Προσπαθώντας ο Λένιν να αναλύσει τους παράγοντες εκείνους που θα βοηθούσαν να δυναμώσει ένα κόμμα που οραματίζεται την επανάσταση και που είναι σε θέση να την επιβάλει, όταν την πραγματοποιήσει, προτείνει στα μέλη του και στην τάξη που το ακολουθεί την αποδοχή τριών καθηκόντων, ας το πω έτσι. Το ένα από αυτά τα "καθήκοντα", κατά την άποψή μου, είναι το πιο σημαντικό για την εποχή μας. Για μια εποχή, δηλαδή που η πίεση του καπιταλισμού πάνω στις συνειδήσεις του εργαζόμενου κόσμου είναι εφιαλτικά δυνατή, με αποτέλεσμα οι μικροαστικές συμπεριφορές να πληθαίνουν και ένας επικίνδυνος εφησυχασμός να κυριαρχεί. Και δε θα ήταν υπερβολή, αν υπογραμμίζαμε πως ένας πολίτης που σκέφτεται και συμπεριφέρεται, με τον τρόπο αυτό και πολλές φορές χωρίς να το θέλει αναγκάζεται να καταφύγει στον εφησυχασμό όχι μόνο την επανάσταση δεν μπορεί να οραματίζεται, αλλά ούτε τις απλές, καθημερινές ανατροπές να επιδιώκει. Βολεύεται μέσα στα προβλήματά του, συμβιβάζεται με όλες τις μορφές καταπίεσης και σιγά σιγά του γίνεται πίστη πως όλα πάνε καλά ή πως αφού η δική του ζωή λίγο ως πολύ βρίσκει το δρόμο της, δεν μπορεί παρά και ο υπόλοιπος κόσμος να πάει καλά.

Αυτό το καθήκον, λοιπόν, που το θεωρώ άκρως σημαντικό ήθελα να σχολιάσω σήμερα, και να το θυμίσω σ' αυτούς που φαίνεται πως έπαψαν να διαβάζουν, κλείστηκαν φιλάρεσκα μέσα στα όσα μηχανικά αποστήθισαν και αρνούνται να προβάλουν το σήμερα στην ιστορία, όχι βέβαια από έλλειψη ρομαντικής διάθεσης, αλλά από έλλειψη διαλεκτικής σκέψης. Γιατί, όπως και να το θέλουμε, δεν μπορούμε να ξεχνούμε πως το σήμερα βγαίνει από το χτες. Ενα χτες που δε ζυμώθηκε μόνο με τον ιδρώτα των χεριών, αλλά και του μυαλού. Ενα χτες, με άλλα λόγια, που δε στηρίχτηκε μόνο πάνω στα συνθήματα και στις κραυγές, αλλά και πάνω στις βαθιές αναλύσεις και στους διεισδυτικούς συλλογισμούς.

Για να διαβάσουμε όμως σωστά την πρόταση του Λένιν, πρέπει πρώτ απ' όλα να θυμηθούμε πως, σύμφωνα με έναν ορισμό που διατυπώνεται από τον ίδιο τον Μαρξ, προλετάριος είναι αυτός που "... ζει μόνο όσο βρίσκει δουλιά, και βρίσκει δουλιά μόνο όσο ο μόχθος του αυξαίνει το κεφάλαιο"³. Αρα υπάρχει μέσα στην εργαζόμενη μάζα, το ορίζει ο Λένιν αυτό, και ο "μη προλετάριος" ή, για να το πω και πιο αναλυτικά, αυτός που δεν έχει συνείδηση της προλεταριακής του μοίρας, να ζει, δηλαδή, μόνο όταν βρίσκει δουλιά και να βρίσκει δουλιά μόνον όταν με το μόχθο του αυξαίνει το κεφάλαιο. Και φυσικά αυτός δεν είναι ένας. Θέλω να πω πως υπάρχει μια ολόκληρη κατηγορία εργαζομένων που συνιστούν ένα δυναμικό στοιχείο μέσα στην "εργαζόμενη μάζα", συνιστούν ασφαλώς ένα κοινωνικό στρώμα, και για λόγους λεκτικής προσαρμογής, ας πω "μια τάξη". Και σ' αυτήν την τάξη, λέει ο Λένιν πως πρέπει να διεισδύσει ο πειθαρχημένος, δηλαδή ο συνεπής επαναστάτης, και όχι μόνο να διεισδύσει, αλλά και να συγχωνευτεί "αν θέλετε" μ' αυτήν. Βέβαια, αυτή η συγχώνευση δε σημαίνει αλλοίωση της προλεταριακής, της ταξικής συνείδησης, δε σημαίνει παραίτηση, βόλεμα και εφησυχασμό. Η "συγχώνευση" μαζί με τη "διείσδυση" μπορεί να αποτελέσουν, κατά την άποψή μου, ένα δυναμικό και άκρως πολιτικό εργαλείο για τον εντοπισμό, την αξιοποίηση και την οργάνωση των στοιχείων εκείνων της "εργαζόμενης μάζας", που είναι δυνατό να συγκλίνουν μαζί μας και να δουλέψουν κι αυτοί για το "λαϊκό μέτωπο". Θέλω ακόμα να πω πως, αφού δώσουμε το νόημα στους παράγοντες αυτούς, στον παράγοντα "διείσδυση", δηλαδή, και στον παράγοντα "συγχώνευση" πρέπει να προβληματιστούμε για το πώς και οι δυο μπορεί να μετατραπούν σε αγωνιστική τακτική, σε ιδεολογική "δουλιά" και σε δυναμική πολιτική προπαγάνδα. Να αναζητήσουμε ακόμα τους δρόμους που πρέπει να ακολουθήσουν οι κομμουνιστές για να ζυμωθούν με την πλατιά εργαζόμενη μάζα και μέσα από τη ζύμωση αυτή να κάνουν ξεκάθαρες και πειστικές τις έννοιες του "λαϊκού μετώπου", της "λαϊκής εξουσίας" και της " λαϊκής οικονομίας" που προτείνονται ως βασικές κατηγορίες στην ανάλυση των Θέσεων του Κόμματος για το 16ο Συνέδριο. Μένοντας αποκλειστικά παγιδευμένοι στις "συνοπτικές" περιγραφές των συνθημάτων μας, όσο και αν αυτά αντιστοιχούν στα αιτήματα του λαού μας, δεν μπορούμε να μετατρέψουμε σε επαναστατική μεθοδολογία την αγωνιστική μας "διείσδυση" και την ακόμα πιο αγωνιστική μας "συγχώνευση", ώστε ο λόγος μας να γίνεται πιστευτός και η συναγερμική μας δραστηριότητα να συνειδητοποιεί τις μη προλεταριακές μάζες που τις χρειαζόμαστε όχι μόνο για τη σύμπηξη ενός κοινωνικού μετώπου, αλλά και την εγκατάσταση μιας γνήσιας Λαϊκής Εξουσίας.

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, φυσικά, πως μια τέτοια δράση πρέπει να ξεκινήσει πρώτα πρώτα από την αναζήτηση και τον εντοπισμό αυτών των "μη προλεταριακών στοιχείων" της πλατιάς εργαζόμενης μάζας του ελληνικού κόσμου. Και μια τέτοια αναζήτηση και ένας τέτοιος εντοπισμός πρέπει να επιχειρηθεί μέσα στους καλλιτέχνες, τους διανοούμενους, στους μικρομεσαίους, στους μεροκαματιάρηδες της πλατείας, του πεζοδρομίου και της λαϊκής αγοράς, στη νεολαία, στις γυναίκες που είναι ακόμα εγκλωβισμένες στη μικροοικονομία του σπιτιού, στους απόμαχους και τους άνεργους. Να "διεισδύσουμε" στα καφενεία και στις καφετερίες και να "συγχωνευτούμε" με τους αργόσχολους και τους ανύποπτους που συχνάζουν μέσα σ' αυτά. Να ψάξουμε να βρούμε τους ποιητές, τους ποδοσφαιριστές και τους προνομιούχους μπακεστμπολίστες, τους δημοσιογράφους και τους αυτοσχέδιους, παραπλανημένους μικροεπενδυτές. Ολοι αυτοί έτσι κι αλλιώς δεν είναι "προλετάριοι" σύμφωνα με τον ορισμό που μας άφησε ο Μαρξ, γι' αυτό και οι πιο πολλοί από αυτούς εφησυχάζουν και διασπείρονται ανύποπτοι μέσα στις κινητοποιήσεις που με τόσο κόπο οργανώνονται και που τόσο συχνά δεν πραγματοποιούνται όπως πρέπει.