Η τρέχουσα νομισματική αναταραχή και η σχεδόν ασταμάτητη πτωτική πορεία του δολαρίου των ΗΠΑ έναντι του ιαπωνικού γιεν προβληματίζουν πολλούς από τους ηγέτες των οικονομικά μεγάλων δυνάμεων, τις κεντρικές τράπεζες και τους οικονομικούς αξιωματούχους, οι οποίοι αισθάνονται τώρα αδύναμες τις κυβερνήσεις τους μπροστά στην αντιμετώπιση της παρούσας οικονομικής κρίσης.Αρκετοί από τους παραπάνω φαίνεται, μάλιστα, να υποστηρίζουν ότι τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων (αναφορικά με την οικονομική κρίση στο Μεξικό, την πτώση του δολαρίου, τελευταία και του μάρκου, την αιφνίδια κατάρρευση της βρετανικής τράπεζας "Μπάρινγκς") σηματοδοτούν ένα σημείο στροφής στα σημερινά οικονομικά δεδομένα. Η ιδέα ότι οι χρηματαγορές μπορούν ή απειλούν ήδη ακόμη και τα πιο άρτια κυβερνητικά σχέδια για την οικονομική σταθεροποίηση φαίνεται πως δεν αποτελεί πλέον μέρος των θεωριών που δημοσιεύονται στα εκάστοτε και κάθε λογής οικονομικά έντυπα. Αποτελεί μέρος της καθημερινής πραγματικότητας.

Επί πλέον, οι κυβερνήσεις των 7 πιο ισχυρών (οικονομικά) χωρών του κόσμου είναι διχασμένες πάνω στο πώς θα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις ισχυρές αγορές. Φαίνεται ότι αδυνατούν να συμφωνήσουν στο στήσιμο ενός νέου οικονομικού "δικτύου σωτηρίας" - για την αντιμετώπιση, π. χ., μιας μελλοντικής οικονομικής κρίσης παρόμοιας με αυτή που συνέβη στο Μεξικό - ή στο εάν η συντονισμένη παρέμβασή τους στις αγορές ξένου συναλλάγματος μπορεί να βοηθήσει σήμερα τη σταθεροποίηση και ισχυροποίηση του δολαρίου των ΗΠΑ έναντι του ιαπωνικού γιεν και του γερμανικού μάρκου.

Σε σχετικό άρθρο της εφημερίδας "Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν" (3/4/95), υπογραμμίζονται οι δηλώσεις του Λιούις Πρέστον, απερχομένου προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας, που επισημαίνει πως "οι κυβερνήσεις επαγρυπνούν συνεχώς μπροστά στην απειλή να γίνουν όμηροι του αποσταθεροποιητικού οικονομικού κύματος". Δε διακρίνεται, άραγε, στο σημείο αυτό αλλά και σε όλη την ανησυχία της "διαφυγής του ελέγχου" μια σαφής στάση απόρριψης των περίφημων θεωριών και πρακτικών του νεοφιλελευθερισμού περί της δυνατότητας της "οικονομίας" να ρυθμίζει μόνη της τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της;

Η αυτοπεποίθηση δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν η ατμόσφαιρα που βασιλεύει.

"Υπάρχει μια τέτοια επαγρύπνηση, αλλά, σε περίπτωση που η θερμοκρασία (στο διεθνές οικονομικό πεδίο) ανέβει επικίνδυνα, οι κυβερνήσεις ελάχιστα θα μπορούσαν να κάνουν για κάποιες χώρες" υπογραμμίζει ο Λιούις Πρέστον, ενώ ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Τζον Μέιτζορ συμπληρώνει - ολίγον... τρομοκρατημένος από την πλευρά του - ότι τα οικονομικά γεγονότα των τελευταίων ημερών κινούνται με τέτοια ταχύτητα και σε τέτοια κλίμακα που φαίνεται να είναι πέρα από τον έλεγχο των κυβερνήσεων και των διεθνών οικονομικών οργανισμών! Ο Βρετανός πρωθυπουργός παρατηρεί, μάλιστα, ότι, πριν από δέκα χρόνια, η κίνηση χρήματος στις διεθνείς χρηματαγορές ήταν καθημερινά της τάξης των 300 δισ. δολαρίων, ενώ σήμερα "χάρη στον εκσυγχρονισμό των επικοινωνιών και της πληροφορικής διακινούνται 1 τρισ. δολάρια ημερησίως". Με άλλα λόγια, το περίφημο "κέρδος που βγαίνει από το πουθενά". Με άλλα, αλλά κυριολεκτικότερα, λόγια, η ένταση σε ένα όλο και μεγαλύτερο έπακρο του παρασιτισμού του χρηματιστικού κεφαλαίου....

Το πρόβλημα αυτό διαπιστώνει και ο Ιταλός πρωθυπουργός Λαμπέρτο Ντίνι, που υποστηρίζει πως "οι κινήσεις κεφαλαίων ήταν μέχρι τώρα ο μεγαλύτερος παράγων στον καθορισμό των τιμών συναλλάγματος και, εμμέσως, των τραπεζικών επιτοκίων", καταλήγοντας πως "οι ενοποιημένες οικονομικές αγορές έχουν πλεονεκτήματα αλλά δε θα έπρεπε να επιτραπεί η διακοπή των οικονομικών πολιτικών για χάρη μιας ολόκληρης χώρας". Στο σημείο αυτό, βέβαια, υπάρχει σαφής υπαινιγμός: Πρόκειται για το διεθνές πρόγραμμα"σωτηρίας" της οικονομίας του Μεξικού για την αντιμετώπιση της τελευταίας οικονομικής κρίσης, μέσω ενός πακέτου 52.000.000.000 δολαρίων, που δόθηκε, μεταξύ άλλων, και από το φόβο για τυχόν επιδράσεις της Μεξικανικής κρίσης σε άλλες χώρες της υφηλίου με τη μορφή ενός "ντόμινο"! Θα πρέπει, εξάλλου, να επισημανθούν και οι αρνητικές επιπτώσεις αυτού του πακέτου σωτηρίας στο λαό του Μεξικού, ο οποίος - όπως είθισται σ' αυτές τις περιπτώσεις - καλείται να πληρώσει την κρίση με νέα αυστηρά μέτρα λιτότητας και ακόμη μεγαλύτερο σφίξιμο της ζώνης του...

Αυτό, όμως, που κάνει τώρα αρκετούς διεθνείς οικονομικούς αναλυτές να προβληματίζονται είναι το τι θα μπορούσε να γίνει σε περίπτωση που ξεσπάσουν μέσα σε συντομότατο χρονικό διάστημα δυο ή τρεις ή και περισσότερες οικονομικές κρίσεις παρόμοιες μ' αυτήν του Μεξικού! Οι περισσότεροι απ' αυτούς φαίνεται να σηκώνουν ψηλά τα χέρια, αφού η συνέπεια μίας τέτοιας (διόλου απίθανης) εξέλιξης θα ήταν, ίσως, καταλυτική τουλάχιστον για το μέλλον γνωστών οικονομικών οργανισμών, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, διευθυντικά στελέχη των οποίων εμφανίζονται όλο και συχνότερο "ανήσυχα" για τα φερόμενα ως μειωμένα αποθέματα των οργανισμών. Είναι χαρακτηριστικές οι πρόσφατες δηλώσεις του Βέλγου υπουργού Οικονομικών Φιλίπ Μαϊστάντ, σχετικά με τα προβλήματα του Δ ΝΤ. Ο Φιλίπ Μαϊστάντ είχε δηλώσει πως "οι δεσμεύσεις του ΔΝΤ μόνο απέναντι στο Μεξικό και τη Ρωσία αποτελούν περίπου το 50% του διαθεσίμου ρευστού χρήματος των σχεδόν 70 δισ. δολαρίων του οργανισμού"!

Οι παραπάνω "ανησυχίες" δικαιολογούν τα τελευταία σενάρια που δημοσιεύονται αυτές τις ημέρες στο διεθνή Τύπο σχετικά με την ανάγκη γενικής(και, ίσως, ριζικής) αναθεώρησης διεθνών οικονομικών οργανισμών. Υπό αυτό το σκεπτικό, εφημερίδες όπως η "Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν" και η"Φαϊνάνσιαλ Τάιμς" επιδίδονται τον τελευταίο καιρό στη δημοσίευση άρθρων σχετικών με θέματα που θα πρέπει να απασχολήσουν την προγραμματισμένη για τον ερχόμενο Ιούνη Συνάντηση των ηγετών των Επτά οικονομικά ισχυρών χωρών στο Χάλιφαξ της Νέας Σκοτίας (Καναδάς).

Το ίδιο διάστημα, σύμβουλοι του Προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον παρουσιάζονται πως καλούνται να ετοιμάσουν έγκαιρα προτάσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας των οικονομικών οργανισμών (διεθνούς εμβέλειας). Αλλωστε, αυτό δεν είναι κάτι καινούριο. Ηδη, ανακοίνωση από την περσινή σύνοδο των Επτά στη Νάπολη της Ιταλίας έκανε, μεταξύ άλλων, λόγο για την ανάγκη εξέτασης εκείνων των προβλημάτων που εμφανίζουν τις κυβερνήσεις ανήμπορες να αντιμετωπίσουν τις "εκτός ελέγχου" διεθνείς αγορές.

Ωστόσο, ένα από τα σχετικά με τα παραπάνω ζητήματα που ανακύπτουν είναι και αυτά που συνδέονται με τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο εσωτερικό της χώρας τους ορισμένοι από τους "Επτά". Αλλωστε, από καιρό είχε γίνει φανερή η διάσταση απόψεων των "Επτά", αφού, από τη μία πλευρά, άλλοι προβληματίζονται πάνω στο εάν χρειάζονται πιο συντονισμένες προσπάθειες για τη σταθεροποίηση του δολαρίου, ενώ, από την άλλη μεριά, άλλοι αισθάνονται πως η σημερινή πρόοδος στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις δεν πρέπει να συμβαδίζει πλέον με τέτοιες προσπάθειες κρατικής επέμβασης.

Η Γερμανία είναι μία από τις χώρες που κλίνει υπέρ της δεύτερης τάσης. Είναι, άλλωστε, χαρακτηριστικό ότι, την προπερασμένη Τρίτη, ο πρόεδρος της "Μπούντεσμπανκ" Χανς Τιτμάγιερ είχε ξεκάθαρα ταχθεί εναντίον των παρεμβάσεων των κεντρικών τραπεζών στο σύστημα της "ελεύθερης" διαμόρφωσης των ισοτιμιών των λεγομένων "σκληρών" νομισμάτων, υποστηρίζοντας με κατηγορηματικό τρόπο ότι "δεν υπάρχει συνταγή χειραγώγησης των διεθνών ισοτιμιών" και ότι "οι προκαθορισμένες ισοτιμίες δεν εξυπηρετούν, καθώς προσθέτουν γραφειοκρατικά εμπόδια ή απλώς δε συμφέρουν στις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις"!

Ενδιαφέρον έχει ότι ο Τιτμάγιερ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και για κάτι άλλο: Παίρνοντας αφορμή από την Ιταλία, τονίζει ότι οι κυβερνήσεις δε θα πρέπει να ακολουθούν ασυγκράτητα την πολιτική της διολισθητικής υποτίμησης γιατί, έτσι, δημιουργούν κινδύνους αυξήσεων των αμοιβών! Με άλλα λόγια, πρέπει να επιτευχθεί ένας στόχος από δυο στοιχεία: Από τη μια μεριά, το σύνολο των επιπτώσεων της νομισματικής αναστάτωσης να το πληρώσουν οι εργαζόμενοι (κυρίως με τη μορφή της μείωσης των πραγματικών αμοιβών) και, από την άλλη, να συμφωνηθεί ποιος από τους ανταγωνιστές θα φορτώσει τα βάρη σε ποιον. Ενας συνδυασμός πολύπλοκος και καθόλου εύκολος στην επίτευξή του. Πάντως, όπως και να έχει το πράγμα, η επικείμενη συνάντηση της Ομάδας των Επτά στο Χάλιφαξ δεν πρόκειται να πάρει τις διαστάσεις της Διάσκεψης στο Μπρέτον Γουντς του '44, οπότε είχε αποφασιστεί η ίδρυση της "Παγκόσμιας Τράπεζας" και του "Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου". Στο τραπέζι της Συνάντησης των "Επτά" στο Χάλιφαξ, θα τεθούν, όμως, τουλάχιστον οι προβληματισμοί και τα σχέδια των κορυφών του μονοπωλιακού κεφαλαίου για την υπό διαμόρφωση παγκόσμια οικονομία του 21ου αιώνα. Μια ακόμη ομολογία ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια ανοησία κατάλληλη μόνο για τα "κορόιδα". Μια ομολογία που γίνεται, ασφαλώς, με την ελπίδα να μην χρειαστεί να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος να ξεπεραστούν όλα αυτά τα "σχέδια" από μεσοπρόθεσμες ριζικές, "αιφνίδιες", καταιγιστικές ή, τουλάχιστον, επώδυνες οικονομικές εξελίξεις...

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ