Ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός (ΑΣΟ) ιδρύθηκε το 1925 ως Κοινωφελές Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, με στόχο "την προστασία της καλλιέργειας και εμπορίας της κορινθιακής σταφίδας".

Κατά πάγια νομολογία ο Οργανισμός είναι Ιδιωτικού Δικαίου, ενώ κατά το άρθρο 20 του ΝΔ 10 - 20/8/1925 κοινωφελές Νομικό Πρόσωπο, με θεωρητική αυτονομία και παρεμβατικό χαρακτήρα. Με τους νόμους 1232/82, 1256/82 και 1892/90 έγινε υπαγωγή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Τέλος με τον Ν. 1256/82 χαρακτηρίζεται σαν Κρατικό Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου.

Πριν από τη δημιουργία του ΑΣΟ στα 1905 με σύμβαση μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και της τραπέζης Αθηνών, η τελευταία είχε ιδρύσει την "Προνομιούχο Εταιρεία προστασίας της παραγωγής και εμπορίας της σταφίδας" την "Ενιαία ΑΕ", στην οποία η κυβέρνηση ανέθεσε το έργο της "προστασίας" της σταφιδοπαραγωγής.

Η "Ενιαία", της οποίας η πλειοψηφία των μετοχών ανήκε σε Αγγλους και Γάλλους κεφαλαιούχους (είναι χαρακτηριστικό ότι στο Διοικητικό της Συμβούλιο της πρώτης 6ετίας συμμετείχαν τρεις Αγγλοι, ένας Γάλλος και ένας τραπεζίτης της Κωνσταντινούπολης) με την κερδοσκοπική πολιτική της, όπως αναφέρεται στη σχετική βιβλιογραφία, βύθισε τους σταφιδοπαραγωγούς σε πρωτοφανή φτώχεια και δυστυχία. Επί 20 συνεχή χρόνια με την προστασία του κράτους εκμεταλλευόταν τους σταφιδοπαραγωγούς και θησαύριζε από το μόχθο τους, βαθαίνοντας πιο πολύ την κρίση της σταφιδοκαλλιέργειας.

Ετσι μετά από έντονους αγώνες των σταφιδοπαραγωγών, στα 1924 το κράτος αναγκάστηκε να κηρύξει έκπτωτη την "Ενιαία ΑΕ" για να τη διαδεχτεί στα 1925 ο ΑΣΟ.

Με το άρθρο 7 του ιδρυτικού ΝΔ της 10/8/1925 το ΔΣ του ΑΣΟ αποτελέσθηκε από πέντε αντιπροσώπους των σταφιδοπαραγωγών, τρεις των υπουργείων Γεωργίας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, έναν αντιπρόσωπο της Εθνικής Τράπεζας, δύο αντιπροσώπους των εξαγωγέων σταφιδεμπόρων και έναν αντιπρόσωπο του Πανελληνίου Συνδέσμου Αμπελοκτημόνων.

Ετσι ιδρύθηκε ο ΑΣΟ ως ένας ιδιότυπος Οργανισμός Ιδιωτικού Δικαίου, με μια μικρή συμμετοχή των συνεταιριστικών Οργανώσεων, παρά την επίμονη αξίωση των σταφιδοπαραγωγών και των Συνεταιριστικών Οργανώσεων όπως ο νέος Οργανισμός πάρει τη μορφή της τριτοβάθμιας Κεντρικής Συνεταιριστικής Ενωσης και το όλο έργο της διαχείρισης και προστασίας της σταφιδοπαραγωγής ανατεθεί στις Συνεταιριστικές Οργανώσεις των σταφιδοπαραγωγών.

Είναι ενδεικτικό το ψήφισμα του Γ Πανελληνίου Αγροτικού Συνεδρίου, που έγινε στις 22 Μαϊου 1924 στην Αθήνα, το οποίο στο κεφάλαιο Σταφιδικόν ως πρώτο θέμα έθετε την άμεση εξαγορά και υποκατάσταση της Προνομιούχου Εταιρείας από Ομοσπονδιακό Συνεταιριστικό Σταφιδικό Οργανισμό, ο οποίος θα έπρεπε να ιδρυθεί εντός του έτους.

Η πιο πάνω άποψη για τη δημιουργία Κεντρικού Συνεταιριστικού οργανισμού, είναι επίσης διατυπωμένη στο κείμενο του πρώτου νόμου "Περί Συνεταιρισμών", τον Ν. 602/1914, όπου στην εισηγητική έκθεση αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα εξής: "Οι σταφιδοπαραγωγοί θα επιτύχουν καλυτέρας τιμάς εάν θέσουν εκποδών το διάμεσον σταφιδεμπόριον διά Συνεταιρισμών πωλήσεως της σταφίδας των... Δε θα ήτο δε τολμηρόν να προβλέψη τις, ότι εις το μέλλον θα ήτο δυνατόν να αντικατασταθεί η έχουσα καθαρώς εμπορικήν φύσιν Προνομιούχος Σταφιδική Εταιρεία υπό συνεταιριστικού τινος των παραγωγών Κεντρικού Οργανισμού, ο οποίος ήθελε διατηρήσει υπέρ των παραγωγών τα επιδιωκόμενα εμπορικής φύσεως κέρδη".

Η πιο πάνω θέση για τη δημιουργία Κεντρικής Συνεταιριστικής Οργάνωσης (Σταφιδικής) υπήρξε διαχρονικά στο Συνεταιριστικό Κίνημα και βρήκε νομοθετική έκφραση στον προηγούμενο νόμο περί συνεταιρισμών, Ν.1541/1985, όπου στο άρθρο 51 υπήρξε ρητή αναφορά στη δημιουργία Κεντρικής κλαδικής Συνεταιριστικής Ενωσης για το προϊόν της σταφίδας.

Οπως αναφέρεται δε στην εισηγητική έκθεση του Νόμου "Η Τριτοβάθμια Αγροτική Συνεταιριστική Οργάνωση προβλέπεται να συντονίζει το έργο των Ενώσεων και ιδιαίτερα στον τομέα της εσωτερικής εμπορίας και των εξαγωγών του αγροτικού προϊόντος που αντιπροσωπεύει. Μ' αυτό τον τρόπο αποφεύγεται ο κακώς εννοούμενος ανταγωνισμός στη Διεθνή Αγορά, με όλα τα δυσμενή αποτελέσματα που έχει για την Εθνική Οικονομία, το προϊόν και τον παραγωγό". Επίσης στην ίδια εισηγητική έκθεση αναφέρεται ότι η αποφυγή του κινδύνου της πολυδιάσπασης του Συνεταιριστικού Κινήματος, εξασφαλίζεται από τη διάταξη που αναφέρεται στην ίδρυση των Συνεταιριστικών Εταιριών, που ως συλλογικό σχήμα άσκησης οικονομικών δραστηριοτήτων διαφέρουν ριζικά από το "συνεταιρισμό". Κύριος στόχος της Εταιρείας είναι το επιχειρηματικό κέρδος, ενώ ο Συνεταιρισμός σκοπεύει στη μεγιστοποίηση του ατομικού οφέλους των συνεταίρων.

Τονίζεται δε ότι "ο κατά κύριο λόγο συνεταιριστικός φορέας της οποιασδήποτε σχετικής με την αγροτική οικονομία επιχειρηματικής δραστηριότητας πρέπει να είναι η αρμόδια ΑΣΟ".

Οσον αφορά τη σύσταση Συνεταιριστικής Εταιρείας, το άρθρο 59 του Ν. 1541/85 αναφέρει ότι "κατ' εξαίρεση επιτρέπεται η σύσταση τέτοιων Εταιρειών από ομοιόβαθμες Συνεταιριστικές οργανώσεις, μετά από σύμφωνη γνώμη της ΠΑΣΕΓΕΣ, αφ' όσον η Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών ή η Κεντρική Κλαδική Συνεταιριστική Ενωση ανάλογα αρνούνται να αναλάβουν την προτεινόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα".

Οσον αφορά τον ΑΣΟ ο Νόμος 1541/85 προέβλεπε στο άρθρο 66 τη διάλυσή του και την υπαγωγή του στην Τριτοβάθμια "Κεντρική Κλαδική Συνεταιριστική Ενωση Σταφίδας", καθώς και τη μεταβίβαση όλης της κινητής και ακίνητης περιουσίας του σ' αυτή.

Η πιο πάνω διάταξη δεν υλοποιήθηκε μέχρι που ο εν λόγω Νόμος καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με το Ν. 2169/93 που δεν περιέχει ανάλογη διάταξη.

Οπως αποδεικνύεται από τα ανωτέρω η θέση, η οποία μέχρι πολύ πρόσφατα υπήρχε στο ίδιο το συνεταιριστικό και αγροτικό κίνημα και πήρε νομοθετική ισχύ με τον προηγούμενο νόμο περί συνεταιρισμών, ήταν η μετεξέλιξη του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού (ΑΣΟ) σε Τριτοβάθμια Συνεταιριστική Οργάνωση στην οποία θα μεταβιβαζόταν η περιουσία που είχε ήδη δημιουργηθεί.Με το ψήφισμα της περσινής Γενικής Συνέλευσης του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού (ΑΣΟ) (26/8/96) το οποίο επρότεινε, τη μετεξέλιξή του Α ΣΟ σε Τριτοβάθμια Κλαδική Συνεταιριστική Οργάνωση, όπου θα περιέλθουν τα περιουσιακά του στοιχεία, συμφώνησαν και προσυπέγραψαν το κείμενο του ψηφίσματος πάνω από 7.500 σταφιδοπαραγωγοί από όλους τους σταφιδοπαραγωγούς Νομούς.

Παρά τα ανωτέρω η σημερινή θέση του υπουργείου Γεωργίας όπως διατυπώνεται στο υπό ψήφιση Νομοσχέδιο "Τροποποίηση της κείμενης νομοθεσίας για τα γεωργικά και κτηνιατρικά φάρμακα, ρύθμιση χρεών συνεταιριστικών οργανώσεων και άλλες διατάξεις", είναι η διάλυση του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού και η σύσταση Ανώνυμης Συνεταιριστικής Εταιρείας.

Επίσης όπως αναφέρει το Νομοσχέδιο "Με βάση το αποτέλεσμα της απογραφής και εκκαθάρισης η συνολική περιουσία του ΑΣΟ περιέρχεται στο υπουργείο Γεωργίας" με αποφάσεις του οποίου "μπορεί να παραχωρηθούν κατά χρήση ή κυριότητα γήπεδα, κτίρια ή και εγκαταστάσεις και λοιπά περιουσιακά στοιχεία της συνολικής περιουσίας του ΑΣΟ".

α) Για τις ανάγκες της υπό σύσταση ανώνυμης συνεταιριστικής Εταιρείας μετά της σύστασή της.

β) Για τις ανάγκες Συνεταιριστικών Οργανώσεων των αντίστοιχων περιοχών.γ) Για κοινωφελείς δραστηριότητες στη Νομαρχιακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση των αντίστοιχων περιοχών".

Ετσι αναδεικνύεται το θέμα της τύχης των περιουσιακών στοιχείων του Οργανισμού, που σήμερα υπολογίζονται σε 35 με 40 δισεκατομμύρια δραχμές. Οι πάγιες εγκαταστάσεις του ΑΣΟ εκτείνονται σε όλο το σταφιδικό χώρο (Νομοί Αχαϊας, Ηλείας, Κορινθίας, Μεσσηνίας, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας). Μια περιουσία που δημιουργήθηκε από το μόχθο των σταφιδοπαραγωγών και την ορθή διαχείριση του προϊόντος, περιέρχεται στο Κράτος (υπουργείο Γεωργίας) το οποίο δυνητικά, εάν επιθυμεί, μπορεί να την παρακρατήσει ή να τη διαθέσει κατά το δοκούν.

Οσον αφορά την προτεινόμενη από το νομοσχέδιο σύσταση Ανώνυμης Συνεταιριστικής Εταιρείας, δημιουργούνται τα εξής βασικά ερωτήματα:

- Ποιο θα είναι το ύψος του μετοχικού κεφαλαίου της Εταιρίας;

- Ποια η αναλογία μετοχών για την κάθε Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών;

- Και το κυριότερο, ποιο θα είναι το ακριβές αντικείμενο δραστηριοτήτων της υπό σύσταση Εταιρίας.

Κώστας ΔΕΤΣΙΚΑΣ