120 χρόνια από τη διάλυση της Α Διεθνούς

Το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα

μπροστά σε νέες προκλήσεις

Στις 15 Ιούλη συμπληρώθηκαν 120 χρόνια από τη διάλυση της Α Διεθνούς, της πρώτης μαζικής διεθνούς οργάνωσης του προλεταριάτου, της πρώτης προσπάθειας συσπείρωσης και ενιαίας δράσης της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης σε παγκόσμια κλίμακα.

Η Α Διεθνής Ενωση Εργατών, με οργανωτές και καθοδηγητές τους Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ενγκελς, ιδρύθηκε στο Λονδίνο στις 28.9.1864. Βασική αρχή της ήταν το "Ιδρυτικό Μανιφέστο" και το καταστατικό που επεξεργάστηκε ο Κ. Μαρξ.

Τι όμως ήταν εκείνο που οδήγησε στη δημιουργία της Διεθνούς και κατά πόσο, τηρώντας τις αναλογίες της κάθε εποχής, εξακολουθεί να υπάρχει η αναγκαιότητα της κοινής δράσης των κομμουνιστών;

Η Α Διεθνής εξέφρασε κατ' αρχάς την αντικειμενική βάση ενότητας της εργατικής τάξης, στη βάση της ουσίας των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο εργάτης και που είναι κοινή, ανεξάρτητα από εθνικά σύνορα και ιστορικές ιδιομορφίες. Η εργατική τάξη σε παγκόσμια κλίμακα έχει το ίδιο συμφέρον, τον ίδιο στόχο - να ανατρέψει το καθεστώς της εκμετάλλευσής της από τις δυνάμεις του κεφαλαίου. Από αυτήν την άποψη ο αγώνας δεν μπορεί να είναι αποσπασμένος σε κάθε χώρα ξεχωριστά, αλλά πρέπει να συντονίζεται, να είναι στη στρατηγική του ενιαίος. Ποιος θα μπορούσε στα σοβαρά να ισχυριστεί πως αυτό που ίσχυε τότε δεν ισχύει και σήμερα;

Με τη δημιουργία της η Α Διεθνής αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να ασχοληθεί και να επεξεργαστεί σοβαρά θεωρητικά ζητήματα προσδιορισμού του εργατικού κινήματος. Τότε οι Μαρξ, Ενγκελς, στηριζόμενοι στους πρωτοπόρους εργάτες, διεξήγαγαν επιτυχή αγώνα ενάντια στους αναρχικούς, σε άλλα οπορτουνιστικά και σεχταριστικά στοιχεία, βοηθώντας στην επικράτηση του μαρξισμού στις γραμμές της Α Διεθνούς. Μήπως και σήμερα δεν είναι απαραίτητη η πιο συστηματική συζήτηση μεταξύ των κομμουνιστικών κομμάτων για τη διαμόρφωση της ιδεολογικής ταυτότητας του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος;

Η Α Διεθνής ασχολήθηκε και επεξεργάστηκε την πείρα που συσσωρευόταν συνεχώς από τη δράση των επαναστατών. Μελέτησε όχι μόνο τα θετικά αυτής της πείρας, αλλά και τα αρνητικά. Π. χ., ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που έγιναν εκείνη την εποχή ήταν η Παρισινή Κομμούνα, στην οποία άλλωστε συμμετείχαν πολλά στελέχη της Α Διεθνούς. Αυτή στη συνέχεια συζήτησε τα αίτια της επικράτησης της αντεπανάστασης και μάλιστα χρέωσε στον Κ. Μαρξ να γράψει το γνωστό έργο του "Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία". Στις μέρες μας ήμασταν μάρτυρες μιας άλλης νίκης της αντεπανάστασης, με τις ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. Δεν πρέπει οι κομμουνιστές να ανταλλάξουν απόψεις και να καταλήξουν σε συμπεράσματα γι' αυτό το γεγονός, που ίσως και μια από τις αιτίες του ήταν ότι οι κομμουνιστές είχαν πάψει καιρό πριν να διαμορφώνουν κοινή στρατηγική σε διεθνές επίπεδο;

Η Α Διεθνής βοήθησε με τη δράση της, με την ανταλλαγή εμπειρίας και το συντονισμό στη δράση της να δημιουργηθούν μεγάλα και μαζικά εργατικά κόμματα. Αλλά και σήμερα δεν υπάρχει η αναγκαιότητα να αναπτυχθεί η συνεργασία μεταξύ των ΚΚ, που μπορεί να ισχυροποιήσει τα ΚΚ και σε κάθε χώρα ξεχωριστά; Ιδιαίτερα εκεί που τα ΚΚ είναι ακόμη μικρά και έχουν να αντιμετωπίσουν έναν πολύ πιο ισχυρό και οργανωμένο ταξικό αντίπαλο ή δρουν σε νέες συνθήκες και άρα "διψούν" στην κυριολεξία για την ανταλλαγή εμπειριών με κόμματα που από καιρό λειτουργούν σε παρόμοιες με τις δικές τους σημερινές συνθήκες;

Η Α Διεθνής, αφού πραγματοποίησε ένα μεγάλο βήμα στην οργάνωση της πρωτοπορίας του εργατικού κινήματος, μπήκε στο στόχαστρο των σκληρών διώξεων των αντιδραστικών καθεστώτων της Ευρώπης, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της Παρισινής Κομμούνας και το ρόλο και τη στάση που είχε τότε παίξει η Α Διεθνής. Ετσι αποφασίστηκε η μετατόπιση της έδρας της από την Ευρώπη στις ΗΠΑ, απόφαση που, όπως φαίνεται εκ των υστέρων, δε βοήθησε στη συνέχιση του έργου της.

Η Α Διεθνής δημιουργήθηκε σε μια περίοδο που ο καπιταλισμός γνώριζε μια τεράστια ανάπτυξη, όταν δημιουργούνταν η διεθνής αγορά της εποχής εκείνης και οπωσδήποτε ήταν μια απάντηση της εργατικής τάξης σε εκείνες τις εξελίξεις ανάπτυξης των καπιταλιστών. Σήμερα βλέπουμε, όπως εκτιμά και το πρόγραμμα του ΚΚΕ, να "αναβαθμίζεται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των ιμπεριαλιστικών οργανισμών και ενώσεων, όπως Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ, πρώην ΓΚΑΤΤ), το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η NAFTA (Βορειοαμερικανικό Σύμφωνο Ελεύθερου Εμπορίου), η Ευρωπαϊκή Ενωση, που αποτελούν μοχλούς για την υποταγή των αντικειμενικών τάσεων διεθνοποίησης στα σχέδια και τους στόχους των πολυεθνικών", ταυτόχρονα "το ΝΑΤΟ έχει αναγορευτεί σε παγκόσμιο χωροφύλακα και τοποτηρητή της νέας τάξης". Αραγε σ' αυτήν την ενότητα των δυνάμεων του διεθνούς κεφαλαίου δεν είναι σήμερα, όσο ποτέ, αναγκαίο να δοθεί ως απάντηση η ενότητα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος;

Οι καπιταλιστές, για να συνεχίσουν απρόσκοπτοι το "έργο" τους, προσπαθούν να παρουσιάσουν τις αντιθέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στα κράτη ως αντιθέσεις ανάμεσα στα εθνικά τμήματα της εργατικής τάξης, υποστηρίζοντας μέσω διάφορων εκπροσώπων τους πως η ενότητα της εργατικής τάξης και των κομμουνιστών είναι αδύνατη. Τέτοιες απόψεις διεισδύουν και στο εργατικό κίνημα. Βέβαια, η αλήθεια είναι διαφορετική. Ανεξάρτητα από τις διαφοροποιήσεις που μπορεί να υπάρχουν στις συνθήκες ζωής και δουλιάς των εργατών από χώρα σε χώρα, που εξαρτιούνται άλλωστε από πολλούς παράγοντες, η ουσία είναι πως όλοι τους είναι αναγκασμένοι να πουλούν την εργατική τους δύναμη (σωματική ή πνευματική) για να επιβιώσουν, αφού δεν έχουν μέσα παραγωγής. Η ανατροπή αυτής της κατάστασης και η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής αναμφίβολα θα αλλάξει ριζικά τη ζωή του εργάτη, τόσο στη χώρα του, όσο και σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και θα στερήσει από τους καπιταλιστές τη δυνατότητα να πλουτίζουν, θα τους καταστρέψει ως τάξη, γι' αυτό και προσπαθούν να θέσουν εμπόδια στους κομμουνιστές και στην ενότητα του κινήματός τους, υποθάλποντας τον εθνικισμό, το ρατσισμό,τις θρησκευτικές διαφορές και άλλα. Ομως η εργατική τάξη έχει το όπλο που μπορεί να νικήσει μεμιάς τα παραπάνω: Τον προλεταριακό διεθνισμό.

Σήμερα που διεθνείς οργανώσεις έχουν οι σοσιαλδημοκράτες, οι χριστιανοδημοκράτες, οι συντηρητικοί και άλλοι, οι κομμουνιστές που έχουν συσσωρεύσει τεράστια πείρα (θετική κι αρνητική) διεθνούς συνεργασίας δεν μπορεί να μην την αξιοποιήσουν. Βέβαια, η επαναπόκτηση της ενότητας του κομμουνιστικού κινήματος είναι ένα τεράστιο άλμα και οπωσδήποτε δεν μπορεί να γίνει "άρπα κόλλα", δεν είναι δουλιά μιας νύχτας, ενός Σαββατοκύριακου. Χρειάζεται σκληρή και πολλαπλή προσπάθεια. Στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ, που ψήφισε το πρόσφατο 15ο Συνέδριο, σημειώνονται τα εξής:

"Η ανασυγκρότηση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και η έξοδος από τη σημερινή κατάσταση της κρίσης και της υποχώρησης, η αποκατάσταση της ενότητάς του, στη βάση του μαρξισμού - λενινισμού, του προλεταριακού διεθνισμού και της ενιαίας στρατηγικής, όπως και η συγκεκριμένη έκφρασή της, είναι επείγον καθήκον που απαιτούν οι σημερινές συνθήκες πάλης, ενάντια στη διεθνή ενότητα του κεφαλαίου. Στην κατεύθυνση αυτή μπορεί και πρέπει να προχωρήσει αποφασιστικά ο συντονισμός και η κοινή δράση, ο διάλογος και η συζήτηση για την ιδεολογική του ταυτότητα, τη στρατηγική του σύγχρονου αντιιμπεριαλιστικού και επαναστατικού αγώνα. Διαδικασία, η οποία είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την αποφασιστική πάλη και αντίκρουση των ρεφορμιστικών και οπορτουνιστικών αντιλήψεων, των διάφορων θεωριών, που στοχεύουν στην ενσωμάτωση και χειραγώγηση της εργατικής τάξης.

Το ΚΚΕ θα προωθήσει και θα στηρίξει, με όλες του τις δυνάμεις, πρωτοβουλίες, οι οποίες ενισχύουν και εκφράζουν τις κατευθύνσεις αυτές. Θα συνεχίσει και θα εντείνει ανάλογες δικές του πρωτοβουλίες, ιδιαίτερα για το συντονισμό και την κοινή δράση ενάντια στη "νέα τάξη πραγμάτων" στα Βαλκάνια, την Ευρώπη, και τη Μεσόγειο".

Ελισσαίος ΒΑΓΕΝΑΣ

Σήμερα που διεθνείς οργανώσεις έχουν οι σοσιαλδημοκράτες, οι χριστιανοδημοκράτες, οι συντηρητικοί και άλλοι, οι κομμουνιστές που έχουν συσσωρεύσει τεράστια πείρα διεθνούς συνεργασίας δεν μπορεί να μην την αξιοποιήσουν. Βέβαια, η επαναπόκτηση της ενότητας του κομμουνιστικού κινήματος είναι ένα τεράστιο άλμα και οπωσδήποτε δεν μπορεί να γίνει βιαστικά, δεν είναι δουλιά μιας νύχτας, ενός Σαββατοκύριακου. Χρειάζεται σκληρή και πολλαπλή προσπάθεια