Η ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στις Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ενωσης και η παλινόρθωση του καπιταλισμού επέφερε συνολικότερες αρνητικές επιπτώσεις τόσο στη ζωή των λαών, όσο και στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική πορεία της κάθε χώρας.

Ετσι, και στην Αρμενία. Με την αλλαγή της πολιτικής κατάστασης, την είσοδο της ατομικής ιδιοκτησίας στην παραγωγή και την ανάμειξη εξωτερικών κέντρων στη ζωή της χώρας, ο λαός όλο και περισσότερο αναπολεί την εποχή της εξουσίας των κομμουνιστών.

Οι συνέπειες της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην Αρμενία έχουν φέρει την απότομη πτώση της παραγωγής, την απώλεια της οικονομικής ισχύος, την πρωτοφανή αύξηση των τιμών και της ανεργίας, τη δωροδοκία, τη διαφθορά των αρχών από τα πάνω προς τα κάτω, την αποικιοποίηση, τη διαστρωμάτωση και πόλωση του πληθυσμού.

Βασικό τμήμα της κοινωνίας έχασε το υψηλό αίσθημα όχι μόνο της ταξικής ομαδικής συνείδησης, αλλά και της εθνικής. Οι άνθρωποι προτιμούν σιωπηρά να εγκαταλείψουν τις πατρικές εστίες, να βρουν την τύχη τους στο εξωτερικό, εγκαταλείποντας έτσι την πατρίδα και το λαό τους. Σήμερα, η μετανάστευση έχει ξεπεράσει ήδη το 1 εκατομμύριο άτομα και το σημαντικότερο μέρος του πληθυσμού ζει από τη βοήθεια των μεταναστών.

Η κοινωνία πλέον χωρίστηκε σε μια μικρή ομάδα πάμπλουτων και σε μια τεράστια μάζα πάμφτωχων. Ιδιαίτερα ταπεινώσεις και προσβολές έχουν υποστεί τα πραγματικά αφεντικά της χώρας, ο εργάτης και ο αγρότης, ο επιστήμονας, ο στρατιώτης και ο φοιτητής, οι εργαζόμενοι...

Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από το 90% του πληθυσμού δεν μπορεί να εξασφαλίσει τις στοιχειώδης συνθήκες ζωής. Καθημερινό μέλημα του λαού είναι πώς θα επιβιώσει σε αυτές τις άσχημες και καταπιεστικές συνθήκες.

Θα αναφέρουμε ορισμένα ακόμα στοιχεία. Το πλούσιο στρώμα του πληθυσμού της Αρμενίας αποτελεί το 4,8%. Οι εύποροι αποτελούν περίπου το 9%, οι φτωχοί το 35% και τέλος οι πάμφτωχοι το 51%. Στην Αρμενία υπάρχουν 100 οικογένειες το κεφάλαιο των οποίων ανέρχεται στα 100 δισεκατομμύρια ντραμ (τοπικό νόμισμα). Τα τελευταία 5 χρόνια δηλαδή, σαν αποτέλεσμα της εγκληματικής ιδιωτικοποίησης, το 70% της εθνικής περιουσίας πέρασε στα χέρια του 5% του πληθυσμού. Αυτό είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι το 98% των επιχειρήσεων ουσιαστικά ξεπουλήθηκε στους ιδιώτες. Κατ' αυτόν τον τρόπο στα χέρια των ιδιωτών πέρασαν 3.800 επιχειρήσεις.

Η απανθρωπιά έχει καταστρέψει ό,τι είχε δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εξουσίας. Το σημερινό καθεστώς, όπως είναι φυσικό, δε θέτει καθόλου σκοπό να ανεβάσει τη γενική ευημερία, αλλά επιδιώκει να καταστρέψει όσα είχαν δημιουργηθεί κατά τη σοβιετική εποχή και να ανοίξει το δρόμο για την παλινόρθωση του άγριου καπιταλισμού.

Με τη "συνεισφορά" της Δύσης, οι κυβερνώντες της χώρας, διά μέσου της ταχείας καταστροφής των μεγάλων βιομηχανικών και αγροτικών συστημάτων σοβιετικού τύπου, δημιούργησαν μια οικονομία που βασίζεται στην ατομική ιδιοκτησία.

Η εθνική δυστυχία που ξεκίνησε το 1992 βαθαίνει όλο και περισσότερο. Η άλλοτε ισχυρή οικονομία της Δημοκρατίας της Αρμενίας έχει κατά 30% αποδιοργανωθεί. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μειώθηκε κατά 62%. Το εθνικό εισόδημα μειώθηκε κατά 56%, οι επενδύσεις κεφαλαίου κατά 88%, η βιομηχανική παραγωγή κατά 61%, ενώ η κυκλοφορία των εμπορευμάτων (τζίρος) είχε μια μείωση κατά 78%. Σαν αποτέλεσμα των ολέθριων μεταρρυθμίσεων του Μπαγκρατιάν, η χημική παραγωγή μειώθηκε κατά 18 φορές, η μη-σιδηρούχα μεταλλουργία κατά 15 φορές, οι μηχανοκατασκευές και η παραγωγή δομικών υλικών είχαν μια μείωση κατά 9 φορές, ενώ η ελαφρά και επισιτιστική βιομηχανία κατά 6 φορές.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην αγροτική οικονομία, οι δείκτες της οποίας συνδέονται άμεσα με το βιοτικό επίπεδο του λαού. Ετήσιες επενδύσεις σε αυτόν τον κλάδο σε σύγκριση με το 1991 ανήλθαν στο 8%. Σαν αποτέλεσμα της εγκληματικής ιδιωτικοποίησης της γης και του αγροτο-οικονομικού συμπλέγματος, ο αριθμός των μεγάλων κερασφόρων ζώων μειώθηκε κατά 37%, των προβάτων κατά 41%, ο αριθμός των χοίρων μειώθηκε κατά 4 φορές, των πουλερικών κατά 21 φορές. Κατά 11 φορές μειώθηκε η χρήση των ορυκτών λιπασμάτων. Ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι το 50% της ιδιωτικοποιημένης γης δεν αξιοποιείται. Ολα αυτά οδήγησαν στην απότομη πτώση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού.

Η έλλειψη λευκωμάτων στην καθημερινή διατροφή των Αρμένιων φτάνει το 27%, των βιταμινών στο 47%. Σήμερα, το 40% περίπου των παιδιών αναγκάζονται να κοιμούνται μισοπεινασμένα. Ο μέσος όρος διάρκειας της ζωής των ανδρών μειώθηκε κατά 13 χρόνια και φτάνει στα 58 χρόνια, που σημαίνει ότι δεν προλαβαίνουν να ζήσουν μέχρι τη συντάξιμη ηλικία. Σημειώνουμε επίσης ότι, κατ' απαίτηση των ξένων αφεντικών της Δημοκρατίας, αυξήθηκε σημαντικά το όριο συνταξιοδοτικής ηλικίας: για τις γυναίκες στα 60 και για τους άνδρες στα 65.

Η θεραπεία με πληρωμή έγινε απρόσιτη για την πλειοψηφία του λαού, τη στιγμή που στην Αρμενία ξανακάνουν την εμφάνισή τους οι προ πολλού ξεχασμένες βαριές ασθένειες: φυματίωση, ελονοσία, αφροδισιακά νοσήματα, διφθερίτιδα και άλλες επιδημικές αρρώστιες. Εξαιτίας των βαριών και δύσκολων συνθηκών ζωής, οι Αρμένιοι προτιμούν πλέον να μην έχουν παιδιά. Ετσι, πρέπει να πούμε πως μόνο το 30% των έγκυων γυναικών γεννούν. Και τα τελευταία χρόνια η γεννητικότητα μειώθηκε κατά 2 φορές. Για πρώτη φορά η θνησιμότητα ξεπέρασε τη γεννητικότητα.

Διαλύθηκε και το δημοσιονομικό σύστημα της Αρμενίας. Τα τελευταία 6 χρόνια η Αρμενία ζει με χρέη, χωρίς να δημιουργεί τίποτα, χωρίς να έχει κάποιο κέρδος από την παραγωγή της. Το 40% περίπου του προϋπολογισμού εξασφαλίζεται με ξένες πιστώσεις. Προς το τέλος αυτού του έτους, του 1997, το χρέος της Αρμενίας σε διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς ανέρχεται στα 693 εκατομμύρια δολάρια, ενώ σε ένα χρόνο αναμένεται να φτάσει τα 822 εκατομμύρια δολάρια. Μόνο το 1997 το ποσό των πληρωμών για τις πιστώσεις των διεθνών οικονομικών οργανισμών ανέρχεται στα 47 εκατομμύρια δολάρια.

Να σημειώσουμε και το γεγονός ότι το κεφάλαιο της παρα-οικονομίας ανέρχεται στα 900 εκατομμύρια και κατά 2 και πλέον φορές υπερβαίνει το τμήμα των εισπράξεων του προϋπολογισμού του επόμενου έτους, καθώς και το γεγονός ότι οι δομές του οργανωμένου εγκλήματος ελέγχουν σχεδόν το μισό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Αρμενίας. Από αυτά τα στοιχεία φαίνεται κατά κάποιο τρόπο ότι στη χώρα αυτή έχουν διαμορφωθεί διακλαδωμένες εγκληματικές δομές, οι οποίες, όπως δείχνει η πραγματικότητα, διεκδικούν ήδη στα σοβαρά τη διοίκηση, όχι μόνο της οικονομίας, αλλά και της πολιτικής της χώρας στο πιο υψηλό επίπεδο.

Κατά τη συζήτηση στην Εθνική Συνέλευση για τα προγράμματα ιδιωτικοποίησης, οι κυβερνώντες υποστήριξαν ότι τα ποσά που θα αποκτηθούν από τις ιδιωτικοποιήσεις θα αξιοποιηθούν για την εφαρμογή των κοινωνικών προγραμμάτων, ότι θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, θα αυξηθούν οι μισθοί και οι συντάξεις και θα επιστραφεί στους πολίτες ένα μέρος από τις αποταμιεύσεις και καταθέσεις τους. Υπενθυμίζουμε πως έχουν εξανεμιστεί οι χρηματικές αποταμιεύσεις 2 εκατομμυρίων και πλέον καταθετών, ύψους 2,5 δισεκατομμυρίων ρουβλιών. Υποσχέσεις που έμειναν μόνο στα χαρτιά.Κατά την πρόσφατη συζήτηση για τον προϋπολογισμό του επόμενου έτους (1998) η κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι όλα τα προγράμματα και οι υποσχέσεις απέτυχαν. Τίποτα δεν έχει γίνει για την επούλωση των ανοιχτών πληγών της Αρμενίας στην περιοχή των καταστροφών, των θεομηνιών. Για παράδειγμα, ενώ τα πρώτα δύο χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό διατέθηκαν 900.000 τετραγωνικά μέτρα κατοικήσιμου χώρου, το 1991-1996 διατέθηκαν κατά 10 φορές λιγότερα και μάλιστα από τις παλιότερες οικοδομές που ήταν στη φάση της αποπεράτωσης. Το 1992 στις περιοχές των καταστροφών, από τις 400.000 ενεργού πληθυσμού δεν εργάζονταν μόνο οι 45.000. Σήμερα οι άνεργοι στην περιοχή αυτή ανέρχονται στα 350.000 άτομα.

Τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκαν οι τιμές του ψωμιού, του ηλεκτρικού, των μεταφορών, του φυσικού αερίου, του τηλεφώνου, των δημοτικών υπηρεσιών... Επιπλέον, κατά άμεση απαίτηση των διεθνών οικονομικών οργανισμών, η κυβέρνηση αφαίρεσε από τους 650.000 βετεράνους του πολέμου όλες τις διευκολύνσεις που είχαν κερδίσει επάξια με το αίμα και την τίμια εργασία τους. Πριν από 10 χρόνια οι πληρωμές και τα επιδόματα που έπαιρναν οι πολίτες της Αρμενίας από το κονδύλι κοινωνικής κατανάλωσης (συντάξεις, υποτροφίες, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, διακοπές, παιδεία, κλπ) ξεπερνούσαν τα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Σήμερα πια, το πανεθνικό αγαθό αυτό το θυμάται ο λαός της Αρμενίας και αναπολεί την εποχή της σοβιετικής εξουσίας και συγκρίνει τα δύο συστήματα...

Κλωντίν ΧΕΣΠΕΡ

* Τα στοιχεία πάρθηκαν από την πολιτική εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αρμενίας, που έκανε ο πρώτος Γραμματέας,Γκ. Μπανταλιάν, μιλώντας στο Συνέδριο του κόμματος στις 29/11/97