"Να φύγει ο Μομπούτου. Περιμένουμε τον Καμπίλα!", είναι τα λόγια που ακούν οι περισσότεροι ξένοι δημοσιογράφοι, που καταφτάνουν τους τελευταίους μήνες στο Ζαϊρ, έχοντας ως αποστολή να καταγράψουν τα όσα συγκλονιστικά συμβαίνουν αυτή την περίοδο σε μια χώρα τόσο τεράστια όσο μια ευμεγέθης έκταση της Ευρώπης.

Οι περισσότεροι από τους ανταποκριτές έχουν την αίσθηση ότι καταγράφουν νέες σελίδες στην ιστορία της Αφρικής και δεν έχουν άδικο: όλα δείχνουν πως έχει αρχίσει να μετρά το ρολόι της αντίστροφης μέτρησης. Το τέλος εποχής ενός από τους πιο στυγνούς δικτάτορες και υπε-εκμεταλλευτές εκατομμυρίων ανθρώπων του αιώνα που διανύουμε: τον σήμερα 66χρονο Μομπούτου Σεσεσέκο.

Τα τελευταία επεισόδια αυτού του κεφαλαίου της ζαϊρινής ιστορίας, του γεμάτου με ανελέητη βία, δολοπλοκίες, "χάρτινες" συμμαχίες, άπλετο χρήμα και μνημειώδης διαφθορά σε κάθε επίπεδο της κρατικής ζωής παρουσιάζει ιδιαίτερη δράση, ένταση και ενδιαφέρον από τον περασμένο Σεπτέμβρη, οπότε ξεκίνησε η μεγάλη αντεπίθεση του Λόρεντ Καμπίλα ή Λοράντ Καμπιλά από το Ανατολικό Ζαϊρ. Τότε, οι περισσότεροι νόμιζαν ότι επρόκειτο για μια ακόμη ανεπιτυχή και καταδικασμένη εκ των προτέρων τοπική εξέγερση. Σήμερα, η θεωρία αυτή έχει συντριβεί με τον πιο καταφανή τρόπο και με ατράνταχτα επιχειρήματα τα ίδια τα γεγονότα. Ποια; Σε πρώτο επίπεδο μια αλυσίδα κατακτημένων πόλεων (Γκόμα, Καλέμι, Μπουκάβου, Κίντου, Καμάλο, Πουέτο, Κισανγκάνι, Λουμπούτου και τελευταία Λουμπουμπάσι) οι οποίες πλέον μοιάζουν με τον "επιθανάτιο ρόγχο" γύρω από το καθεστώς του δικτάτορα Μομπούτου και των όσων τον υπηρέτησαν.

Οι επελάσεις και επιθέσεις των ανταρτών από το Σεπτέμβριο μέχρι το μήνα που διανύουμε είχαν, λοιπόν, ως αναντίρρητο αποτέλεσμα την κυρίευση του 50% της χώρας και δη την κατάκτηση των πιο προσοδοφόρων και πλούσιων σε ορυκτά και μεταλλεύματα περιοχών. Η επιτυχία αυτού του στόχου θεωρείται σημαντική για την οικονομική χρηματοδότηση του στρατού των ανταρτών, αφού για παράδειγμα η προ ημερών κατάκτηση του Λουμπούμπασι, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του Ζαϊρ, περίφημης για τα ορυχεία χαλκού και κοβαλτίου, αναμένεται να είναι η εξέλιξη - κλειδί που θα ανοίξει ακόμη πιο εύκολα το δρόμο της επέλασης των ανταρτών και την όχι και τόσο μακρινή, ούτε και απίθανη, άνοδό τους στην εξουσία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες διαμαντιών στον κόσμο, η νοτιοαφρικανική "De Beers" ξανάνοιξε τα γραφεία της στην - αδαμαντοφόρα και καταληφθείσα από τους αντάρτες - πόλη Μπούτζι - Μάγι και προχώρησε σε "επιτυχείς", όπως αποκαλέστηκαν, συνομιλίες με τους αντάρτες. Ο νέος διοικητής της πόλης αυτής, ο Γιάγκι Σιτόλο (στέλεχος της ανταρτικής "Εθνικής Συμμαχίας") γνωστοποίησε στους δημοσιογράφους ότι ήδη άρχισε η συγκέντρωση και αξιοποίηση χρημάτων προερχόμενων από τις πωλήσεις διαμαντιών. "Πριν, όλα αυτά τα χρήματα πήγαιναν κατ' ευθείαν στις τσέπες του Μομπούτου, στους συγγενείς και στους στρατηγούς του", υποστηρίζει ο Σιτόλο στην ανταποκρίτρια της εφημερίδας "ΙΝΤΕΠΕΝΤΕΝΤ", Μέρι Μπραντ, η οποία προσθέτει στο ρεπορτάζ της ότι ήταν αυτόπτης μάρτυρας της αξιοποίησης αυτών των ποσών "στην κατασκευή ανύπαρκτων στο παρελθόν δρόμων από τους αντάρτες"...

Αλήθεια, πώς οι αντάρτες του Λόρεντ Καμπίλα κατάφεραν να φτάσουν στο σημερινό σημείο;

"Η αρχή έγινε με τη βοήθεια της Ρουάντα, Μπουρούντι και Ουγκάντα διά της συστράτευσης, όπως είναι γνωστό, των μαχητών Μπανγιαμουλένκε της φυλής των Τούτσι από τη Ρουάντα και το Μπουρούντι στο πλευρό της "Εθνικής Συμμαχίας Δημοκρατικών Δυνάμεων για την Απελευθέρωση του Κονγκό - Ζαϊρ". Μέχρι το τέλος του 1996 οι αντάρτες του Καμπίλα είχαν, με τη βοήθεια των τριών γειτονικών με το Ζαϊρ χωρών, δημιουργήσει μια "ασφαλή" ζώνη επιχειρήσεων στο ανατολικό τμήμα της χώρας", αναφέρει πρόσφατο άρθρο του βρετανικού περιοδικού "Εκόνομιστ". Το "προπύργιο" των ανταρτικών δυνάμεων στο Ανατολικό Ζαϊρ βοήθησε στη θετική, μέχρι τώρα, έκβαση της δράσης τους στο μέτωπο των επιχειρήσεων. Από κει κατέστησαν δυνατές η ανασυγκρότηση των δυνάμεών τους και η αντεπίθεση που έκαναν απέναντι στους πεινασμένους, εξαθλιωμένους άνδρες του Ζαϊρινού στρατού, οι οποίοι από ανάγκη και "συνήθεια" ενδιαφέρονταν περισσότερο για τις λεηλασίες, βιασμούς και φόνους πολιτών παρά για την προάσπιση της - χαμένης προ πολλού - τιμής του δικτάτορα Μομπούτου!

Η συμμετοχή τριών από τις συνολικά εννέα γειτονικές με το Ζαϊρ χώρες ήταν μέχρι πρόσφατα "κοινό μυστικό". Από την περασμένη Τετάρτη, οπότε κυριεύτηκε η μέγιστης στρατηγικής και οικονομικής σημασίας πόλη Λουμπούμπασι, έπαψε να είναι και τυπικά "κοινό μυστικό". Ομως, από τη στιγμή που έγιναν αδιαμφισβήτητες ανταρτικές επιτυχίες στο μέτωπο των μαχών και η προοπτική ανόδου τους στην εξουσία, η στάση ορισμένων γειτόνων έγινε πλέον απροκάλυπτη.

Ενδεικτικές οι δηλώσεις που έκανε την περασμένη Τετάρτη ο Ρουαντέζος υπουργός Αμυνας, Πολ Καγκάμε στη βελγική εφημερίδα "Λε Σουάρ": "Η προέλαση των ανταρτών είναι θετική και για το Ζαϊρ και για τη Ρουάντα, αλλά και για όλη την περιοχή και την αφρικάνικη ήπειρο. Ο λόγος είναι ξεκάθαρος: Πριν, το Ζαϊρ ήταν πρακτικά πηγή αστάθειας για όλους τους γείτονές του. Τουλάχιστον οι μισοί από τους γείτονες του Ζαϊρ επιδοκιμάζουν αυτό που συμβαίνει τώρα. Ο ζαϊρινός λαός χρειάζεται την αλλαγή, όπως και όλη η περιοχή των Μεγάλων Λιμνών". Στην ίδια συνέντευξη, ο Καγκάμε δεν παρέλειψε να προειδοποιήσει τις ΗΠΑ, Γαλλία και Βέλγιο (που έχουν στείλει στρατιώτες στην περιοχή με πρόσχημα την απομάκρυνση των υπηκόων τους που ζουν στο Ζαϊρ), να μην παρέμβουν στη μάχη εξουσίας που δίνεται στην Κινσάσα, τονίζοντας: "Πρέπει να ξέρετε ότι οι χώρες της περιοχής, όπως η Ρουάντα, η Ανγκόλα και η Ζάμπια, δε θα το ανεχθούν αυτό"! Διαφορετική ήταν η αντίδραση άλλων γειτόνων με το Ζαϊρ χωρών, που επιχείρησαν σ' όλη τη διάρκεια της αντεπίθεσης των ανταρτών να κρατήσουν όσο το δυνατόν ουδέτερη στάση.

Η κυβέρνηση της Ζάμπιας, για παράδειγμα, προειδοποίησε τους αντάρτες και τους πρόσφυγες να μείνουν μακριά από τα εδάφη της. "Είμαστε ουδέτεροι και δεν πρόκειται να δώσουμε καταφύγιο στις ένοπλες δυνάμεις που παίρνουν μέρος σ' αυτόν τον πόλεμο", δήλωσε προχτές ο υπουργός Εξωτερικών της Ζάμπια, Λόρενς Σίμπα, με αφορμή ρεπορτάζ εφημερίδων που υποστήριζαν ότι οι εξόριστοι μαχητές "Κατανγκέζε" επανασυγκροτούν τις δυνάμεις τους στη Ζάμπια και στη γειτονική Ανγκόλα, για να υποστηρίξουν την ανταρτική "Εθνική Συμμαχία Δημοκρατικών Δυνάμεων". Ο ίδιος πρόσθεσε πως η κυβέρνησή του έχει ήδη δώσει εντολή σε εκατοντάδες στρατιώτες που βρίσκονται κατά μήκος μιας μεθοριακής περιοχής έκτασης 2.000 χλμ. να είναι σε κατάσταση ετοιμότητας και να απαντήσουν με πυρ σε όποιον από το Ζαϊρ θελήσει να παραβιάσει το έδαφος της Ζάμπιας...

"Θα περιμένω τρεις ημέρες, για να πάρει ο Μομπούτου την απόφαση να διαπραγματευτεί μαζί μας την αποχώρησή του", δήλωσε την περασμένη Πέμπτη ο ηγέτης των ανταρτών Λόρεντ Καμπίλα, μιλώντας στους δημοσιογράφους από το πρώην παλάτι του Μομπούτου στην Γκόμα, που χρησιμοποιείται τώρα ως αρχηγείο των ανταρτών. Οταν ρωτήθηκε, αν η πλευρά του κήρυξε εκεχειρία, ο Καμπίλα απάντησε ότι απλώς διέταξε μια βραχύβια "παύση των εχθροπραξιών και τίποτε περισσότερο". "Ελπίζουμε ότι κάτι σημαντικό θα συμβεί μέσα σε τρεις ημέρες" πρόσθεσε ο ηγέτης των ανταρτών. Να προοιωνίζεται άραγε η πλήρης αποχώρηση του Μομπούτου από την πολιτική σκηνή του Ζαϊρ; Κάτι τέτοιο μάλλον δεν αποκλείεται...

Ο Καμπίλα δήλωσε ότι περιμένει να επικοινωνήσει προσωπικά μαζί του στο τηλέφωνο ο Μομπούτου, για να συζητήσουν την αποχώρησή του από την εξουσία. "Αν αυτό δε συμβεί εντός τριών ημερών θα προελάσουμε σε όλα τα μέτωπα", κατέστησε σαφές ο ηγέτης των ανταρτών, δείχνοντας πως τα λόγια του δεν είναι διόλου "σχήμα λόγου"!

Οι πειθαρχημένες δυνάμεις του Καμπίλα, από κάθε άποψη, είναι συγκριτικά ανώτερες από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Μομπούτου. Ο κυβερνητικός στρατός, ουσιαστικά, έχει προ πολλού τεθεί εκτός μάχης. Οι μόνοι που θα μπορούσαν να προβάλλουν πλέον κάποια πρόσκαιρη αντίσταση είναι οι επίλεκτοι άνδρες της φρουράς του δικτάτορα Μομπούτου.

Οσον αφορά τη λαϊκή υποστήριξη, αυτή φαίνεται να έχει ήδη κερδηθεί, στο μεγαλύτερο μέρος της, από τους αντάρτες της "Εθνικής Συμμαχίας". Οι περισσότεροι πολίτες των ακόμη μη κατακτημένων από τους αντάρτες πόλεων (μεταξύ άλλων και η πρωτεύουσα Κινσάσα!) ανυπομονούν να δουν το τέλος του δικτάτορα, που επί 32 χρόνια κανονίζει τις τύχες τους. "Οποιοσδήποτε μετά τον Μομπούτου θα είναι καλύτερος", δηλώνει χαρακτηριστικά ένας φοιτητής στο πρακτορείο "Ασοσιέιτεντ Πρες", θέλοντας να καταδείξει το ασήκωτο πλέον βάρος της απομύζησης που έχει υποστεί ο ζαϊρινός λαός από τα χέρια του Μομπούτου Σεσεσέκο.

Το να φτάσει τελικά ο Καμπίλα νικητής στην Κινσάσα δεν είναι το πλέον δύσκολο. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η ανασυγκρότηση της ρημαγμένης χώρας μέσω του διορισμού ικανών και αδιάφθορων περιφερειακών κυβερνητών, κατασκευής δημόσιων έργων, νοσοκομείων, σχολείων και υπηρεσιών που θα αναβαθμίσουν το βιοτικό επίπεδο του μέσου Ζαϊρινού πολίτη. Οι προϋποθέσεις γι' αυτά, όπως απέραντες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, εντυπωσιακά αποθέματα ποικιλίας ορυκτού πλούτου και βάσεις για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας υπάρχουν. Εάν καταφέρει να υλοποιήσει αυτά τα βασικά και πρώτιστης ανάγκης έργα, τότε πράγματι το μέλλον γι' αυτή τη χώρα θα μπορέσει να γίνει καλύτερο.

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ