Εχει γίνει επετειακό στο τέλος κάθε χρόνου και στην αρχή του νέου οι κυβερνώντες να βγαίνουν στα ΜΜΕ και να ανακοινώνουν μέτρα με τα οποία θα μειώσουν το κόστος της φαρμακευτικής περίθαλψης, θα λύσουν τα προβλήματα στα νοσοκομεία και τα ασφαλιστικά ταμεία και θα στηρίξουν την εγχώρια φαρμακοβιομηχανία.

Το Δεκέμβρη του 1994 είχαμε το πόρισμα της επιτροπής τιμών που είχε συγκροτήσει το υπουργείο Εμπορίου. Είχαμε εξαγγελίες του διοικητή του ΙΚΑ ότι η εφαρμογή της λίστας θα έφερνε σημαντική ελάφρυνση των ασφαλιστικών ταμείων και μείωση της ασφαλιστικής δαπάνης συνολικά, αφού το ΙΚΑ είναι ομεγαλύτερος πελάτης της φαρμακοβιομηχανίας. Οι κυβερνώντες έλεγαν ότι το 1995 οι δαπάνες για τα φάρμακα θα ήταν στο επίπεδο του 1994. Στην πράξη αυτές αυξήθηκαν κατά 120 δισ. Για το 1996 λένε ότι θα πετύχουν μείωση 100 δισ. σε σχέση με το 1995, αλλά από αστήριχτες εκτιμήσεις χορτάσαμε.

Οι δαπάνες για φαρμακευτική περίθαλψη, όπως και για όλο τον κλάδο των προϊόντων υγείας, σημείωσαν αλματώδη αύξηση την τελευταία εικοσαετία. Σ' ό,τι αφορά το φάρμακο είχαμε μεταξύ 1975 και 1988 αύξηση σε κομμάτια κατά 41% και σε λιανικές τιμές κατά 900%. Από το 1988 μέχρι το 1985 η αύξηση σε κομμάτια ήταν της τάξης του 15% (από 240 εκατομ. σε 275 εκατομ. κομμάτια), ενώ την ίδια περίοδο, οι δαπάνες σε λιανικές τιμές αυξήθηκαν από 129 δισ. σε 580 δισ. (Για καλύτερη εικόνα στην εξέλιξη των τιμών να θυμίσουμε ότι στη δεκαετία του 80 είχαμε σημαντική αύξηση της τιμής του δολαρίου, που επηρεάζει σημαντικά τις τιμές των πρώτων υλών, ενώ στη δεκαετία του 90 η αύξηση ήταν πολύ μικρότερη). Την ίδια περίοδο είχαμε αύξηση των ασφαλισμένων. Ιδιαίτερη αύξηση είχαμε των συνταξιούχων που είναι οι κυριότεροι καταναλωτές φαρμάκων.

Αρα το πρόβλημα της τεράστιας αύξησης των δαπανών για φαρμακευτική περίθαλψη δεν είναι κύρια πρόβλημα υπερκατανάλωσης. Βέβαια υπάρχει το φαινόμενο γιατροί να γράφουν φάρμακα συγκεκριμένων εταιριών, να γράφουν ακριβά φάρμακα αντί για φτηνά ή και να γράφουν επιπλέον φάρμακα. Αυτά τα φαινόμενα της κατευθυνόμενης συνταγογραφίας είναι καταδικαστέα. Το πρόβλημα της πολυφαρμακίας (της κυκλοφορίας της ίδιας ουσίας με πολλά διαφορετικά εμπορικά ονόματα και της άσκοπης και επιζήμιας κυκλοφορίας ουσιών, δήθεν για φάρμακα) είναι υπαρκτό. Είναι όμως κάτι το διαφορετικό από το πρόβλημα της υπερβολικής κατανάλωσης. Λύσεις και προτάσεις για το πρόβλημα της πολυφαρμακίας μπορεί να δώσει το υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές, τον ΕΟΦ και τα ερευνητικά κέντρα και όχι το υπουργείο Εμπορίου. Αλλά αυτό σημαίνει την εφαρμογή μιας άλλης πολιτικής που η σημερινή κυβέρνηση με κανένα τρόπο δεν είναι διατεθειμένη να εφαρμόσει.

Βασική αρχή για τη μείωση της κατανάλωσης των φαρμάκων είναι η πρόληψη, που σημαίνει ότι θα παρθούν μέτρα προστασίας για το περιβάλλον όπου ζει και εργάζεται ο λαός, πολιτική διατροφής, προληπτική ιατρική, κλπ. Αλλά τέτοια μέτρα μόνο σαν ευχολόγια εξαγγέλλονται απ' την κυβέρνηση.

Η κυβέρνηση κρύβει ότι πάρα του ότι το ΙΚΑ εφάρμοσε τη λίστα εδώ και ενάμισι χρόνο, οι δαπάνες αυξήθηκαν. Η ταλαιπωρία των ασφαλισμένων του ΙΚΑ μεγάλωσε, γιατί πρέπει να πηγαίνουνε περισσότερες φορές στο γιατρό. Το αίσθημα της κοινωνικής αδικίας μεγάλωσε αφού ο ασφαλισμένος βλέπει ότι δεν του χορηγούνται ακριβά φάρμακα. Υπάρχουν ακόμα και πολλές περιπτώσεις που πληρώνει εξ ολοκλήρου απ' την τσέπη του το ακριβό φάρμακο που του στερεί η λίστα του ΙΚΑ.

Ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι με βάση τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς θα πετύχει να έχουν τα φάρμακα στην Ελλάδα αντίστοιχες τιμές με τη μικρότερη τιμή που έχει το φάρμακο αυτό σε χώρα της Ευρώπης. Η κυβέρνηση δεν πέτυχε μέχρι τώρα κάτι τέτοιο όχι μόνο με τα εισαγόμενα αλλά και για τα παραγόμενα στην Ελλάδα ιδιοσκευάσματα. Ισχύουν τιμές με μεγάλη απόκλιση ακόμα και για φάρμακα που οι δραστικές ουσίες είναι γνωστές πάνω από 25 χρόνια. Π.χ. Η INDOMETHACIN (αντιφλεγμονώδες - αναλγητικό) κυκλοφορεί σε μορφή jelly 50 gr 1% με τις ακόλουθες λιανικές τιμές (1994) που φαίνονται στον Πίνακα 1.Επίσης στον Πίνακα 1 φαίνονται οι τιμές του ACYCLOVIT, κατά του απλού έρπητα ζωστήρα. (Η μορφή και των τριών εταιριών είναι TABL. 70X400 mg)

Η κυβέρνηση κρύβει απ' το λαό κρίσιμες αποφάσεις που έχουν παρθεί και υλοποιούνται απ' την Ευρωπαϊκή Ενωση για το φάρμακο στα πλαίσια της στήριξης των δυτικοευρωπαϊκών μονοπωλίων, έναντι των ανταγωνιστών τους, κυρίως των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Ετσι:

• Από την 1.1.95 ισχύει η έκδοση άδειας ιδιοσκευάσματος για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης απ' την Ευρωπαϊκή Αρχή Εγκρίσεων που είναι υπεύθυνη τόσο για την άδεια όσο και την τιμή που θα πάρει το ιδιοσκεύασμα. Η αρχή αυτή έχει έδρα το Λονδίνο και το κόστος αδείας για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι 70.000 ECU (21 εκατομ. δρχ).
• Αναγνωρίζεται οποιαδήποτε δαπάνη στις πολυεθνικές ως δαπάνη έρευνας και ανάπτυξης νέων φαρμάκων.
• Στα πλαίσια της ΓΚΑΤΤ προωθήθηκε περισσότερο "η βελτίωση και προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας". Ετσι από το 1998 η προστασία του πρωτότυπου απ' τα αντίγραφα θα είναι 10 αντί για 5 χρόνια και για προϊόντα της βιοτεχνολογίας 15 χρόνια. Αυτό έχει μεγάλη σημασία γιατί απ' τις πωλήσεις φαρμάκων (βλέπε Πίνακα 2) φαίνεται ότι μια σειρά φάρμακα που έχει λήξει η προστασία τους κυριαρχούν στις πωλήσεις.
• Στα πλαίσια μείωσης των κοινωνικών δαπανών του κράτους, στην προκειμένη περίπτωση της μείωσης της δαπάνης για φαρμακευτική περίθαλψη των ασφαλισμένων, πέρα από την εφαρμογή της ποιοτικής και ποσοτικής λίστας προωθείται η λύση των ΜΗΣΥΦΑ (μη υποχρεωτικά συνταγογραφούμενα φάρμακα). Δηλαδή μια σειρά φάρμακα θα μπορεί να τα παίρνει ο ασθενής χωρίς συνταγή γιατρού πληρώνοντας το σύνολο της τιμής τους. Τα φάρμακα αυτά θα επιτρέπεται να διαφημίζονται (ήδη έχει ξεκινήσει αυτό παρ' ότι ο νόμος το απαγορεύει).

Η τιμή για τα ΜΗΣΥΦΑ δε θα ελέγχεται και, ήδη, αυτό εφαρμόζεται σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι φαρμακοβιομήχανοι ελπίζουν να τσεπώσουν απ' αυτή την εξέλιξη γύρω στα 40 δισ. έξτρα κέρδη που για την κυβέρνηση δε θα μετράνε, αφού τα χρήματα αυτά θα τα πληρώσουν οι ασθενείς απ' την τσέπη τους. Το επιχείρημα που προβάλλουν οι βιομήχανοι και η κυβέρνηση για την αναγκαιότητα των ΜΗΣΥΦΑ είναι ότι οι ασθενείς δεν απασχολούν τους γιατρούς για "μικροπροβλήματα" και έτσι θα μειωθούν και οι ουρές στα ιατρεία του ΙΚΑ και οι γιατροί θα έχουν περισσότερο χρόνο να ασχοληθούν με τους "πραγματικά ασθενείς".

Η πρόταση της κυβέρνησης για μείωση του κόστους των φαρμάκων μέσω μειοδοτικών διαγωνισμών δείχνει την πλήρη απόσταση της κυβέρνησης απ' τη θέση των εργαζομένων ότι "το φάρμακο είναι κοινωνικό αγαθό".

Το ΙΚΑ κάνοντας χρήση του νόμου 1965/91 που προβλέπει τη διαφοροποίηση της τιμής μεταξύ πρωτότυπου και αντιγράφων φαρμάκων, προχώρησε σε ελέγχους τιμών ιδιοσκευασμάτων για να μπουν στη λίστα. Υπήρξαν φάρμακα που οι παραγωγοί τους δέχτηκαν να μειωθούν οι τιμές τους μέχρι και 80% για να μείνουν στο ΙΚΑ. Ομως είναι κοροϊδία να μιλάμε για ουσιαστική προσπάθεια συγκράτησης τιμών όταν τον Οκτώβρη - Νοέμβρη του 1994 υπήρξαν ανατιμήσεις μέχρι και 300%. Ενα παράδειγμα είναι το σιρόπι SINECOD της GALENICA. Το σιρόπι 125ml 3,9 mg/5ml είχε σε λιανική τιμή 953 δρχ. (τιμ. 1994) και το σιρόπι 200ml 7,5mg/5ml είχε σε λιανική τιμή 2.721 δρχ. (Δελτίο τιμών 23.11.94)

Στην έκθεση της έκτακτης επιτροπής φαρμάκων (βλέπε Πίνακα 3) αναφέρεται ότι σε τιμολόγια ή προτιμολόγια παρατηρήθηκαν μεγάλες αποκλίσεις τιμών για την ίδια δραστική ύλη. Δραστική ουσία εισήχθη στην Ελλάδα από την εδώ θυγατρική με 5.000 δολ. το κιλό, την ίδια στιγμή μια άλλη ελληνική επιχείρηση έκανε εισαγωγή της ίδιας πρώτης ύλης με 75 δολ. το κιλό (Οικονομικός Ταχυδρόμος 24.11.94).

Αλλά αποκλίσεις δεν υπάρχουν μόνο στις πρώτες ύλες. Στους ισολογισμούς του '92 και '93 παρουσιάζονται αποκλίσεις στα έξοδα διάθεσης σαν ποσοστό των μεικτών κερδών για το '92 από 4,85% (UNI - PHARMA) μέχρι 360 (GENEPHARM) και το '93 8,6% (UNI - PHARMA) μέχρι 640 (ΣΕΡΒΙΕ HELLAS ΕΠΕ).

Ετσι το όλο κύκλωμα του φαρμάκου είναι ουσιαστικά ανεξέλεγκτο. Πέντε μεγάλες επιχειρήσεις δηλώνουν συνολικά ως τζίρο ενός έτους Χ δραχμές. Το ίδιο όμως έτος, σύμφωνα με εκτιμήσεις της (International Medical Service) μιας διεθνούς επιχείρησης που είναι σύμβουλος μάρκετινγκ, υπολογίζεται για τις ίδιες επιχειρήσεις πενταπλάσιος τζίρος.

Αλλά και οι ισολογισμοί των εταιριών (Πίνακας 4) προκαλούν πολλά ερωτηματικά.

Η πλήρης συμμόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής στο φάρμακο προς της επιταγές της ΕΕ, είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη επικράτηση των πολυεθνικών στο χώρο του φαρμάκου. Σήμερα το καθαρά ελληνικό φάρμακο δεν ξεπερνά το 5%. Η κύρια διαφορά του χτες με το σήμερα είναι ότι παλιότερα η παραγωγή γινόταν κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα. Με τη μεταφορά των παραγωγικών δραστηριοτήτων εκτός Ελλάδας, με τις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις είχαμε ριζικές αλλαγές στην παραγωγή. Ετσι από τις 85 παραγωγικές μονάδες που υπήρχαν το 1988, σήμερα έχουμε 45 και το 2000 προβλέπεται να μείνουν οι μισές, αν δεν υπάρξει καμιά παρέμβαση.