Η επίδειξη καρότου, αντί μαστιγίου, έχει σειρά στις απόπειρες της αμερικανικής διπλωματίας να... συνετίσει τις δύο "χώρες - ταραξίες" της ασιατικής και διεθνούς τάξης, Ινδία και Πακιστάν, που με τις περσινές τους πυρηνικές δοκιμές άλλαξαν (;) τις περιφερειακές γεωπολιτικές ισορροπίες. Ως δείγμα, "επαρκές" μάλιστα, προβάλλεται η συνάντηση κορυφής Βάτζπαϊ - Σαρίφ, το περασμένο Σαββατοκύριακο. Ωστόσο η "πρόοδος" μοιάζει με μαγική εικόνα, μόλις μια βδομάδα μετά, ενώ η "ευφορία" είναι άνευ αντικειμένου.Στην αποκορύφωση της "διπλωματίας του λεωφορείου", όπως σκωπτικά σχολιάστηκε η επίσκεψη του Ινδού πρωθυπουργού Αταλ Μπιχάρι Βάτζπαϊ στο Πακιστάν - με το πρώτο μέσο μαζικής συγκοινωνίας που έφτασε από το Νέο Δελχί στη Λαχώρη εδώ και πενήντα χρόνια - ο ίδιος και ο Ναουάζ Σαρίφ, ο Πακιστανός ομόλογός του, έδωσαν μια κοινή συνέντευξη Τύπου, η οποία έτυχε ευρύτατης κάλυψης από τα διεθνή ΜΜΕ. Οι δύο άνδρες εμφανίστηκαν να προβαίνουν σε αμοιβαίες "υποχωρήσεις", να τηρούν τους τόνους χαμηλά όσον αφορά τις διμερείς διαφορές, να υπόσχονται "διάλογο", βελτίωση των οικονομικών και πολιτικών σχέσεών τους.

Η εφημερίδα "The Nation" του Πακιστάν σημείωσε (25/2) πως αφ' ενός το ότι ο Βάτζπαϊ μίλησε περί "διαπραγμάτευσης" για το Κασμίρ, το διαφιλονικούμενο κρατίδιο που λίγους μήνες πριν πρόβαλε ως δυνάμει casus belli, και αφ' ετέρου το ότι ο Σαρίφ δε μίλησε για τις "αποφάσεις των ΗΕ" σε βάρος της Ινδίας και τη "διεθνή μεσολάβηση", συγκεκριμένα από τις ΗΠΑ, κατέδειξε μια "θαρραλέα" μετατόπιση των δύο κυβερνήσεων από τη συνήθη ρητορική τους. Υπάρχει "έδαφος για συμβιβασμό", εκτίμησε αρθρογράφος της εφημερίδας. Σε πιο λυπητερό ρεφρέν, η "Washington Post" σημείωνε (20/2) ότι "ακόμη η πολιτική κατάσταση στις δύο χώρες δεν επιτρέπει σοβαρή διαπραγμάτευση χωρίς μεσολάβηση" - των ΗΠΑ εννοείται - οπότε δυστυχώς για την ώρα η αμερικανική διπλωματία πρέπει να αρκεστεί στις κατευναστικές δηλώσεις και στη "στρατηγική περιορισμού των πυρηνικών", προφανώς ωσότου ωριμάσουν περισσότερο τα πράγματα.

Το πώς βλέπουν οι Ηνωμένες Πολιτείες την παρούσα "πορεία εξομάλυνσης", εξήγησε πληρέστερα ο Στρόουμπ Τάλμποτ, ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών που πρόσφατα επισκέφθηκε τόσο το Νέο Δελχί όσο και το Ισλαμαμπάντ, ασκώντας "διακριτικές" πιέσεις ένθεν κακείθεν. Εγραψε στο "Foreign Affairs" (τεύχος Μάρτη - Απρίλη 1999) ένα άρθρο... εγχειριδίου όσον αφορά την πολιτική της Ουάσιγκτον για την υποήπειρο. Ο παλιός δημοσιογράφος του "Time" χαρακτήρισε τις περσινές πυρηνικές δοκιμές "διπλή οπισθοδρόμηση". Τόσο για την "ασφάλεια της υποηπείρου", όσο και για το consensus της "μη διάδοσης των πυρηνικών", που η Ουάσιγκτον "πασχίζει" (για τους δικούς της λόγους, ασφαλώς) να καθιερώσει. Μια κατάσταση "στην κόψη του ξυραφιού", είπε, όπως εκείνη της περιόδου του ψυχρού πολέμου, "δεν είναι μοντέλο διπλωματίας". Επομένως, "χρειάζεται" η Ινδία και το Πακιστάν "να σταθεροποιήσουν τον πυρηνικό τους ανταγωνισμό στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, να συμφωνήσουν στην απαγόρευση περαιτέρω δοκιμών και να υιοθετήσουν συχνές σε υψηλό επίπεδο συνομιλίες για να απαλυνθούν οι εντάσεις".

Σε άλλο σημείο του άρθρου του, ο Τάλμποτ πρόσθετε ότι τόσο "ο άμεσος" όσο και "ο μεσοπρόθεσμος" στόχος της αμερικανικής πολιτικής, είναι η "στρατηγική περιορισμού" των πυρηνικών εξοπλισμών. Συμπλήρωσε πάντως με τη δέουσα δόση... ευγένειας πως "η κυβέρνηση Κλίντον δεν αναμένει ότι οι δύο κυβερνήσεις θα το πράξουν, απλώς επειδή το ζήτησε".

Ο Τάλμποτ άφησε κατά μέρος τις ευγένειες αμέσως μετά, όταν σχολίασε τη φημολογούμενη πρόθεση των δύο χωρών να τους παρασχεθεί μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. "Κάποιοι Ινδοί... πιστεύουν ότι η αυτοανακήρυξη της χώρας τους στο πυρηνικό status, τους δίνει τέτοιο δικαίωμα. Οι ΗΠΑ διαφωνούν".

Σημαντικό ρόλο όσον αφορά τον "πειθαναγκασμό" σε Νέο Δελχί και Ισλαμαμπάντ να "συμμορφωθούν" προς τη διεθνή τάξη επιτελεί η υπονοούμενη βοήθεια για να αντιμετωπίσουν τα οικονομικά κρισιακά φαινόμενα που τις μαστίζουν. Οι "Financial Times" απέδωσαν (25/2) με μελανά χρώματα την κατάσταση της ινδικής οικονομίας, αντλώντας στοιχεία από την ετήσια έκθεση του υπουργού Οικονομικών Γιασουάντ Σίνχα: το χρέος της χώρας μπορεί, ανέφερε το έγγραφο, να "εκτοξευτεί" στα επίπεδα της περιόδου 1991-92 (τότε ήταν 5,4% στο ΑΕΠ) και οπωσδήποτε χρειάζεται "άμεση ανάληψη πρωτοβουλιών" για να "τεθεί ξανά σε τροχιά περιορισμού". Ανάμεσα στα πρώτα θύματα: οι δημοσιονομικές δαπάνες, οι μισθοί των εργαζομένων, η "πρόνοια". Αντιστοίχως στο Πακιστάν, όπως ανέφερε η εφημερίδα "Dawn" (25/2), η οικονομική κατάσταση έχει καταστεί τόσο ασταθής, που όχι μόνο οι ιθύνοντες του Χρηματιστηρίου στο Καράτσι (KSE) αλλά και επιχειρηματίες περιδεείς "έστειλαν SOS" (!) στην κυβέρνηση, προκειμένου ο Σαρίφ να εγκρίνει "ρευστοποίηση" συναλλαγματικών αποθεμάτων, προς ανακούφιση της αγοράς που ασφυκτιά.

"Καταλύτης" για τα διαπιστωθέντα αδιέξοδα, δεν υπήρξαν ίσως τόσο οι διεθνείς κυρώσεις που επέβαλαν το 1998, μετά τις πυρηνικές δοκιμές, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στις δύο χώρες (πολλώ μάλλον αφού αμερικανικές φίρμες διαρκώς ανακοινώνουν συμβόλαια και εξαγορές σ' αυτές, αποδεικνύοντας το μονομερή χαρακτήρα τους), αλλά η λεγόμενη ασιατική κρίση, η οποία μπορεί να μη βρίσκεται πια στα πρωτοσέλιδα, πλην όμως ουδόλως "τελείωσε". Ενα "παυσίπονο" για την απάλυνση των κρισιακών συμπτωμάτων, με αφορμή ενδεχομένως την "πρόοδο" στο πυρηνικό ζήτημα που "επετεύχθη" στις συνομιλίες Βάτζπαϊ - Σαρίφ, πιθανώς θα καταστούν τα μελετώμενα δάνεια από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Κατά το "Ασοσιέιτεντ Πρες" (18/2) ο Αμερικανός Πρόεδρος Κλίντον άφησε σαφώς να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ "δε θα αντιταχθούν" στην παροχή από την Παγκόσμια Τράπεζα στην Ινδία ενός δανείου 150 εκατ. δολαρίων που είναι "υπό διαπραγμάτευση". Το Πακιστάν έχει ήδη λαμβάνειν αρκετά μεγαλύτερα ποσά από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). (Βεβαίως, οι δυο κυβερνήσεις "πληρώνουν το κόστος" της επιβολής νεοφιλελεύθερων μέτρων για την παροχή δανείων: και οι δύο έχουν δεσμευτεί σε "συρρίκνωση του κράτους". Αλλά αυτό απαιτεί άλλη συζήτηση).

Αν η... ανεπαίσθητη πολιτική και οικονομική "πίεση" αποδώσει τα προσδοκώμενα, τότε προσεχώς οι δύο χώρες "επιτέλους" θα κληθούν, κατά πώς ανέλυσε η εφημερίδα "Times of India" (26/2) να υπογράψουν συνθήκες, που ως σήμερα αποκήρυσσαν, ειδικά η Ινδία, ως "μεροληπτικές". Για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBT) και για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων (NPT).

Μπορεί βέβαια και όχι. Οι δύο κυβερνήσεις με τις οποίες οι Αμερικανοί προσπαθούν να "κάνουν business" μπορεί να μην είναι τριγύρω για πολύ ακόμα. Στην Ινδία οι εύθραυστες ισορροπίες στη Βουλή ενδέχεται να καταποντίσουν τον Βάτζπαϊ, κάτι που κατέδειξε η πρόσφατη (και εκκρεμής) "ξαφνική" κρίση, λόγω της άρνησης της αντιπολίτευσης να δεχτεί την αποπομπή μιας πολιτειακής κυβέρνησης. Στο Πακιστάν, ο Σαρίφ μοιάζει ανίκανος να "κοντρολάρει" τους φανατικούς Ισλαμιστές της γενέτειράς του, που άλλοτε χρησιμοποιούσε ως "πολιτικό εργαλείο" για να κυβερνήσει και σήμερα καταδιώκει. Οι ακραιφνέστεροι των οποίων, ας σημειωθεί, παρ' ολίγον να πετύχουν στην απόπειρα δολοφονίας του, στις αρχές του χρόνου.

Πέραν αυτού, οι δύο κυβερνήσεις μοιάζουν να αναζητούν "επιβεβαιώσεις" παλιών τους σχέσεων για την περιφερειακή τους ισχυροποίηση. Το καλοκαίρι στο Νέο Δελχί θα κατέλθει ο Γεβγένι Πριμακόφ, για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες. Το Μάρτη, ο Κινέζος Πρόεδρος Ζιανγκ Ζεμίν αναμένεται στο Ισλαμαμπάντ. Στις δύο συναντήσεις θα υπάρξουν μεταξύ άλλων συζητήσεις για πωλήσεις όπλων και ανανέωση "στρατηγικών συμμαχιών". Στην Ουάσιγκτον, οι αναλυτές έχουν αρχίσει να τρώνε τα νύχια τους.

Μπ. Γ.