δεν είναι και τόσο "ελεύθερη": Τη "Ρολς Ρόις" ακόμα και αν τη θέλει δεν μπορεί να την έχει ο οποιοσδήποτε.

Αποκαλυπτικό είναι και το συμπέρασμα του καθηγητή Τσαούση: "Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα, αρθρωμένο με βάση μια ταξικά οργανωμένη κοινωνία, την οποία επιδιώκει να αναπαράγει με μια σειρά από φίλτρα περιορισμού της πρόσβασης και της εκροής, θα τείνει να αντικατασταθεί από ένα ευέλικτο, αρθρωτό και ανοιχτό σύστημα, που θα διευρύνεται, αντί να στενεύει προς τα πάνω, μεταθέτοντας τα φίλτρα σε ολοένα υψηλότερα επίπεδα, όπου, όμως, θα είναι πολύ πιο καθοριστικά".

Η "στρόφιγγα" προς την ουσιαστική γνώση κλείνει από κάτω προς τα πάνω. Και από βαθμίδα σε βαθμίδα και στο εσωτερικό τους. Ο στόχος σταθερός: Η μορφωτική υποβάθμιση των παιδιών του λαού, η συγκέντρωση της γνώσης σε χέρια λίγα, έμπιστα της ολιγαρχίας του πλούτου.

Και, βέβαια, δεν είναι οι εξετάσεις που δημιουργούν τους φραγμούς, αλλά, αντίθετα, και στις εξετάσεις εκφράζεται η βαθιά ταξική φύση του σχολείου σε μια κοινωνία της εκμετάλλευσης. Σήμερα, που ο έλεγχος του μεγάλου κεφαλαίου στο εκπαιδευτικό σύστημα γίνεται ολοένα και ασφυκτικότερος, μεγαλώνουν τα εμπόδια και οι διακρίσεις για τα παιδιά των εργαζομένων.

Οι ταξικοί φραγμοί εκφράζονται πρώτα και κύρια μέσω της υποβάθμισης της δημόσιας παιδείας, ιδιαίτερα της βασικής, με την ιδιωτικοποίηση και την υπονόμευση του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα της και μέσω της συνολικής υποβάθμισης των συνθηκών και του επιπέδου διαβίωσης των εργαζομένων.

Η υποβάθμιση της δημόσιας δωρεάν παιδείας είναι κοινό χαρακτηριστικό από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο και, τελικά, οδηγεί στην πτώση του μορφωτικού επιπέδου της νεολαίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αριθμός των αναλφάβητων νέων αυξάνει (!) την τελευταία δεκαετία, ότι ένα μεγάλο μέρος δεν ολοκληρώνει ούτε την "υποχρεωτική" 9χρονη εκπαίδευση. Η βασική υποχρεωτική δημόσια εκπαίδευση, που σχετίζεται με τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου και με την ειδίκευση που προϋποθέτει στέρεο υπόβαθρο γενικών γνώσεων, αφήνεται συνειδητά στην τύχη της, σαν φυσικό αποτέλεσμα μιας πολιτικής που έχει βάλει στο μάτι ακόμα και τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα των εργαζομένων.

Το σύνθημα για "ελεύθερη πρόσβαση" υπονομεύει τον αγώνα για αναβάθμιση της δημόσιας παιδείας και, στην πράξη, ακυρώνει το αίτημα για αναβάθμιση και κατάκτηση του αυτοτελούς ρόλου της κάθε ξεχωριστής βαθμίδας της εκπαίδευσης (αυτόματα, λ.χ., το αίτημα για ενιαίο λύκειο, όπως το περιγράφουμε και το διεκδικεί το λαϊκό κίνημα, παύει να έχει αξία).

Οι κομμουνιστές θα αποκαλύπτουν καθημερινά το αντιδραστικό αυτό "σύνθημα" και τις επιδιώξεις των φορέων του. Θα οργανώσουν τον αγώνα ενάντια στους ταξικούς φραγμούς, για αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου, κάλυψη των κενών που υπάρχουν, αύξηση των δαπανών.

Γιατί, πάλη ενάντια στους ταξικούς φραγμούς σημαίνει αγώνας ενάντια στην πολύμορφη ιδιωτικοποίηση, αγώνας για ενιαίο σχολείο και λύκειο, που θα διαμορφώνει την κοινωνική προσωπικότητα του μαθητή, θα συνδυάζει τη γενική γνώση με την επαγγελματική εκπαίδευση. Σημαίνει αγώνας ενάντια στη διάσπαση και κατακερματισμό της ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης, στην εισβολή του μεγάλου κεφαλαίου. Σημαίνει πάλη για ενιαία δημόσια και δωρεάν ανώτατη εκπαίδευση.

Μα, πάνω από όλα, σημαίνει αγώνας για μια άλλη κοινωνία, όπου θα βρίσκει νόημα και σκοπό μια πραγματικά λαϊκή παιδεία. Γιατί φραγμοί στα παιδιά του λαού θα πάψουν να υπάρχουν μόνο σε μια κοινωνία της σχεδιασμένης ανάπτυξης, του σοσιαλισμού.

Νίκος ΣΕΡΕΤΑΚΗΣ,μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ