Ομάδα Κρωμναίων με την ποντιακή τους ενδυμασία (ζίπκα) και με πλήρη οπλισμό

Ωστόσο, η πορεία της ανοικοδόμησης ήταν εντυπωσιακή. Πραγματικά αποκαλυπτική είναι η απόρρητος αναφορά για τις πρόσφατα απελευθερωθείσες περιοχές της ΕΣΣΔ, η οποία κατετέθη προς ενημέρωση της ελληνικής Κυβέρνησης στο Κάιρο στα μέσα του 1944: «Η Σοβιετική Κυβέρνησις δεν παραλείπει να καταβάλλει την δέουσαν μέριμναν όχι μόνον διά τον επαρκή επισιτισμόν και τας υγειονομικάς συνθήκας του ηρωικού τούτου πληθυσμού αλλά και διά την ικανοποίησιν και των πνευματικών ακόμη αναγκών τούτου. Λειτουργούσιν ήδη σχολεία, βιβλιοθήκαι, θέατρα, κλπ.

Οταν ανοικοδομηθούν τα εργοστάσια και αρχίσουν λειτουργούντα, τότε θα αρχίσει η ανοικοδόμησις των οικιών των κατοίκων. Δέον να σημειωθεί όμως ότι αι καταστραφείσαι πόλεις θ' ανοικοδομηθούν συμφώνως προς νεωστί εκπεπονημένα σχέδια, με ευρείας δενδροφύτους λεωφόρους, κήπους και εν γένει με όλας τας απαιτήσεις της τελευταίας πολεοδομικής επιστήμης...

...τόσον εις την ανοικοδόμησιν της βιομηχανίας όσον και εις την ανασυγκρότησιν των γεωργικών περιφερειών, μεγάλον ρόλον παίζει το κομμουνιστικόν κόμμα του οποίου πολλά μέλη διά του ενθουσιασμού και του φανατισμού των, μεταδίδουσι εις τους πληθυσμούς την πίστιν ότι η ταχυτέρα ανόρθωσις των ερειπίων θα συντελέσει εις την βελτίωσιν του μέλλοντός των».

Στον αγώνα του σοβιετικού λαού για την αύξηση της παραγωγής στα πλαίσια της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης διακρίθηκαν και πολλοί Ελληνοπόντιοι. Συνολικά μέχρι το 1950, είχαν απονεμηθεί 126 μετάλλια και παράσημα της ΕΣΣΔ σε κολχόζνικους αγρότες του χωριού Ντάγκβα (κοντά στο Βατούμ) της Ατζαρίας, καθιστώντας το ένα από τα πρωτοπόρα χωριά στη μάχη της παραγωγής κατά την μεταπολεμική περίοδο.

Ο πόλεμος όμως, αν και τυπικά μπορεί να είχε τελειώσει, ουσιαστικά λάμβανε νέες μορφές. Η ταξική πάλη σε διεθνές επίπεδο, η πάλη μεταξύ διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος και σοσιαλισμού, όχι μόνο δεν τερματίστηκε με τη λήξη του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, αλλά εισήλθε σε μια νέα περίοδο όξυνσης: Το 1946 - 1947 ενσωματώθηκε στον στρατιωτικό σχεδιασμό των ΗΠΑ το στρατηγικό δόγμα του «ατομικού αστραπιαίου πολέμου», το οποίο προέβλεπε επίθεση στη Σοβιετική Ενωση με ατομικά όπλα: «Ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Λονδίνο Λ. Ντάγκλας τον Απρίλη του 1948 εισηγείτο στην Ουάσινγκτον ότι ο Τσόρτσιλ "πιστεύει ότι ήρθε ο καιρός να πούμε ευθέως στα Σοβιέτ, ότι αν δε φύγουν από το Βερολίνο και δεν αφήσουν την Ανατολική Γερμανία, αν δεν οδηγήσουν τα στρατεύματα στα πολωνικά σύνορα, θα καταστρέψουμε εκ θεμελίων τις πόλεις τους"... Σύμφωνα με το Σχέδιο Μπρόιλερ (Φθινόπωρο του 1947) προβλεπόταν να καταστραφούν 24 πόλεις με 34 βόμβες, σύμφωνα με το Σχέδιο Οφτεκλ (Οκτώβρης του 1949) 104 πόλεις με 220 βόμβες με διατήρηση 72 βομβών για επαναληπτικά πλήγματα στην ΕΣΣΔ».

Στις 4 Απρίλη του 1949 δημιουργήθηκε ο - αμυντικός στα λόγια, επιθετικός στην πράξη - ιμπεριαλιστικός συνασπισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ). Αυτό ήταν το διεθνές κλίμα, στα πλαίσια του οποίου εξελίχθηκαν όσα συνέβησαν στη συνέχεια.

Οι μετεγκαταστάσεις του 1949 αφορούσαν κυρίως Ελληνες (καθώς και Τούρκους, κ.ά.) υπηκόους ή άτομα χωρίς καμιά υπηκοότητα, οι οποίοι κατοικούσαν στις στρατηγικά ευαίσθητες συνοριακές περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου.

Γιατί οι σοβιετικές αρχές προχώρησαν σε αυτό το μέτρο τέσσερα χρόνια μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου; Για ορισμένους μελετητές, το γεγονός αυτό αποτελεί την πιο αδιάψευστη απόδειξη για τον εθνικό - ενάντια στις μειονότητες δηλαδή - χαρακτήρα της σοβιετικής πολιτικής.

Οπως διαπιστώσαμε μόλις προηγουμένως, η ιμπεριαλιστική επιθετικότητα ενάντια στην ΕΣΣΔ μεταπολεμικά οξύνεται, σε βαθμό μάλιστα που για πολλούς ο Τρίτος Παγκόσμιος ήταν απλά θέμα χρόνου.

Επιπλέον, δεν πρέπει να λησμονούμε και το εξής: πως έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1950 δρούσαν στις συνοριακές περιοχές της ΕΣΣΔ ένοπλες αντισοβιετικές ομάδες, αποτελούμενες από μέλη φασιστικών / εθνικιστικών οργανώσεων, συνεργατών των ναζιστικών κατοχικών δυνάμεων, που μετά την υποχώρηση των τελευταίων παρέμειναν στα μετόπισθεν. Αμερικανικά διπλωματικά έγγραφα εντάσσουν τις ομάδες αυτές σε ενδεχόμενο γενικευμένο πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ.

Ποιος ο αριθμός των «Ειδικών Μετοίκων» του 1949;

Οι υπάρχουσες αναφορές σε αρχειακές πηγές - αν και συχνά αντικρούουν η μία την άλλη - απέχουν ωστόσο παρασάγγας από τα νούμερα που κάνουν συχνά την εμφάνισή τους από τους διάφορους «ιστοριογράφους της γενοκτονίας» (και κάνουν λόγο ακόμα και για εκατοντάδες χιλιάδες). Ετσι από τα σοβιετικά αρχεία παρατίθεται ο αριθμός 10.000 και 37.000, ενώ σχετική αναφορά του ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών μιλάει για 17.000. Και δεν υπάγονταν όλοι στην κατηγορία των «Ειδικών Μετοίκων», αφού ένας σημαντικός αριθμός ατόμων που δεν περιλήφθηκε στο μέτρο της μετεγκατάστασης, ακολούθησε τους «Ειδικούς Μετοίκους» προκειμένου να βρίσκεται κοντά με συγγενικά πρόσωπα, κλπ.

Εγιναν λάθη στην επιλογή των ανθρώπων που προορίζονταν για μετεγκατάσταση; Η απάντηση είναι πως ναι έγιναν. Η οικογένειά του Βασίλη Τσαλουχίδη, για παράδειγμα, ήταν η μοναδική από το χωριό (της περιοχής του Σοχούμ) που στάλθηκε το 1949 στο Καζακστάν, παρότι ο ίδιος ήταν βετεράνος πολέμου. Το γεγονός αυτό ο ίδιος το απέδωσε σε σκευωρία που του έστησαν οι συγχωριανοί του.

Η οικογένεια της Χαρίκλειας Κανέτη μετεγκαταστάθηκε σε μια περιοχή κοντά στην Τασκένδη. Στη μαρτυρία της αναφέρει πως οι Αρχές μερίμνησαν για κάθε οικογένεια, για κάθε άτομο, προμηθεύοντάς τους με τα απαραίτητα, βοηθώντας τους να χτίσουνε νέες οικίες, κλπ. Εχοντας υπόψη τις ειδικότητες του καθενός, επιμελήθηκαν επίσης της άμεσης αποκατάστασης των ειδικών μετοίκων σε ανάλογα επαγγέλματα. Ετσι, ανάλογα με τις ανάγκες, καθώς και με την διαθεσιμότητα σε θέσεις εργασίας, τους έστελναν σε αντίστοιχους χώρους δουλιάς. Στον πατέρα της Χαρίκλειας συγκεκριμένα, όντας ράπτης στο επάγγελμα, του πρότειναν να πάει στην πόλη Τσιμκέντ προκειμένου να δουλέψει σε εξειδικευμένο τμήμα που έραβε ρούχα, παλτά και σακάκια.

Η σοβιετική κυβέρνηση έδωσε από την πρώτη στιγμή τη δυνατότητα στους πληθυσμούς που μετεγκατεστάθηκαν να διαπρέψουν.

Υπήρχαν διακρίσεις έναντι των Ελλήνων λόγω καταγωγής; Ο Κωνσταντίνος Καράντζος είναι κατηγορηματικός: «Δεν υπήρχε τέτοιο πράγμα! Ισα - ίσα, δεν ξέρω γενικά για την Σοβιετική Ενωση, αλλά η δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν μας τα έδωσε όλα, πανεπιστήμια, ελεύθερα... Το 1949 με 1952 - 1953 σπούδαζα με εκείνα τα παιδιά, που ήρθαν με υποτροφία εκεί, τρώγαμε σε ένα εστιατόριο μαζί με το κουπόνι, μας πλήρωναν και από πάνω 500 ρούβλια... Και ιδιαίτερα τους Ποντίους, ορισμένοι δε δίνανε εξετάσεις για να μπούνε... σαν μέριμνα... Και σπουδάζανε όπου θέλανε, στο Καζακστάν, στο Ουζμπεκιστάν, δεν υπήρχε περιορισμός...».

Υπήρξε γενοκτονία των Ελληνοποντίων στη Σοβιετική Ενωση; Τα πληθυσμιακά δεδομένα δεν υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Πράγματι, η αφερεγγυότητα του ιδεολογήματος περί «μαζικών διώξεων» και «γενοκτονίας» αναδεικνύεται και από τη συνεχόμενη αυξητική πορεία του συνολικού αριθμού των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ, η οποία σε καμιά απολύτως περίοδο δεν παρουσιάζει μείωση ή στασιμότητα. Τουναντίον, το διάστημα 1926 - 1959, ο ελληνικός πληθυσμός της ΕΣΣΔ παρουσιάζει αύξηση 44,76%. Η αντίστοιχη αύξηση του συνόλου του πληθυσμού της Σοβιετικής Ενωσης κατά την ίδια περίοδο ήταν 40,61%. Συνεπώς, ο ελληνικός πληθυσμός παρουσιάζει μεγαλύτερες αυξητικές τάσεις από το μέσο όρο της επικράτειας.

Η αφερεγγυότητα των ισχυρισμών της κυρίαρχης ιστοριογραφίας αποδεικνύεται επιπλέον από την ίδια την πορεία των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ και την καταξίωσή τους μέσα από όλα σχεδόν τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Σε ένα δείγμα περίπου 200 ατόμων ελληνικής καταγωγής που διέπρεψαν στη Σοβιετική Ενωση («Who is Who» του Θ. Κεσσίδη), αναφέρονται και πολλοί, οι οποίοι ανήκαν στην κατηγορία των ειδικών μετοίκων της περιόδου 1944 - 1949. Ορισμένοι εξ αυτών επέστρεψαν στους τόπους καταγωγής τους, ωστόσο δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι διέπρεψαν είτε στους νέους τόπους κατοικίας τους (Καζακστάν) είτε σε άλλες πόλεις της ΕΣΣΔ. Το γεγονός που προκύπτει συμπερασματικά από μια επισκόπηση της σταδιοδρομίας τους είναι πως η μετεγκατάστασή τους - προσωρινή ή μόνιμη - δεν ανέκοψε την σταδιοδρομία τους. Τουναντίον, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ήταν στους καινούργιους τόπους διαμονής τους όπου τους δόθηκαν τα πρώτα εφόδια ή η δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να διακριθούν.

Η γενικότερη πορεία των Ελληνοποντίων ως ανθούσα εθνική μειονότητα έρχεται σε αντίθεση με τον συνεχώς επαναλαμβανόμενο ισχυρισμό ότι οι Ελληνες αποτελούσαν ουσιαστικά μειονότητα υπό διωγμό στη Σοβιετική Ενωση.

Μέλη μιας ομάδας ανθρώπων που δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον «εχθρικό», δεν είναι δυνατό να διαπρέψουν παρά μόνο ως μεμονωμένες εξαιρέσεις. Οι επαναλαμβανόμενες «εξαιρέσεις», διάχυτες στο σύνολο της βιβλιογραφίας, παύουν πλέον εκ των πραγμάτων να καθίστανται εξαιρέσεις και αναπόφευκτα συνθέτουν την πραγματική αλήθεια. Πως, δηλαδή, ήταν το συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό σύστημα το οποίο έδωσε την δυνατότητα σε μια εθνική μειονότητα όπως οι Ελληνες να αναπτυχθεί και στα μέλη της να αναδείξουν τα ταλέντα, τις δεξιοτεχνίες και τις δημιουργικές τους ικανότητες. Γι' αυτό και κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1930 πάνω από ένας στους δέκα Ελληνες στην ΕΣΣΔ κατείχε ανώτατη μόρφωση, ενώ αντίστοιχα στην Ελλάδα το ποσοστό αναλφαβητισμού ξεπερνούσε το 40%. Και βέβαια πώς θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά, αφού στην καπιταλιστική Ελλάδα πάνω από το ένα τρίτο των εργαζομένων στις βιομηχανικές επιχειρήσεις της πρωτεύουσας ήταν παιδιά;