Γ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι πολιτικοί ηγέτες του ΝΑΤΟ προσπαθούν να το διευρύνουν. Ενας από αυτούς - πολύ σημαντικός - είναι οικονομικός. Στις 22 Μάη 1992, το ΝΑΤΟ δημοσίευσε μια αξιοπαρατήρητη θέση σχετικά με τις συγκρούσεις που γίνονταν τότε στην Υπερκαυκασία. Αυτή ανέφερε ανάμεσα σε άλλα: "Κάθε δράση ενάντια στην κρατική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν ή ενός άλλου κράτους, με σκοπό να επιτευχθούν πολιτικοί στόχοι, θα ήταν μια κραυγαλέα και μη παραδεκτή παραβίαση των διεθνών νόμων. Ιδιαίτερα δεν μπορούμε (το ΝΑΤΟ) να δεχτούμε μονόπλευρη και βίαιη αλλαγή του αναγνωρισμένου "στάτους" (σ. σ. του καθεστώτος) στο Νογκόρνο Καραμπάχ ή του Νακχιχεβάν".

Αυτό ήταν πρακτικά μια καλυμμένη προειδοποίηση, που δε λέει τίποτα άλλο παρά ότι το ΝΑΤΟ θα έπαιρνε "μέτρα" για να αντιμετωπίσει δραστηριότητες κυβερνήσεων στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας, τις οποίες το ΝΑΤΟ τις θεωρεί σαν απειλή δυτικών ζωτικών συμφερόντων.

Δυο μέρες πριν τη δήλωση αυτή, η αμερικανική πετρελαϊκή εταιρία "Chevron" είχε υπογράψει συμφωνία με την κυβέρνηση του Καζαχστάν για την ανάπτυξη των πετρελαιοφόρων εδαφών του Τενγκίζ και του Κόρολεφ στο δυτικό τμήμα της χώρας αυτής. Μάλιστα, αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι ακριβώς εκείνη την εποχή κινδύνευαν να αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της συμφωνίας, λόγω της πολιτικής αστάθειας στην περιοχή που φοβόνταν η εταιρία "Chevron".

Η τωρινή πίεση για επέκταση του ΝΑΤΟ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη είναι συστατικό μέρος των προσπαθειών να δημιουργηθεί κάτι που κατά σφαλερό τρόπο συχνά ονομάζεται "Νέα Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων", ενώ πρόκειται για πολιτικο-στρατιωτικό συμπληρωματικό κομμάτι της οικονομικής πολιτικής των κυριότερων δυτικών δυνάμεων για να αλλάξουν τις κοινωνίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Πραγματικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γερμανία και μερικοί από τους συμμάχους τους προσπαθούν να οικοδομήσουν μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων που να επεκτείνεται γύρω από το οικονομικό σύστημα της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Η τάξη αυτή πραγμάτων στηρίζεται στους καπιταλιστικούς θεσμούς - το νέο είναι ότι προσπαθούν να επεκτείνουν αυτή την "παλιά τάξη πραγμάτων" σε εκείνες τις τεράστιες περιοχές, που ρίχτηκαν στο χάος με την κατάρρευση του κομμουνισμού.

Ενώ λοιπόν προσπαθούν να ζωντανέψουν αυτή τη "Νέα Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων", πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτούν και πώς θα την υπερασπιστούν. Αυτό σημαίνει να επεκτείνουν τη στρατιωτική τους δύναμη σ' αυτές τις νέες περιοχές της Ευρώπης και να τις προσαρμόσουν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία...

Οι δύο σημαντικότεροι αρχιτέκτονες, που δημιουργούν αυτή τη νέα, ολοκληρωμένη και καπιταλιστική Ευρώπη, είναι οι ΗΠΑ και η Γερμανία. Αυτές έχουν πρακτικά σχηματίσει μια συμμαχία, στην οποία οι ΗΠΑ περιμένουν από τη Γερμανία να ρυθμίζει, όχι μόνο τις δυτικοευρωπαϊκές, αλλά και τις ανατολικοευρωπαϊκές υποθέσεις. Ετσι, η Γερμανία έγινε στο μεταξύ αυτό που δήλωσε ο Τζορτζ Μπους το 1989 στο Μάιντς (σ. σ. της Γερμανίας) "συνεταίρος στην ηγεσία".

Αυτή η στενή σχέση συνδέει στενά τις ΗΠΑ στις γερμανικές αντιλήψεις σχετικά με το μέλλον της Κεντρικής Ευρώπης: 1) Επέκταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης προς Ανατολάς, 2) Γερμανικός κυριαρχικός ρόλο στην Ευρώπη και 3) Ενας νέος καταμερισμός εργασίας στην Ευρώπη.

Η ιδέα του νέου καταμερισμού εργασίας έχει ιδιαίτερη σημασία. Κατά τη γερμανική άποψη, η μελλοντική Ευρώπη θα οργανωθεί υπό τη μορφή ομόκεντρων κύκλων, που στρέφονται γύρω από ένα κέντρο και αυτό το κέντρο θα είναι η Γερμανία... που θα αποτελεί την πιο αναπτυγμένη περιοχή... με τους υψηλότερους μισθούς και τα υψηλότερα εισοδήματα κατά κεφαλήν του πληθυσμού... Δε χρειάζεται να τονιστεί ότι οι ουσιαστικότερες περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης θα ανήκουν στον τελευταίο κύκλο... Η δημιουργία μιας "ολοκληρωμένης" Ευρώπης, υπό καπιταλιστικές συνθήκες, σημαίνει για την Ανατολική Ευρώπη και τα κράτη της Κοινότητας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) ότι θα πραγματοποιηθεί μια τεράστια αναδιάρθρωση, που θα είναι πολύ επικερδής για τη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, που όμως ιστορικά θα ρίξει πίσω μεγάλα τμήματα της Ευρώπης...

Ο πραγματικός χαρακτήρας των αλλαγών φάνηκε ήδη με τις επιπτώσεις εκείνων των "μεταρρυθμίσεων" που εφαρμόστηκαν στη Ρωσία από τις αρχές της δεκαετίας του '90. Ισχυρίστηκαν ότι οι "μεταρρυθμίσεις" θα 'φερναν τελικά ευημερία. Αλλά αυτό από την αρχή δεν ήταν τίποτα άλλο παρά άδειες υποσχέσεις. Οι "μεταρρυθμίσεις" αυτές, που άρχισαν να εφαρμόζονται με πίεση της Δύσης, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά τα συνηθισμένα αναδιαρθρωτικά σχέδια, που επιβλήθηκαν από τη Διεθνή Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Και οι επιπτώσεις τους φάνηκαν γρήγορα. Η πιο ολοφάνερη απ' αυτές ήταν η δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου... Και υπό τις τωρινές συνθήκες δεν υπάρχει σχεδόν καμιά προοπτική για βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης στη Ρωσία. Το βιοτικό επίπεδο μάλλον θα πέσει περισσότερο.

...Γι' αυτό η επέκταση της παλιάς παγκόσμιας τάξης πραγμάτων στην Ανατολική Ευρώπη και την ΚΑΚ είναι ένα αμφίβολο εγχείρημα, φορτισμένο με αβεβαιότητες και κινδύνους... Στρατιωτικοί αναλυτές ευνόητα συμπεραίνουν απ' αυτό ότι: Οσο ισχυρότερη είναι η στρατιωτική δύναμη που θα οργανωθεί για να χαλιναγωγηθεί η Ρωσία, τόσο μικρότερη είναι η δυνατότητα να ακυρωθούν οι "μεταρρυθμίσεις"...

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι κίνδυνοι από την επέκταση του ΝΑΤΟ (σ. σ. θα αναφερθούν στη συνέχεια σε συντομία): 1) Το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί να υπερασπιστεί και τα νέα μέλη του, π. χ., τη Σλοβακία (σ. σ. αν υποστεί κάποια επίθεση), πράγμα όχι δημοφιλές στις ΗΠΑ. Ισως εγκατασταθούν και ατομικά όπλα στα εδάφη των νέων μελών, των ανατολικών χωρών. Το γεγονός ότι δεν αποκλείεται μια τέτοια δυνατότητα σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ μπήκε σε έναν επικίνδυνο δρόμο, που μεγαλώνει τον κίνδυνο ενός ατομικού πολέμου. 2) Η επέκταση του ΝΑΤΟ θα ζημίωνε τις σχέσεις μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου. 3) Θα συμπληρωνόταν η υπόσκαψη της κύρωσης των συνθηκών που έχουν υπογραφεί για τα ατομικά όπλα και τον έλεγχο και περιορισμό οπλικών συστημάτων. 4) Ο τέταρτος κύριος κίνδυνος από την επέκταση του ΝΑΤΟ συνίσταται στο γεγονός ότι θα αύξαινε την ανασφάλεια στην Ευρώπη και θα οδηγούσε σε μια σειρά εξοπλισμών στην Ανατολική Ευρώπη...

Αλλά γιατί ακολουθούν οι χώρες του ΝΑΤΟ αυτό το δρόμο;... Ο κύριος λόγος είναι να εξασφαλιστεί η μη ακύρωση των αλλαγών που έχουν γίνει στη Ρωσία στα τελευταία πέντε χρόνια...

Το δυτικό σύστημα περνάει θεμελιακή οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση και οι κορυφαίοι Δυτικοί πολιτικοί βλέπουν, όπως φαίνεται, στην εκμετάλλευση της Ανατολής (σ. σ. Ανατολικής Ευρώπης) το μοναδικά δυνατό γενικό σχέδιο για να μπορέσει να επιτευχθεί πάλι (σ. σ. οικονομική) άνοδος, ιδιαίτερα στη Δυτική Ευρώπη.

Γι' αυτό και είναι έτοιμοι να πάρουν πάνω τους ένα μεγάλο ρίσκο. Το ερώτημα είναι: Θα δεχτεί ο κόσμος τους κινδύνους μιας σύγκρουσης Ανατολής - Δύσης και ενός ενδεχόμενου ατομικού πολέμου μόνο για να επιβληθεί σε μια περιοχή ένα οικονομικό σύστημα, που αλλού βρίσκεται ήδη υπό κατάρρευση;

* Ο Sean Gervasi είναι Αμερικανός κοινωνιολόγος και πολιτειολόγος. Διδάσκει μεταξύ άλλων στο Ινστιτούτο Διεθνούς Πολιτικής και Οικονομίας του Βελιγραδίου.

Μετάφραση - Επιμέλεια:

Θανάσης ΒΟΡΕΙΟΣ