Εξόριστοι στο Ερζερούμ

Προθυμότατος να συμμετάσχει στη διανομή της λείας έσπευσε και ο ελλαδικός νάνος του ιμπεριαλισμού, υπό την καθοδήγηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, να στείλει τον ελληνικό στρατό να καταλάβει την περιοχή από το νησί Κύζικος της Προποντίδας ως το βιλαέτι του Αϊδινίου στο νότο. Ο Βενιζέλος αδιαφόρησε για την εναντίωση του λαού μας στον πόλεμο με τη συμμετοχή του στη Μικρασία. Αψήφησε και τη σκληρή πολεμική εναντίον του από την πλευρά του φιλοβασιλικού στρατοπέδου, που ήταν με το μέρος του γερμανοαυστριακού μπλοκ και, δημαγωγώντας, τον κατηγόρησε ως φιλοπόλεμο.

Ομως, ο Βενιζέλος έμεινε ανένδοτος στη φιλοπολεμική ανταντόφιλη πολιτική του. Και όταν επικράτησε και έδιωξε τον Κωνσταντίνο, προσπάθησε να πείσει τους Αγγλους, και κυρίως τον Λόιδ Τζορτζ, ότι η Αγγλία έχει συμφέρον να απλωθούν τα σύνορα της Ελλάδας στην Ανατολική Θράκη ως την Πόλη και τη Μικρά Ασία. Οι Αγγλοι έμειναν σύμφωνοι γιατί είχαν πεισθεί ότι ο Βενιζέλος ήταν πιστό όργανό τους και ότι ο ελληνικός στρατός θα έπαιζε καλά το ρόλο του χωροφύλακα στη Μικρά Ασία. Και παρά τις βαθιές αντιθέσεις με τους συμμάχους τους, συνέταξαν το κείμενο της Συνθήκης Ειρήνης με την Οθωμανική Τουρκία, διαμελίζοντάς τη, σαν να μοίραζαν τράπουλα, ανάλογα με τις ορέξεις τους. Οι Αγγλοι να πάρουν την Παλαιστίνη, τη Μεσοποταμία, την Αραβία και το δικαίωμα να περνούν τα πλοία τους από τα Δαρδανέλια. Η Γαλλία να πάρει τη Συρία και η Ιταλία την Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή. Οι Ιταλοί και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ουίλσον, ενδιαφέρονταν για τα σύνορα της Βουλγαρίας και πρότειναν να της δοθούν η Βόρεια Θράκη με την Αδριανούπολη. Ενώ η Αγγλία πρότεινε να δοθεί στη Βουλγαρία και η Καβάλα.

Ο ελληνοποντιακός πληθυσμός, σύμφωνα με καταγραφές αρκετών ιστορικών, στην πλειοψηφία του, τάχθηκε στο πλευρό των μπολσεβίκων. Ομως, ένα ευάριθμο μέρος τους πήγε με τους εισβολείς από την Ευρώπη και την Ελλάδα. Ιδού πώς εξηγεί το γεγονός αυτό ο Γιάννης Κορδάτος: «Η ελληνική κυβέρνηση είχε στείλει στη Γεωργία, που ήταν ακόμα ανεξάρτητη Σοσιαλιστική Πολιτεία, πράκτορες, για να υπονομεύσουν το νέο καθεστώς»... Ο Βενιζέλος το 1919-1920 έστειλε τον λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη, μαζί με το συνταγματάρχη Ηρακλή Πολεμαρχάκη και άλλους Κρητικούς του στενού περιβάλλοντός του, με την εντολή να τραβήξουν τους Ελληνες της Γεωργίας από τον σοσιαλισμό και κομμουνισμό. Ο Καζαντζάκης ήταν εφοδιασμένος και με μεγάλο χρηματικό ποσό, που το ξόδεψε όλο στην αντισοσιαλιστική και αντικομμουνιστική προπαγάνδα. Επίσης ο Βενιζέλος έστειλε τον Ιούλη του 1919 και άλλους ανώτερους υπαλλήλους εφοδιασμένους με μεγάλα χρηματικά ποσά στην περιοχή της Ρωσίας που κατείχε ο Ρώσος τσαρικός στρατηγός Ντενίκιν. Ο Βενιζέλος, εκτελώντας τις εντολές του Κλεμανσό και του Λόιδ Τζορτζ, έστειλε στον Πόντο συμμορίες από Κρητικούς και Μικρασιάτες πρόσφυγες να συνεργαστούν με τους Αρμένηδες που ήταν όργανα των Γάλλων και Αγγλων ιμπεριαλιστών. Οι Ελληνες απεσταλμένοι που πήγαν να «οργανώσουν» τη νέα «Ελληνοαρμενική Δημοκρατία του Πόντου» βγήκαν στο Νοβοροσίσκ στις 2/7/1919, αλλά δεν έμειναν πολύ καιρό, γιατί τα σχέδια του Βενιζέλου δεν πέτυχαν. Ο ρώσικος λαός νίκησε τους αντεπαναστάτες και έδιωξε τους επιδρομείς.

Ενα σημαντικό περιστατικό, που φωτίζει τη στάση της σοβιετικής ηγεσίας απέναντι στον Κεμάλ και στην Ελλάδα, αναφέρει ο Γιάννης Κορδάτος: «Στις κρίσιμες αυτές μέρες που περνούσε η Ελλάδα, ήρθε από τη Μόσχα ένας απεσταλμένος της Τρίτης Διεθνούς και των υπουργείων Εξωτερικών και Στρατιωτικών. Με διαβατήριο σουηδικό. Είχε κατηγορηματική εντολή να συναντήσει τον Γραμματέα Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και μόνον αυτόν» (Γραμματέας τότε ήταν ο Γ. Κορδάτος). Ο Σοβιετικός απεσταλμένος ανακοίνωσε τα εξής: «Η ΕΣΣΔ είναι πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει από το αδιέξοδο της μικρασιατικής εκστρατείας. Πρώτα θα παύσει να ενισχύει τον Κεμάλ και δεύτερο θα ασκήσει όλη την επιρροή της να αυτονομηθεί μια παραλιακή ζώνη της Μικρασίας, όπου κατοικούν πολλοί χριστιανοί. Για να εξασφαλιστεί η αυτονομία της περιοχής αυτής, θα σταλεί διεθνής στρατός από Ελβετούς, Σουηδούς και Νορβηγούς, από χώρες, δηλαδή, που δεν πήραν μέρος στον Α` Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να υποστηρίξει την άποψη αυτή, η ΕΣΣΔ ζητεί σαν αντάλλαγμα την αναγνώρισή της, έστω και ντε φάκτο». Σημειώνεται ότι η Αγγλία είχε ήδη αναγνωρίσει τη Σοβιετική Σοσιαλιστική Ενωση.

Ο Γ. Κορδάτος ήρθε σε επαφή με τον Στράτο, αρχηγό κόμματος της αντιπολίτευσης. «Ο Στράτος συμφώνησε, με την επισήμανση ότι, εν αναμονή κυβερνητικής μεταβολής και ενδεχόμενης ανάληψης της πρωθυπουργίας από τον ίδιο και αφού μελετήσει τους φακέλους του υπουργείου εξωτερικών και δεν προβληθούν εμπόδια από τους Αγγλους και Γάλλους, θα ειδοποιήσει τον Κορδάτο να τον φέρει σε επαφή με τον Σοβιετικό απεσταλμένο». Τον συμβούλεψε όμως να συναντηθεί με τον Αντώνη Καρτάλη, υπουργό του Γούναρη, προκειμένου να εκμαιεύσει τις διαθέσεις της κυβέρνησης.

Γράφει ο Κορδάτος: «Την άλλη μέρα επισκέφτηκα τον Καρτάλη. Αλλά όταν έκανα νύξη για μεσολάβηση της Σοβιετικής Ρωσίας, με έβρισε και με έδιωξε». Ολοι οι υπουργοί, με χυδαίες εκφράσεις απέρριψαν τη σκέψη, όταν το θέμα μπήκε σαν ενημέρωση στην κυβέρνηση.

Το ΣΕΚ υπήρξε το μόνο κόμμα που από το ιδρυτικό του Συνέδριο, το 1918, πρότεινε την έναρξη διαπραγματεύσεων για την επίτευξη ειρήνης, χωρίς προσαρτήσεις και αποζημιώσεις για την εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης των λαών. Αυτό το πρόγραμμα όμως ερχόταν σε ευθεία αντίθεση προς την πραγμάτωση της «Μεγάλης Ιδέας» που τη χαρακτήρισε καταστροφική και την εκστρατεία τυχοδιωκτική. Καταδίκασε ανοιχτά τον πόλεμο στη Μικρασία και απαίτησε να σταματήσει αμέσως.

Το ΚΚΕ, διασπώντας και καταργώντας το μονοπώλιο των αστικών κομμάτων στην άσκηση της πολιτικής, πρόσφερε, όπως υπογράμμιζε σε ντοκουμέντο του, «ιστορικήν υπηρεσίαν εις τον ελληνικόν προοδευτικόν κίνημα. Κατόρθωσε να απαλλάξει μεγάλη μερίδα των εργαζομένων από την επίδραση της κυρίαρχης τότε αστικής ιδεολογίας».

Κατερρίφθη και ο μύθος για το διπλασιασμό της Ελλάδας χάρη στις ικανότητες και μόνο του Βενιζέλου. Στο μύθο βρίσκεται ένα ελάχιστο ποσοστό της αλήθειας. Οπως σημείωνε το ΚΚΕ σε προκήρυξή του, «είναι οι μεγάλες δυνάμεις που εμεγάλωσαν την Ελλάδα διά να τη χρησιμοποιήσουν στρατιωτικώς όπου τα συμφέροντά τους κινδυνεύουν».