ΕΞΗΝΤΑ χρόνια από τότε. Από το γλυκό φθινοπωριάτικο πρωινό, που μας ξυπνούσαν οι σειρήνες. Εκείνο το ούρλιασμα, που μας τίναζε, που μας έβγαζε στους δρόμους. Εφτανε το μήνυμα για το νέο του φασισμού έγκλημα. Στα σύνορα με τα βαθιά σκοτάδια οι λεγεώνες του Μουσολίνι χτυπούσαν τις προφυλακές του στρατού και ξεκινούσαν - έτσι το 'χαν λογαριάσει για ένα στρατιωτικό περίπατο, που θα τέλειωνε σε λίγες μέρες.

ΕΙΚΟΣΙ ΟΧΤΩ του Οκτώβρη του 1940. Δευτεριάτικο πρωινό, η πρωτεύουσα και μαζί της ολόκληρη η χώρα, που ζούσε κάτω από τη βασιλομεταξική δικτατορία με το πρώτο άκουσμα ξεχύνονταν στους δρόμους, στις πλατείες και διαδήλωναν την απόφασή τους ν' αντισταθούν στον επιδρομέα.

ΕΙΧΑΝ μια φλόγα, ένα ξάναμμα πρωτόφαντο εκείνες οι στιγμές καθώς οι διαδηλωτές νιάτα, εργάτες και φοιτητές γιόμιζαν τους δρόμους, την ίδια ώρα που τα πρώτα τμήματα με πατριωτικά τραγούδια τραβούσαν για το σιδηροδρομικό σταθμό. Κι έφευγαν για το μέτωπο. Αυτό, που έλαμπε, άστραφτε στα μάτια, στο πρόσωπο βεβαίωνε του λαού μας την πολύχρονη αντίσταση στο τυραννικό φασιστικό καθεστώς. Και που εκείνη την ώρα ξεσπούσε τρικύμιζε. Κι αυτό ήταν το αληθινό, το μυριόστομο ΟΧΙ, αυτό που έβγαινε από τα κατάβαθα της ελληνικής ψυχής.

Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΑΡΑΦΗΣ ο αρχηγός του ΕΛΑΣ θα δώσει με τούτα τα λόγια τη μεγάλη αυτή στιγμή της πατριωτικής έξαρσης. Και δείχνει τη διαμετρικά αντίθετη διάσταση με όλα όσα εψέλλισε ο δικτάτορας στον πρεσβευτή της Ιταλίας.

«ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ εκείνη έγινε ένας αιφνιδιασμός. Οχι η ξαφνική ιταλική εισβολή αλλά κάτι που κανείς δεν περίμενε, παρά μονάχα εκείνοι, που πίστευαν στην ψυχή και τη δύναμη του ελληνικού λαού. Αιφνιδιάστηκαν όλοι... και Ιταλοί και Γερμανοί και κυβέρνηση και γενικό επιτελείο και σύμμαχοι ακόμα, και τον αιφνιδιασμό αυτό τον έκανε ο ελληνικός λαός, που δημιούργησε το αλβανικό έπος».

Η ΓΡΑΦΗ του αξέχαστου Δημήτρη Φωτιάδη θα συμπληρώσει τα παραπάνω, ύστερα από μερικά χρόνια μ' ένα θαυμάσιο κείμενο που δημοσιεύτηκε στα «Ελεύθερα Γράμματα» (26/10/1945): «... και τότε έγινε αυτό, που ονόμασαν θαύμα. Το ονόμασαν έτσι γιατί δεν ήξεραν το λαό μας. Τα χρονικά όρια που μέσα σ' αυτά θα υποκύπταμε πέρασαν και ξάφνου πάνω στα βουνά της Πίνδου άστραψε η "υπεροχή" της λόγχης. Ο θρίαμβος μιας κραυγής "Αέρα"».

ΚΙ Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ περίπατος, αυτόν που είχαν λογαριάσει μετατράπηκε τότε σε επαίσχυντη φυγή. Η Ελλάδα χάριζε την πρώτη νίκη στο στρατόπεδο της Δημοκρατίας και αμέσως ο ίδιος επεξηγεί και συμπληρώνει: «Η Ελλάδα... μα σαν λέμε Ελλάδα δεν εννοούμε τα βουνά και τα λαγκάδια. Δεν ήταν αυτά, που σταμάτησαν τους "κενταύρους" και τους "λύκους". Μήτε τ' αεροπλάνα, μήτε οι όλμοι... Μερικά κανόνια και τα γνώριμα μάλινχερ - αυτός στάθηκε όλος κι όλος ο οπλισμός μας».

Η ΠΑΛΑΪΚΗ αντίσταση του λαού μας στους φασίστες επιδρομείς δεν ήταν ουρανοκατέβατη, ούτε τυχαία. Εχει ρίζες βαθιές, πάει ψηλά στου Εικοσιένα τις κρουστάλλινες γάργαρες πηγές. Είναι «τ' αθάνατο κρασί», που ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς κάλεσε τη νιότη να μεθύσει την υπέρτατη ώρα του αγώνα. Ηταν επίσης κι όλοι οι άλλοι δημοκρατικοί και κοινωνικοί αγώνες, που άναψαν τρανή τη φλόγα στην καρδιά του λαού μας.

ΕΙΝΑΙ και θα μείνει πάντα στ' αθάνατα πατριωτικά ιστορικά ντοκουμέντα το γράμμα του Γεν. Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, που μόλις τρεις μέρες μετά την κήρυξη του πολέμου καλούσε το λαό να πολεμήσει τους επιδρομείς. Προσκλητήριο μάχης και παλλαϊκής αντίστασης. «Ο φασισμός του Μουσολίνι - γράφει το γράμμα - χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι Ελληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει, πρέπει να παλεύει αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι...».

ΚΑΙ πρόσθετε: «Δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη, σπίτι με σπίτι πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα...». Από την πρώτη κιόλας στιγμή οι λαϊκοί αγωνιστές, οι κομμουνιστές φυλακισμένοι κι εξόριστοι στα ξερονήσια (Ακροναυπλία, Φολέγανδρος, Κίμωλος, Γαύδος, Αίγινα, και άλλοι) ζητούσαν να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή. Η κυβέρνηση δε δέχτηκε και σε μερικούς μήνες θα τους παρέδιδε στους χιτλερικούς δημίους.

ΗΤΑΝ η σημερινή αυγή - εδώ και 60 χρόνια - την ώρα που η βασιλομεταξική δικτατορία λογάριαζε να πέσουν πέντε - έξι τουφεκιές για την τιμή των όπλων ο λαός ορμούσε, δρασκέλιζε τις βουνοκορφές, ξεπάγιαζε κι εκεί άνοιγε την πρώτη σελίδα της Εθνικής Αντίστασης. Θα έστελνε το πρώτο νικητήριο σάλπισμα στην ανθρωπότητα πως η ορδή των χιλτεροφασιστών δεν είναι αήττητη κι οι λαοί μπορούν με τον αγώνα τους να νικήσουν.