"Οι φίλοι μας σύρουν τη χώρα είτε σε συμβιβασμό είτε σε σύγκρουση", όψιμα διαπίστωσε και ταυτόχρονα περιέγραψε την κατάσταση, η οποία έχει διαμορφωθεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με δηλώσεις του την περασμένη Τετάρτη, ο πρόεδρος της Βουλής Απόστολος Κακλαμάνης.

Δυστυχώς, ο πρόεδρος της Βουλής έχει δίκιο, έστω κι αν η δήλωσή του ελάχιστα προσφέρει σ' αυτό που ονομάζουμε "εξωτερική πολιτική" της χώρας. Μπορεί η τοποθέτηση αυτή να προσφέρει κάτι στην υστεροφημία του προέδρου (εγώ από τότε τα έλεγα), μπορεί κάτι να προσφέρει στο εσωτερικό προσυνεδριακό ανακάτεμα στο ΠΑΣΟΚ (ποιος ξέρει τι), όμως η δήλωση αυτή, όπως και άλλες παρόμοιες άλλων στελεχών του κυβερνώντος κόμματος, δεν είναι τίποτε περισσότερο από το άλλοθι για τις επιλογές της κυβέρνησης, οι οποίες οδηγούν τη χώρα σε μια ακόμη διπλωματική ήττα.

Οι "φίλοι", στους οποίους αναφέρεται ο πρόεδρος της Βουλής, είναι αυτοί οι οποίοι κινούν τα νήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και έχουν αναλάβει το έργο της διευθέτησης του "ελληνοτουρκικού προβλήματος", προς όφελος της εύρυθμης λειτουργίας της Νοτιοανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ, μέσα από έναν εφ' όλης της ύλης ελληνοτουρκικό διάλογο. Διάλογος, ο οποίος έχει ήδη ξεκινήσει, έστω κι αν η ελληνική κυβέρνηση ματαίωσε την περασμένη Τρίτη την προγραμματισμένη για τις 3 Ιούνη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών, Θ. Πάγκαλου και Ε. Γκιονενσάι.

Η κυβερνητική κρίση στην Τουρκία και κυρίως το επικείμενο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα δε δημιουργούσαν ευνοϊκές προϋποθέσεις για μια διαδικασία συνομιλιών με απευθείας επαφές σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό, όμως, δε σημαίνει και τη ματαίωση των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Αυτές μπορούν κάλλιστα να εξελίσσονται σε άλλο πλαίσιο, με άλλη διαδικασία, με τον ίδιο, όμως, πάντα στόχο. Την αποσαφήνιση του καθεστώτος στο Αιγαίο.

Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο πολιτικός στόχος της Αγκυρας και όλων όσων βρίσκονται πίσω από την κρίση της Ιμιας τον περασμένο Γενάρη. Και αυτός ο πολιτικός στόχος έχει εν μέρει πραγματοποιηθεί, καθώς από τότε έχει καταγραφεί ο όρος "γκρίζα ζώνη", ο οποίος περιγράφει το τουρκικό αίτημα για επαναδιαπραγμάτευση του καθεστώτος στο Αιγαίο. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που στην πράξη, στην περιοχή της Ιμιας, η πρώτη γκρίζα ζώνη στο Αιγαίο έχει, ήδη, δημιουργηθεί.

Ο ελληνοτουρκικός διάλογος, λοιπόν, ξεκίνησε από το βράδυ της κορύφωσης της κρίσης της Ιμιας τον περασμένο Γενάρη, με την ανάληψη - με κάθε επισημότητα - της διαιτησίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας από την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Από τότε και μέχρι σήμερα, η δραστηριότητα της Ουάσιγκτον αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα για τις εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η Ουάσιγκτον,η οποία υποδέχτηκε μέσα στον προηγούμενο μήνα τον πρωθυπουργό και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Ελλάδας, που συνομίλησε με την ηγεσία της Τουρκίας, που απέστειλε τον αρμόδιο για τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο υφυπουργό της σε Αθήνα και Αγκυρα, έχει εκφράσει σαφέστατα τις θέσεις της: Επείγουσα, συνολική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων.

Με τη θέση αυτή, η αμερικανική διπλωματία με αριστοτεχνικό, όσο και απροκάλυπτο τρόπο, τοποθετείται στα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Και τοποθετείται υπέρ των θέσεων της Αγκυρας.

Κατ' αρχήν, η Ουάσιγκτον σε όλους τους τόνους έχει δηλώσει πως αποδέχεται ότι το καθεστώς του Αιγαίου έχει ανάγκη διευκρινίσεων.Αποδέχεται, δηλαδή, την άποψη της Αγκυρας, ότι νησίδες και βράχοι του Αιγαίου, των οποίων το καθεστώς δεν είναι ξεκαθαρισμένο από Διεθνή Κείμενα, πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο νέων συμφωνιών που θα προκύψουν μέσα από ένα διάλογο.

Η θέση αυτή αποτελεί την ουσία των τουρκικών επιδιώξεων, όπως αυτές εκφράζονται συνεπέστατα από την τουρκική διπλωματία, από την κρίση της Ιμιας και μέχρι σήμερα. Με βάση αυτή την άποψη, η τουρκική διπλωματία διεκδικεί την επέκταση της γκρίζας ζώνης, που ήδη περιλαμβάνει τις νησίδες της Ιμιας και σε άλλα σημεία του Αιγαίου, με στόχο να προκαλέσει μια συζήτηση, η οποία θα διεξαχθεί κάτω από το πρίσμα νέων δεδομένων και θα οδηγήσει σε μια συμφωνία, η οποία ουσιαστικά θα εμφανίζει νέο τοπίο στο Αιγαίο.

Η αμερικανική διπλωματία, ξεπερνώντας τις εκλογικές ανάγκες του Προέδρου Κλίντον, ο οποίος ενόψει των εκλογών πρέπει να λάβει υπόψη του τα περίπου τρία εκατομμύρια Ελληνοαμερικανών και κυρίως την οικονομική τους βοήθεια, έχει βρει τον τρόπο να προωθεί τις τουρκικές απόψεις, καθώς οι απόψεις αυτές εξυπηρετούν καλύτερα τους στρατηγικούς στόχους της Ουάσιγκτον, δίχως να προκαλεί. Το "εύρημα" ονομάζεται Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης στο Αιγαίο.Κύριο συστατικό αυτής της ιδέας αποτελεί η πρόταση να αποφεύγεται η παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων των δύο χωρών στις αμφισβητούμενες περιοχές του Αιγαίου.Τις προτάσεις περί Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης η Ουάσιγκτον τις έχει υποβάλει είτε απευθείας, είτε μέσω του ΝΑΤΟ από τοΜάρτη του 1995. Από την κρίση της Ιμιας και έπειτα, το θέμα αυτό αποτελεί μόνιμη υπενθύμιση σε κάθε ελληνοαμερικανική συζήτηση σε κάθε επίπεδο.

Με τον τρόπο αυτό, η Ουάσιγκτον θέτει στην ελληνική κυβέρνηση, ωμά, το δίλημμα: Είτε, δηλαδή, θα πρέπει να αποδεχτεί μια απευθείας ελληνοτουρκική συζήτηση για το πακέτο των διαφορών, είτε θα πρέπει να αποδεχτεί τις αμερικανικές προτάσεις για την εγκατάσταση ΜΟΕ, οι οποίες προσφέρουν στην Αθήνα τα προσχήματα, για την αποδοχή των γκρίζων περιοχών στο Αιγαίο. Είναι φανερό πως αν η ελληνική κυβέρνηση αποδεχτεί ότι δεν έχει δικαίωμα να αποστείλει το στόλο της σε αμφισβητούμενες περιοχές, αποδέχεται στην πράξη (όπως, ήδη, συμβαίνει στην Ιμια) την ύπαρξη γκρίζων ζωνών.

Το δίλημμα, βέβαια, έχει και τρίτη εκδοχή, αν η Αθήνα δε συμμορφωθεί με ένα από τα δύο ενδεχόμενα: Τη σύγκρουση.

Οι απειλές της Αγκυρας για "αιτία πολέμου", στην περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, απειλές οι οποίες εκτοξεύονται δίχως να προκαλούν την παραμικρή αντίδραση απ' όσους έχουν ορίσει εαυτούς θεματοφύλακες του Διεθνούς Δικαίου και της νομιμότητας, δεν είναι τίποτε περισσότερο από την υπενθύμιση της εκδοχής της σύγκρουσης, σε περίπτωση που η Ελλάδα δεν αποδεχτεί τις "ενδεδειγμένες για τη σταθερότητα της περιοχής" διευθετήσεις που προωθεί η Ουάσιγκτον.

Δ. Μ.