«Ετοιμος για διάλογο με το Ιράν» δηλώνει ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος. Και η δήλωση αυτή θεωρείται η πρώτη ουσιαστική απάντηση του Μπαράκ Ομπάμα στο συγχαρητήριο τηλεγράφημα για την εκλογή του, που του απέστειλε το Νοέμβρη ο Ιρανός ομόλογός του Αχμαντινετζάντ, προχωρώντας σε μια πρωτοφανή κίνηση για τις ανύπαρκτες ιρανο-αμερικανικές διπλωματικές σχέσεις. Την ίδια στιγμή, η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, στο πλαίσιο της πρόσφατης περιοδείας της στην περιοχή, απέφυγε τις «κορόνες» κατά του Ιράν και προτίμησε να προσκαλέσει την Τεχεράνη στη σύνοδο για το Αφγανιστάν που προετοιμάζουν, από κοινού, Ουάσιγκτον και Μόσχα, χωρίς να παραλείψει βέβαια τις, έστω και συγκρατημένες, αναφορές στην αναγκαιότητα αντιμετώπισης της πιθανότητας να βρεθεί το Ιράν με πυρηνικά όπλα.

Η ιρανική ηγεσία, απέναντι σε αυτές τις «κινήσεις καλής θέλησης», έχει αντιδράσει, χαμηλώνοντας επίσης τους τόνους. Δηλώνει ότι «περιμένει να δει τα νέα δείγματα γραφής της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στο Ιράν», καθιστώντας σαφές ότι αν είναι ουσιαστικά και εγκαταλειφθεί η τακτική του εκφοβισμού και των απειλών, δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα να ανταποκριθεί σ' έναν «ειλικρινή διάλογο» και γιατί όχι «και σε μια συνεργασία». Η Τεχεράνη, πάντως, φροντίζει να συμπληρώνει ότι οι, μέχρι στιγμής, κινήσεις της Ουάσιγκτον στο Παλαιστινιακό (δηλώσεις Κλίντον περί αδιαπραγμάτευτης σταθερούς υποστήριξης του Ισραήλ) είναι απογοητευτικές, ενώ παράλληλα καλεί όλους τους μουσουλμάνους σε ενίσχυση της προσφοράς τους «στην παλαιστινιακή αντίσταση και στην όποια άλλη αντίσταση (Λίβανος - Ιράκ)», υπενθυμίζοντας ότι πλέον, λόγω των διασυνδέσεών της με σημαντική μερίδα των δυνάμεων εκείνων που εμπλέκονται στα ζητήματα αυτά («Χαμάς» - «Χεζμπολάχ»), έχει λόγο ως περιφερειακός παράγοντας στις εξελίξεις.

Ασχέτως της άποψης ή των σοβαρότατων αντιρρήσεων που έχει κανείς για το περιεχόμενο και για τον τρόπο διακυβέρνησης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, αλλά και για πολλές από τις δηλώσεις και διακηρύξεις του Προέδρου της, ένα είναι βέβαιο: Δεν έχει πέραν πάσης αμφιβολίας, όπως διατείνεται και η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, αποδειχθεί από τις επιθεωρήσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα ότι το Ιράν σκοπεύει να παράγει πυρηνικά όπλα, ούτε ότι έχει το σύνολο της απαραίτητης τεχνολογίας για να το πράξει ακόμη και αν το θελήσει. Πόσο μάλλον, λοιπόν, ότι το Ιράν «είναι άμεση πυρηνική απειλή».

Επίσης, είναι γεγονός ότι το Ιράν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων (συνθήκη που φυσικά δεν έχει υπογράψει το Ισραήλ γιατί δεν έχει καν παραδεχτεί ότι είναι πυρηνική δύναμη), η οποία δε δεσμεύει κανένα μέλος της να μην προχωρά στη διαδικασία εμπλουτισμού ουρανίου, γιατί είναι μια διαδικασία απαραίτητη και για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, στόχο που επιμένει η ιρανική ηγεσία ότι έχει. Τέλος, κατά έναν περίεργο τρόπο, δεν ασκούνται ανάλογες πιέσεις σε χώρες που αποδεδειγμένα έχουν πυρηνικά όπλα και δε φημίζονται για το σταθερό πολιτικό τους σκηνικό, όπως είναι το Πακιστάν ή η Ινδία.

Είναι ξεκάθαρο ότι το ζήτημα του Ιράν, ασχέτως του «πυρηνικού περιτυλίγματος» που διαρκώς αναμασούν οι διάφοροι, δε σχετίζεται σχεδόν καθόλου με τη δήθεν ιρανική πυρηνική απειλή. Σχετίζεται με τη γεωγραφική θέση του Ιράν, με τις πλουτοπαραγωγικές ενεργειακές του πηγές και κυρίως με το ότι, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια μετά την εισβολή στο Ιράκ και την ισραηλινή επίθεση στο Λίβανο το καλοκαίρι του 2006, η ιρανική ηγεσία, εκμεταλλευόμενη τους συσχετισμούς δύναμης στην περιοχή, τις ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις και την επιρροή της στις σιιτικές πληθυσμιακές κοινότητες των διαφόρων αραβικών χωρών, έχει αναδειχτεί σε περιφερειακή δύναμη. Μια δύναμη που οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, που ερίζουν για τον έλεγχο της περιοχής, θα πρέπει ν' αντιμετωπίσουν, είτε συνεργαζόμενες είτε συγκρουόμενες μαζί της.

Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ, παρά τη φθορά που έχουν υποστεί λόγω της συνεχιζόμενης κατοχής στο Ιράκ, καταρχάς, και στη συνέχεια στο Αφγανιστάν, όπως επίσης και λόγω της μη απόλυτης επικράτησης των πολιτικών τους επιλογών στο Λίβανο, παραμένουν η σημαντικότερη ιμπεριαλιστική δύναμη στην περιοχή. Η προεδρία Μπους είχε επιλέξει τη «συγκρουσιακή» τακτική απέναντι στο Ιράν. Απειλές, κυρώσεις, πιέσεις και σενάρια πολέμου, ορισμένα από τα οποία κυκλοφόρησαν μόλις το φθινόπωρο και υπογράφονταν από ανθρώπους που, στον έναν ή στον άλλο βαθμό, σχετίζονται και με την Προεδρία της «αλλαγής» του Μπαράκ Ομπάμα. Πρόσωπα όπως ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ ή ο Ντένις Ρος, σύμβουλοι του αντιπροέδρου Τζόζεφ Μπάιντεν, αλλά και της υπουργού Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, η οποία, κατά τη δική της προεκλογική εκστρατεία, είχε πολλάκις απειλήσει το Ιράν.

Η «χείρα διαλόγου» που έτεινε ο Ομπάμα προς την Τεχεράνη τονίστηκε επανειλημμένως ότι αποτελεί «επιλογή», αλλά όχι μονόδρομο. Ο ίδιος μίλησε για αξιοποίηση του «μεγάλου όπλου των ΗΠΑ, της διπλωματίας», αλλά δεν απέκλεισε τίποτε.

Κάποιες άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως η ευρωπαϊκή τρόικα Γαλλία - Γερμανία - Βρετανία, επίσης εκτοξεύουν απειλές, αλλά δεν παραλείπουν μονίμως να μιλούν και για περιθώριο συνεννόησης και διαπραγματεύσεων. Βέβαια, όλες αυτές οι επαφές, μέχρι στιγμής, δεν έχουν οδηγήσει πουθενά, αφού οι προϋποθέσεις διαλόγου που τίθενται, δίνουν περισσότερο τον αέρα της συμμόρφωσης παρά της ισότιμης διαβούλευσης.

Οπως και να έχει, για την Ουάσιγκτον και τον νέο Πρόεδρό της, το ζήτημα του Ιράν παραμένει πάντα «σε επικίνδυνη εκκρεμότητα». Και είναι γεγονός ότι αν ο απερχόμενος Πρόεδρος Μπους απέτρεψε με σθένος, στα τέλη του φθινοπώρου σύμφωνα με πληροφορίες, την ισραηλινή ηγεσία από ένα «προληπτικό μονομερές πλήγμα» κατά του Ιράν, σίγουρα ο Ομπάμα, στο πλαίσιο της νέας «τακτικής του καρότου», θα εμφανιστεί ακόμη πιο δύσκολος στο να επιλέξει, τελικά, μια τέτοια προοπτική.

Εντούτοις, υπάρχουν και εκείνοι οι αναλυτές που επισημαίνουν ότι όσα σχέδια επί χάρτου και αν εκπονούνται, το ζήτημα είναι αν μπορούν να υλοποιηθούν. Με άλλα λόγια, δηλαδή, αν οι απειλές που εκτοξεύονται κατά της Τεχεράνης είναι υλοποιήσιμες. Και στο σημείο αυτό οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες και αντιφατικές.

Σύμφωνα με διαρροές, η διοίκηση του αμερικανικού στρατού έχει καταστήσει επανειλημμένως σαφές, κεκλεισμένων των θυρών, στην πολιτική ηγεσία ότι ο αμερικανικός στρατός δεν αντέχει άλλο ένα μεγάλο πολεμικό μέτωπο στην περιοχή της Ευρασίας μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Και το βέβαιο είναι ότι πλέον, σε αντίθεση με το 2001, μπορεί οι άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία) να χρησιμοποιούν εξίσου «σκληρή γλώσσα» απέναντι στην Τεχεράνη, αλλά είναι μάλλον σαφές ότι δεν προτίθενται να «γίνουν η στρατιωτική εμπροσθοφυλακή» της Ουάσιγκτον στο Ιράν. Πόσο μάλλον, που τώρα είναι η ευκαιρία τους να αποκτήσουν «περισσότερο ζωτικό χώρο» για τα συμφέροντά τους στην περιοχή, με τις ΗΠΑ ν' αντιμετωπίζουν σειρά προβλημάτων τόσο στην γεωστρατηγικά πολύτιμη περιοχή, όσο και στο εσωτερικό τους, λόγω των επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Το Ισραήλ, από την πλευρά του, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εκεί προεκλογικής εκστρατείας, δε σταμάτησε ν' αναφέρεται στην «ιρανική απειλή». Διαρρέουν ακατάπαυστα ότι εκπονεί σχέδια και ότι είναι έτοιμο ακόμη και για μονομερή επίθεση κατά του Ιράν. Ακόμη και σχετικά γυμνάσια προσομοίωσης πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας. Παρόλα αυτά, μοιάζει μάλλον απίθανο το Τελ Αβίβ να προχωρήσει σε μια μονομερή ενέργεια, την οποία όχι μόνο θα έχει εγκρίνει, αλλά θα έχει δηλώσει έτοιμη και να στηρίξει επί του πρακτέου η Ουάσιγκτον, κάτι που μοιάζει να μην είναι πιθανό, τουλάχιστον για τους αμέσως επόμενους μήνες.

Οσο για την ίδια την ιρανική ηγεσία, είναι σαφές ότι δεν επιδιώκει παρά να της αναγνωριστεί, εκτός του δικαιώματός της στην ειρηνική πυρηνική ενέργεια που επικαλείται, ο ρόλος της ως περιφερειακού παράγοντα στην περιοχή. Εφόσον κάτι τέτοιο γίνει, δεν υπάρχουν οι πολιτικές εκείνες διαφορές, σε στρατηγικό επίπεδο, που θα εμπόδιζαν τον όποιο Αγιατολάχ να «συνεννοηθεί» με το Λευκό Οίκο, ενδεχόμενο που απεύχεται φυσικά το Ισραήλ, γιατί κάτι τέτοιο μειώνει τη σημασία του δικού του ρόλου, ως βασικού μη Αραβα συμμάχου του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή.

Προς το παρόν, όλοι φαίνεται να τηρούν στάση αναμονής. Και πολλοί είναι εκείνοι που εκτιμούν ότι σε μεγάλο βαθμό η έκβαση της συγκεκριμένης προσέγγισης - αναμέτρησης θα κριθεί από τις γενικότερες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, με τους λαούς της Μέσης Ανατολής να μετατρέπονται, για άλλη μια φορά, σε πεδίο αντιπαράθεσης και «διαπραγματευτικό χαρτί» εξωτερικών δυνάμεων.