Το πρόβλημα δε βρίσκεται στη μονάδα, τον εκπαιδευτικό. Η μονάδα αντανακλά την κατάσταση της εκπαίδευσης και συνολικότερα της κοινωνίας. Και εκεί είναι το πρόβλημα. Η αξιολόγηση είναι μια αλυσίδα διαδικασιών που ξεκινάει από την κορυφή, την κοινωνία για να περάσει στην εκπαίδευση, στις εκπαιδευτικές μονάδες, στους εκπαιδευτικούς και στο τέλος στους μαθητές. Και αυτή η διαδικασία πρέπει να ξεκινά από το ζητούμενο της εκπαίδευσης, τον κοσμοθεωρητικό της προσανατολισμό.

1. Η ιδεολογία της εκπαίδευσης: Είμαστε ικανοποιημένοι από τη φιλοσοφική μας τοποθέτηση; Τι είδους άνθρωπο θέλουμε να διαπαιδαγωγήσουμε; Είμαστε ικανοποιημένοι απ' αυτή την ιδεολογία που καλλιεργούμε μέσα στο σχολείο; Και αυτή η ιδεολογία ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών, βρίσκεται σε αρμονία με τις αντικειμενικές συνθήκες που επικρατούν στην κοινωνική ζωή; Είναι ίσως το πρώτο και βασικότερο ερώτημα που μπορεί να τεθεί σε μια ουσιαστική αξιολόγηση της εκπαίδευσης στο σύνολό της.

2. Πώς υλοποιούμε και αντιλαμβανόμαστε την εκπαιδευτική διαδικασία; Σαν μια λειτουργία που σκοπεύει στη γνωστική καλλιέργεια του ανθρώπου μόνο σαν πλουτισμό της γνωστικής του περιουσίας ή σαν ευρύτερη καλλιέργεια συνολικά μιας κοινωνικής προσωπικότητας με στόχο την ποιότητα της ζωής του λαού;

3. Η εκπαίδευση αυτή που καλλιεργούμε πόσο στατική είναι ή πόσο προσαρμόσιμη είναι, όχι "ανοιχτών οριζόντων" αλλά πόσο παρακολουθεί και βρίσκεται σε αρμονία με τις ανάγκες της ζωής, το περιβάλλον και την περιρρέουσα πραγματικότητα. Και όταν μιλάμε για την αρμονία της εκπαίδευσης με τη ζωή δεν εννοούμε τον ταυτισμό των επιδιώξεων και των αναγκών της επιβίωσης της ταξικής εκμετάλλευσης, αλλά τις ανάγκες της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων.

4. Η εκπαίδευση που καλλιεργούμε και αναπτύσσουμε αποβλέπει στην πνευματική καλλιέργεια του συνόλου των ανθρώπων ή απλώς αποβλέπει στην καλλιέργεια μιας κοινωνικής ελίτ για την οποία επιφυλάσσει κάποια προνόμια στην υπηρεσία της οικονομικής ολιγαρχίας; Και αυτό σημαίνει ότι ή η εκπαίδευση είναι αριστοκρατική με όλα τα παρεπόμενα μιας τέτοιας ιδιότητας, ή είναι εκπαίδευση λαϊκή, που σημαίνει ότι αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους, χωρίς προνόμια και διακρίσεις, πως είναι δωρεάν, ενιαία και εκλαϊκεύει την επιστημονική γνώση και αγωνίζεται να απαλλάξει τον άνθρωπο απ' όλες τις μορφές των προλήψεων και του σκοταδισμού. Είναι παιδεία που απελευθερώνει ηθικά, συναισθηματικά και πνευματικά ή διαιωνίζει την άγνοια και δεν καλλιεργεί την εμπιστοσύνη του ανθρώπου στον εαυτό του;

5. Από την τέτοια αντίληψη καθορίζεται και ένα άλλο βασικό γεγονός. Αν η εκπαίδευση είναι ελιτίστικη, τότε αντιμετωπίζεται σαν περιθωριακή δραστηριότητα και αφήνεται η εκπαίδευση στην ιδιωτική πρωτοβουλία, που σημαίνει στη διακριτική δυνατότητα εκείνων που έχουν χρήματα να πληρώσουν και να σηκώσουν το βάρος αυτής της δαπάνης, από την οποία άλλωστε θα είναι και οι μόνοι που θα κερδίσουν. Είναι η εκπαίδευση των επιχειρηματιών. Αν όμως η εκπαίδευση αντίθετα είναι λαϊκή, τότε αντιμετωπίζεται ως παραγωγική δαπάνη και το κράτος επενδύοντας στην εκπαίδευση, επενδύει στο μέλλον.

Δεν είναι πρόθεσή μας να εξαντλήσουμε το θέμα, γιατί το περιβόλι της "εκπαίδευσης 2000 για μια παιδεία ανοιχτών οριζόντων" είναι κατάφορτο από τα άνθη του κακού. Εμείς πιστεύουμε πως ο γίγαντας της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της "εκπαίδευσης του 2000" είναι ένας κακοφτιαγμένος λιλιπούτειος που στερείται μυαλού, αφού δεν έχει ιδεολογία και φιλοσοφία, αλλά λειτουργεί με τη δανεική ιδεολογία των πολυεθνικών και των διεθνών μονοπωλίων και τα πόδια του είναι από πηλό και δεν είναι μακριά ο χρόνος που θα ξεφουσκώσει το μπαλόνι, δυστυχώς με κόστος πάλι για το λαό, αν δεν αποκρουστεί.